مخالفان مذاکرات وین، شکست این پرونده دیپلماتیک را اعلام کردند
«توافق موقت»؛ راه‌حل میانة احیای برجام؟!
طهمورث حسینی
در روزهایی که انگیزه‌ها و تلاش‌ها برای احیای برجام به پایین‌ترین حد خود رسیده است؛ هنوز هم عده‌ای باور دارند شاید بتوان با ایده‌های جدید مانع از پایان تراژیک توافق هستهای شد.
با این حال سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا بار دیگر در پینگ پنگ دیپلماتیک خود با سعید خطیب‌زاده، همتای ایرانی‌اش سعی کرده توقف مذاکرات را به گردن ایران بیندازد: ما و متحدان اروپایی‌مان با صراحت گفته‌ایم که آماده نهایی و اجرایی کردن فوری توافق مذاکره شده در وین برای بازگشتی دوجانبه به اجرای برجام هستیم، اما در نهایت به ایران بستگی دارد که تصمیم بگیرد از درخواست‌های فرابرجامی صرف‌نظر و با حسن نیت همکاری کند. این تصمیمی است که فقط تهران می‌تواند بگیرد.
ند پرایس در ادامه گفته که توافق در دسترس است اگر ایران تصمیم سیاسی لازم را بگیرد تا با حسن نیت همکاری کند و روی خود برجام متمرکز باشد. تلاش برای رسیدن به بازگشتی دوجانبه به پایبندی به برجام تا وقتی در راستای منافع ملی ما باشد، هدف سیاسی ما خواهد بود.آن هدف ما هنوز این است که اطمینان حاصل کنیم ایران دوباره با این تعهدات هستهای تحت برجام محدود می‌شود. به همین دلیل است که هنوز به روند به تصمیم رسیدن بر سر این که آیا می‌توانیم به بازگشتی دوجانبه به پایبندی به برجام دست بیابیم یا نه، ادامه می‌دهیم.
سعید خطیب‌زاده، همتای ایرانی او نیز پیش از این گفته بود که ایده‌ها و ابتکارات ایران و اروپا ارائه شده و برجام معطل تصمیم سیاسی آمریکاست.
هرچند طرف ایرانی و امریکایی تلاش می‌کنند روایت خود را از توقف مذاکرات و به بن‌بست کشیده شدن احیای برجام، غالب کنند؛ اما همه ناظران و تحلیلگران بر این باورند که برجام برای بقا نیازمند ابتکارات جدید و یافتن راه‌حل‌های میانه است.
نافرجامی ایده توافق موقت روسی
بهمن ماه سال گذشته شبکه خبری ان.بی.سی در خبری اختصاصی به نقل از چند مقام آمریکایی گزارش داد که روسیه با اطلاع آمریکا، به ایران پیشنهاد داده که با توافق موقت هستهای، در برابر اعمال برخی محدودیت‌های هستهای، از لغو پاره‌ای از تحریم‌ها بهره‌مند شود.
براساس این گزارش، منابع ان.بی.سی به این شبکه گفته‌اند آمریکا از پیشنهاد روسیه به ایران مطلع بوده اما یک مقام ارشد دولت جو بایدن گفته است تدابیر موقتی موضوع بحث‌های جدی نیستند.
ایران نیز از این پیشنهاد استقبال نکرد و بلافاصله یک منبع مطلع ایرانی در مذاکرات در گفت‌وگو با شبکه الجزیره این پیشنهاد را رد کرد و گفت: تهران در مذاکرات وین تنها توافق دائم را میپذیرد.
این منبع نزدیک به هیات ایرانی در مذاکرات وین اعلام کرد: تنها به توافق هستهای دائمی فکر می‌کنیم و خواهان توافق موقت نیستیم. همچنین به گزارش الجزیره این منبع تاکید کرده است پیشنهاد توافق موقت هیچ‌گاه در برنامه ما نبوده است. تهران تنها توافق دائم و با اصول و پایه‌های محکم را میپذیرد.
همزمان نورنیوز رسانه شورای عالی امنیت ملی ایران هم نسبت به ایده توافق موقت واکنش شدید نشان داد و نوشت: توافق موقت اسم رمز طراحی شده از سوی دولت بایدن برای فرار از اجرای تعهدات برجامی و در عین حال ثبت دستاوردی نمایشی در چارچوب شعارهای مطرح شده از سوی دموکرات‌ها در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰است.
راه‌حل جلوگیری از مرگ برجام
گره‌های موجود در مسیر احیای برجام نه تنها بازنشده بلکه با گذشت زمان به عنوان موضوعاتی لاینحل آینده این توافق را به خطر انداخته است.
حسین موسویان، استاد دانشگاه پرینستون و از اعضای سابق تیم مذاکره کننده پرونده هستهای ایران بین سال‌های 1383 تا 1384 در یادداشتی در میدل ایست آی نوشت: آقای امیرعبداللهیان در گفتگو با فرید ذکریا در اجلاس داووس گفت: ما اطلاعاتی داریم که رژیم صهیونیستی، سیاست خارجی آمریکا را به گروگان گرفته است. این مطلب تایید مطلبی است که از یک مقام ایرانی شنیدم. او به من گفت که در یک کنفرانس بین‌المللی در دوران ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد در سال 2011 که گفتگوهای آن در چارچوب مقررات چاتم هاوس برگزار شد، رئیس پیشین سازمان اطلاعاتی اسرائیل به یک سفیر ایران گفت درست است که شما با شش قدرت جهانی گفتگو می‌کنید اما نهایتا این اسرائیل است که درمورد برنامه هستهای ایران تصمیم می‌گیرد.
موسویان در ادامه یادآور شده است: رابرت مالی مذاکره کننده ارشد آمریکا در مذاکرات هستهای در نشست استماع کنگره آمریکا گفت که درخواست ایران برای حذف سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی، یک درخواست فرابرجامی است لذا ایران باید امتیاز برابر متقابل فرابرجامی بدهد. درعین حال او گزینه نظامی را رد و تاکید کرد که دیپلماسی تنها گزینه واقعی برای حل موضوع هسته ای ایران است.این دیپلمات ارشد کشورمان در جمع‌بندی اظهارنظرهای صورت گرفته توسط مقامات دیپلماتیک ایران و اروپا می‌نویسد: واقعیت این است که بعد از یک سال مذاکره، طرح چگونگی احیای برجام برای آمریکا و ایران و قدرت‌های جهانی روشن شده است. مانع اصلی باقیمانده درخواست مشروع و منطقی ایران درمورد ضمانت اجرای پایدار برجام است و اینکه بعد از احیای توافق، مجددا کنگره یا دولت بعدی زیر برجام نخواهد زد. حال که آمریکا قادر به دادن چنین تضمین برجامی نیست، خواست منطقی تهران این است که آمریکا یک امتیاز برابر متقابل فرابرجامی بدهد که آن هم حذف سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی است.
گره‌های موجود در مسیر احیای برجام نه تنها باز نشده بلکه با گذشت زمان به عنوان موضوعاتی لاینحل آینده این توافق را به خطر انداخته است. به همین دلیل مخالفان برجام این روزها در ایران و آمریکا با اعتماد به نفس بیشتری خواهان اعلام شکست این پرونده دیپلماتیک هستند
موسویان توافق موقت را راه‌حل جلوگیری از مرگ برجام می‌داند و تاکید می‌کند: اما اگر این معما حل نشود و آمریکا، حداقل تا انتخابات نوامبر کنگره، قادر به دادن تضمین اجرای پایدار برجام نباشد و قدرت تصمیم‌گیری درمورد حذف سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی را نداشته باشد، مصلحت این است که تهران و واشنگتن برای جلوگیری از مرگ دائمی برجام؛ یک توافق موقت داشته باشند.
پایان برجام از سوی مخالفان ایرانی و آمریکایی
مخالفان برجام این روزها در ایران و آمریکا با اعتماد به نفس بیشتری خواهان اعلام شکست این پرونده دیپلماتیک هستند.
وبگاه کنگره آمریکا در بیانیه‌ای نوشت که گروهی از سناتورهای آمریکایی از جمله بیل کَسیدی، مارشا بلک‌برن و همکارانشان لایحه پاسخگویی ایران و چین را برای معطوف ساختن توجه به روابط ایران با چین ارائه کرده‌اند که در صورت تصویب، الزام یا هزینه کردن برای توافقی هستهای با ایران، مادامی که ایران روابطش را با چین و آن‌چه گروه‌های تروریستی مانند حماس عنوان شده، قطع نکرده است، ممنوع خواهد شد.
تیم مذاکره‌کننده امروز بیش از همه درک م کند که گذشت زمان و تحولات داخلی و بین‌المللی به سود برجام نیست و نجات این پرونده نیازمند باز کردن راه‌های دیگر و ایجاد خلاقیت برای گشایش بن‌بست‌هاست. توافق موقت شاید در حکم شوک به قلب در حال احتضار این بیمار باشد.
سناتور کسیدی در این باره گفت: دولت نباید بتواند بدون تاییدیه سنا توافق هستهای هولناک دیگری با ایران انجام دهد و ایران باید پاسخگوی رفتار بدش باشد، نه این که با یک سلاح هستهای به آن پاداش داده شود.
بلک‌برن نیز در این باره تاکید کرد: توافق اوباما-بایدن همیشه ناکارآمد بود. دولت بایدن نباید دوباره به توافقی ملحق شود که به حکومت ایران مشروعیت می‌بخشد، به ویژه وقتی آن‌ها به تامین مالی تروریسم، حمایت از حکومت خطرناک کمونیستی چین و تسهیل نسل‌کشی ادامه می‌دهند. این لایحه مانع اختصاص یافتن دلارهای مالیات‌دهندگان به توانمندسازی این حکومت می‌شود.در ایران نیز روزنامه کیهان از شکست و پایان برجام خبر داد و نوشت که باید در همکاری با آژانس بازنگری شود. این روزنامه نوشت: همزمان با گمانه‌زنی‌ها درخصوص به بن‌بست رسیدن مذاکرات هستهای بین ایران و ۱+۴ و همچنین افزایش فشار غرب علیه جمهوری اسلامی ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که یک نهاد فنی، حقوقی و کارشناسی است، طبق رویه سیاسی مسبوق به سابق، با انتشار دو گزارش غیرسازنده و خصمانه درباره فعالیت‌های هستهای ایران ادعا‌های جعلی و ساختگی رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی ایران را مطرح کرد.
کیهان در ادامه تاکید کرده است: به‌زعم برخی کارشناسان و تحلیلگران سیاسی، گزارش سیاسی و خصمانه آژانس که مبتنی بر داده‌های جعلی رژیم صهیونیستی است آن‌هم در فضایی که مذاکرات هستهای بین ایران و ۱+۴ به بن‌بست منتهی شده، صرفاً به‌عنوان یکی از ابزار‌های فشار علیه جمهوری اسلامی ایران و در راستای امتیاز گیری برجامی و شگرد‌های روانی و تبلیغی منتشر شده است.
فرصت اندک برای احیای برجام
امیرعبداللهیان اخیرا گفته که شاید در دولت نسبت به بندهایی از برجام مخالف وجود داشته باشد اما هرگز نگفته‌اند که برجام را قبول ندارند. او حالا در قامت وزیر خارجه با شبکه قوی مخالفان برجام که از قضا این بار از حامیان و دوستان این دولت هستند، مواجه شده است.
تیم مذاکره‌کننده امروز بیش از همه درک می‌کند که گذشت زمان و تحولات داخلی و بین‌المللی به سود برجام نیست و نجات این پرونده نیازمند باز کردن راه‌های دیگر و ایجاد خلاقیت برای گشایش بن‌بست‌هاست و مخالفان برجام هر پیشنهاد جدیدی را نقد می‌کنند. توافق موقت شاید در حکم شوک به قلب در حال احتضار این بیمار باشد.
دیدگاه تان را بنویسید