حسرت بر نبوغ آهنگسازی یک رهبر ارکستر

بیتا یاری

انتشار یک اثر پس از سال‌ها که از انتشار اولیه آن می‌گذرد در قالب یک سی‌دی مجزا، به‌عنوان مدیای مرسوم زمانه، سوای از اینکه نویدبخش در دسترس قرار گرفتن یک نسخه باکیفیت از اثری است که سال‌ها پیش به‌صورت صفحه منتشرشده و تا امروزه شاید بسیاری نتوانسته‌اند آن را در کیفیت قابل قبولی بشنوند جلب‌توجه کردن نگاهی دوباره به آنچه در گذشته انجام‌ گرفته است و راه‌هایی که کشف و طی شده. ازاین‌رو ای‌بسا به‌عنوان اثر هنری موردپذیرش زمانه خود و سایر زمان‌های پس از خود، زوایای بسیاری در خود دارد که همچنان بعد از گذشت پنجاه و اندی سال نبوغی از آهنگساز خود را نشان می‌دهد.  

آلبوم موسیقی «ارکستر فیلارمُنیک بین‌المللی ایرانی» اثر علی رهبری که اخیرا توسط موسسه ماهور منتشر شده است، حاوی قطعه بلندآوازه «نوحه‌خوان»، کنسرتو ویولن، ساخته علی رهبری در سال 1347 است و زوایای بی‎شماری در نگاه کنونی بدان را می‌نمایاند. شیوه آهنگسازی جوان 19 ساله‌ای که پیش از حضور در اروپا و تحصیل آهنگسازی و رهبری ارکستر، توانسته بود دنیای موسیقی ایرانی را برگرفته از یک رویداد تاریخی چنان به موسیقی معاصر و کلاسیک غربی پیوند بزند که جز هنر در آن خطی پررنگ نباشد اکنون بعد از پنجاه و اندی سال پیش روی ماست تا دوباره نگاهی کنیم به زمانی که آهنگسازان جوان کشورمان چنین آثار نبوغ خویش را جلوه‌گر می‌‌ساختند و مقایسه کنیم با آهنگسازان هم‌دوره خویش که آن زمان در ایران در حوزه موسیقی کلاسیک، ایرانی و معاصر  فعالیت می‌کردند.

این مقایسه ناخودآگاه صورت می‌پذیرد چراکه ساله‌ای 46-47 برای مطرح ساختن ایده گیری از حادثه عاشورا آن‌قدر رواج و جریان نداشته است و سفارش‌های این‌چنینی نیز به آهنگسازان داده نمی‌شد و ای‌بسا در آن دوران که بیشتر فضا به سمت ایده‌گیری و الگوگیری از دنیای مدرن رواج داشت کسی به سراغ سوژه‌ای این‌چنین ایرانی  برگرفته از رویدادی دینی نمی‌رفت؛ اما اثری که با ایده اولیه این سوژه ساخته شده نشانگر ذهنیتی است که در 19 سالگی توانسته شگفتی‌آفرین و تحسین‌برانگیز باشد.

هرچند علی رهبری پس از تحصیل در اروپا و دو دوره پیاپی برنده شدن در مسابقات رهبری ارکستر فعالیتش را بر رهبری ارکستر متمرکز ساخت و کمتر سراغ آهنگسازی را گرفت؛ اما همین اثر او نشانگر بروز یک آهنگساز بسیار قوی در زمانه خویش است که اکنون حسرت‌ها و دریغ‌های زیادی از کم‌کاری‌اش در حوزه آهنگسازی در آن سال‌ها و دوران جوانیش بر ذهن ما متبادر می‌کند.