هادی حق‌شناس در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» و در بررسی ادعای آماری جدید عبدالملکی:
درآمد ارزی مناطق آزاد حاصل سرمایه‌گذاری‌های گذشته است
رامتین موثق
میزان سرمایه‌گذاری خارجی در مناطق آزاد تجاری یکی از شاخص‌های مهم برای سنجش قدرت جذب اقتصاد کشور و استفاده از آن برای توسعه است. شاخصی که در ایران با موانع جدی مواجه شده و به نظر می‌رسد تمام اقدامات دولت برای جذب سرمایه خارجی به بن‌بست خورده است؛ مناطقی که قرار بود روزی به افزایش صادرات و درآمد ارزی و توسعه صنعت کشور کمک کند با تراز تجاری منفی روبه‌رو شده است.
هادی حق شناس: وقتی کشور نفت خود را نمی‌تواند بفروشد آنوقت یک سرمایه‌گذار خارجی چگونه در کشور سرمایه‌گذاری کند؟ هدف سرمایه‌گذار کسب سود است، اما در ایران امکان انتقال سود برای سرمایه‌گذار خارجی وجود ندارد
این روزها شاهد سخنانی از دبیر شورای عالی مناطق آزاد در خصوص این مناطق هستیم. حجت عبدالملکی پس از انتصاب به این پست نظرات خود را در خصوص مناطق آزاد عوض کرد که تناقضات فکری او را نشان می‌دهد. در سال ۱۳۹۷ عبدالملکی مدعی شده بود سرمایه‌گذاری خارجی یک حرف بی‌خود و یک دروغ بزرگ برای استثمار است و هیچ کشوری با سرمایه خارجی توسعه پیدا نکرده است. همچنین او در دولت قبل بی‌محابا به وجود مناطق آزاد و افزایش واردات حمله می‌کرد. اما عبدالمالکی در مراسم معارفه خود به عنوان دبیر شورای عالی مناطق آزاد از مناطق آزاد به عنوان موتور محرک توسعه اقتصاد کشور نام برد. او همچنین 8 شهریور در نمایشگاه روایت خدمت، رشد سریع تراز تجاری مثبت در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی را از دستاوردهای دولت سیزدهم برشمرد و گفت: مشکلات زیرساختی برای سرمایه‌گذاری در مناطق مذکور در دولت سیزدهم برطرف شده و اکنون سرمایه‌گذار می‌تواند طرحش را انتخاب کند.
سهم ناچیز مناطق آزاد در اقتصاد کشور
یکی از چالش‌های مناطق آزاد در ایران تصویب چارچوب قانونی یکسان برای همه آنهاست. بر اساس قوانین موجود، مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از حیث مزیت‌ها و مقررات صادرات، واردات (بجز خرده‌فروشی و کالای همراه مسافر)، اشتغال، تولید و مالیات بر ارزش افزوده تا حد زیادی مشابه یکدیگر هستند. به عنوان مثال واحد‌های صنعتی و معدنی مناطق آزاد دارای معافیت مالیاتی ۲۰ سال هستند و در مناطق ویژه اقتصادی ۵ تا ۱۳ سال معافیت مالی دارند و در صورت استقرار در مناطق کمتر برخوردار از اشتغال معافیت مالیاتی آنها مشابه مناطق آزاد خواهد شد.
مناطق آزاد در ایران سهم ناچیزی در اقتصاد کشور دارند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد سهم این مناطق (با لحاظ صادرات خدمات) از صادرات غیرنفتی و تولید کشور حدود ۱ درصد، از میران تولید از تعداد واحد‌های تولیدی فعال کمتر از ۳ درصد، از جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی حدود ۱۰ درصد و از اشتغالزایی کل کشور حدود ۴ درصد است. همچنین میزان واردات کالا از طریق مناطق آزاد حدود ۲ برابر صادرات کالا از این مناطق به خارج از کشور است. شایان ذکر است وسعت مناطق آزاد ۳ برابر وسعت شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور بوده اما میزان اشتغال در شهرک‌های صنعتی بیش از ۳ برابر اشتغال در مناطق آزاد کشور است.
این چالش‌ها از زبان مدیران حوزه نیز بیان می‌شود. مدیرعامل سابق سازمان منطقه آزاد قشم اعلام کرد: تغییر قوانین و ابلاغ برخی ضوابط و دستورالعمل‌‌های متعدد و کاهش مزیت‌های اقتصادی ویژه مناطق آزاد در سال‌های گذشته نیز موجب سردرگمی سرمایه‌گذاران و فرار سرمایه و کاهش انگیزه فعالان اقتصادی در این مناطق شده است. افشار فتح‌الهی در ادامه گفت: نبود زیرساخت‌های اساسی از قبیل جاده، آب، برق و سایر ملزومات توسعه اقتصادی و اجتماعی و مدیریت چندگانه نیز از مهمترین موانع در مسیر پیشرفت مناطق آزاد است. او اهداف و محور اصلی فعالیت‌های این منطقه آزادی تجاری را شامل توسعه و گسترش صنعت ترانزیت و حمل و نقل، گسترش تجارت و خدمات تجاری، صنایع انرژی‌بر، صنایع بیوتکنولوژیک و منابع دریایی، صنایع گردشگری، شیلات و صید صنعتی، خدمات پشتیبان نفت و پارک‌های انرژی دانسته بود.
وقتی هندی‌ها در بندر چابهار از سرمایه‌گذاری پشیمان می‌شوند، وقتی پل خلیج فارس قشم هنوز تکمیل نشده و برای تامین بودجه آن صرفا نامه‌نگاری می‌شود، وقتی هنوز در لیست سیاه FATF هستیم و...، افتتاح سه منطقه آزاد جدید چه دستاوردی می‌تواند باشد جز اینکه در این مناطق هم با بحران سرمایه‌گذاری و تراز تجاری منفی مواجه شویم؟
تحریم‌ها و عدم عضویت در FATF، آفت اصلی مناطق آزاد
هادی حق‌شناس در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» بیان کرد: مشکل اصلی برای فعالیت مناطق آزاد تحریم‌ها و عدم الحاق ایران به FATF است. برای اهمیت این مطلب باید گفت ما با هیچ کشوری مثل عراق پیوندهای دینی و فرهنگی و ... نداریم اما عراق نتوانست پول گاز و برق ایران پرداخت کند و از طریق یک کشور دیگر و با اجازه آمریکا این کار را انجام داد. باید پرسید چرا دو سال طول کشید پول بلوکه شده ایران از کره به یک کشور دیگر برای پرداخت برود؟ پیدا کردن پاسخ اینکه چرا سرمایه‌گذاری نمی‌شود مانند سوالات پیش بسیار واضح است.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: وقتی کشور نفت خود را نمی‌تواند بفروشد آنوقت یک سرمایه‌گذار خارجی چگونه در کشور سرمایه‌گذاری کند؟ هدف سرمایه‌گذارکسب سود است، اما در ایران امکان انتقال سود برای سرمایه‌گذار خارجی وجود ندارد.
مدیر سابق منطقه ویژه اقتصادی بندر انزلی افزود: با این موانع برای نظام پولی کشور طبیعی است سرمایه‌گذار خارجی تمایلی به فعالیت نداشته باشد. هزینه سرمایه‌گذاری متناسب با ظرفیت کشور نیست و تنش‌های سیاسی و تحریم‌ها هزینه این کار را زیاد کرده است.
حق‌شناس در پاسخ به ادعای عبدالملکی در خصوص رفع موانع سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد تصریح کرد: کافی است به میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی در دو سال گذشته نگاه کنیم. آمارهای منتشره بیانگر ادعای دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور نیست. ما در جذب سرمایه خارجی به تناسب ظرفیت اقتصادی، جمعیت و وسعت کشور تقریبا از همه‌ی کشورهای همسایه عقب افتادیم. وقتی که آمار و اطلاعات داخلی دقیق نیست و به برخی مراجع آمار بین‌المللی نظیر آمارهای بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول مراجعه می‌کنیم متوجه می‌شویم جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران چه مقدار کم است. در واقع این ادعا، ادعای درستی نیست و ما متناسب با ظرفیت مناطق آزاد موفق به جذب سرمایه خارجی نشدیم. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس هشتم در پایان گفت: ما در این 30 سال و شروع فعالیت مناطق آزاد موفقیت‌هایی در این زمینه داشتیم. همین حالا صادرات و درآمد ارزی که در این مناطق وجود دارد حاصل سرمایه‌گذاری‌های گذشته است.
افتتاح‌های نمادین در مناطق تجاری هم وجود دارد!
ماه گذشته بود که مجلس افتتاح سه منطقه آزاد تجاری جدید سرخس، دوغارون و مازندران را تصویب کرد. ۱۵ مرداد بعد از بحث نمایندگان در این خصوص، لوایح تاسیس این مناطق به تصویب نمایندگان رسید. لازم به توضیح است مناطق سرخس، دوغارون و مازندران پیش از این به عنوان منطقه ویژه اقتصادی تعیین شده بودند و در لایحه جدید قرار است این نواحی از منطقه ویژه اقتصادی به منطقه آزاد تجاری و صنعتی تغییر حالت دهند. مسئله‌ای که احتمال تبلیغاتی بودن تصویب این لوایح را تقویت می‌کند زیرا تبدیل منطقه ویژه به منطقه آزاد مزیت قابل توجهی برای افزایش تولید و صادرات در منطقه ویژه اقتصادی ایجاد نخواهد کرد.
وقتی هندی‌ها نیز در بندر چابهار از سرمایه‌گذاری پشیمان می‌شوند و باز باید با آنها مذاکره کرد، وقتی پل خلیج فارس قشم هنوز تکمیل نشده و برای تامین بودجه آن صرفا نامه‌نگاری می‌شود، وقتی هنوز وضعیت سیاست خارجی و رفع تحریم‌ها و بن‌بست نظام پولی ایران و قرار گرفتن آن در لیست سیاه FATF مطرح است، افتتاح سه منطقه آزاد جدید چه دستاوردی می‌تواند باشد جز اینکه در این مناطق هم با بحران سرمایه‌گذاری و تراز تجاری منفی مواجه شویم؟ بهتر است دولت فکر رفع موانع مناطق موجود باشد تا اینکه با افتتاح مناطق جدید برای خود موانع جدید درست کند.
دیدگاه تان را بنویسید