یادداشت

یادداشتی بر کتاب اژدهایان 

(دوران باستان، قرون وسطا و بعد)

سلحشوران؛ از افسانه تا فانتزی

آبان مصدق

«کتاب اژدهایان» با عنوان فرعی «دوران باستان، قرون وسطا و بعد»؛ کتابی است نوشته «راجر لنسلین گرین» که به‌تازگی با ترجمه شاهده سعیدی در نشر مرکز منتشر شده است. راجر لنسلین گرین نویسنده انگلیسی متولد ١٩١٨ است که در دانشگاه آکسفورد تحصیل کرد و با ورود به عرصه نویسندگی بیشتر در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان و به‌خصوص بازنویسی افسانه‌های کهن و اسطوره‌ها به فعالیت پرداخت. ازجمله آثار او در این حوزه می‌توان به «افسانه‌های قهرمانان یونانی»، «افسانه تروا»، «افسانه‌های مصر باستان»، «شاه آرتور و سلحشوران میز گرد» و «ماجراهای رابین‌هود» اشاره کرد. گرین همچنین براساس افسانه‌های قدیمی داستان‌های فانتزی هم نوشته و به‌جز این درزمینه زندگی‌نامه‌نویسی نیز کتا‌ب‌هایی منتشر کرده که در اینجا نیز بیشتر به ادبیات کودک توجه داشته است. «کتاب اژدهایان» نخستین‌بار در سال ١٩٧٣ منتشر شد و در متن اصلی کتاب این توضیح کوتاه درباره این اثر آمده است: «هر سلحشور صاحب‌نامی باید زمانی نیزه‌اش را با تن اژدهایی آشنا کرده باشد و هیچ غار تیره‌وتاری بدون وجود اژدهایی که در عمق آن روی گنجی چنبره زده باشد، غار نیست. 

در این مجموعه بی‌نظیر که راجر لنسلین گرین گردآوری کرده است، هم سلحشوران و هم اژدهایان این انتظارات را به بهترین وجه برآورده می‌کنند. این مجموعه هم اژدهای یونانی دارد و هم اژدهای چینی و البته جورج قدیس و اژدهایش، سر تریستام دلاور و سر لانسلوت هریک با نبردی دلیرانه حضور دارند و همچنین هیولاهایی ترسناک از منابعی با شهرت کمتر و لنسلین گرین برای آنکه نشان دهد روزگار اژدهایان به سر نیامده است، چند داستان قرن بیستمی، ازجمله داستان‌هایی از نسبیت، تالکین و لوییس را در این کتاب گنجانده است». گرین در این کتاب اسطوره‌های یونانی و داستان‌های قرون وسطا را با زبانی امروزی بازنویسی کرده و قصه‌های عامیانه را نیز به روایت خود و دیگر نویسندگان نوشته است، اما داستان‌ها و شعرهای مربوط به قرن بیستم از متن اصلی همان‌طور که بود‌ه‌اند، نقل شده‌اند. «کتاب اژدهایان» در چهار فصل نوشته شده و عناوین فصل‌ها عبارتند از: اژدهایان دوران باستان، اژدهایان قرون وسطا، اژدهایان قصه‌های عامیانه و اژدهایان دوره‌های بعد. نویسنده در پیشگفتار کتاب درباره موضوع اثر نوشته: «در این کتاب که درباره اژدهایان است، کوشیده‌ام تا جایی که می‌شود در جست‌وجوی داستان‌ها به عقب برگردم-از حماسه‌های یونان و رم، ایسلند و دانمارک گرفته تا رمانس‌های بیزانسی و قرون وسطایی و قصه‌های عامیانه بسیاری از سرزمین‌ها- و بعد آنها را تا قصه‌های ادیبانه نویسندگانی چون اسپسنر، ‌ای. نسبیت و سرانجام تالکین و لوییس دنبال کنم. ولی بسیاری از داستان‌های تازه‌تر دیگر درباره اژدها وجود دارد. نه فقط داستان‌های کوتاه بلکه کتاب‌هایی طولانی‌تر که بریدن و بیرون‌آوردن اژدهایشان به آنها صدمه می‌زند، مثلا نسبیت کتابی کامل درباره اژدهایان نوشته که از آن فقط یک داستان در این کتاب آمده است». راجر لنسلین گرین، از شاگردان و دوستان نزدیک «سی. اس. لوئیس» بود و به همراه او و تالکین، گروهی مشهور را در دانشگاه آکسفورد تشکیل دادند که به موضوع فانتزی می‌پرداختند.