سن‌پترزبورگ مقصدی برای گردشگری فرهنگی، تفریحی و اقتصادی
چگونه توسعه، چهره تاریخی شهر را مخدوش نکرد؟
سن‌پترزبورگ، دومین شهر بزرگ روسیه و یکی از مقاصد توریستی مهم جهان است. شهری با زیبایی‌های طبیعی، تاریخی و بافت شهری منحصربه‌فرد که هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. با این حال این شهر تنها به این رویکرد برای جذب توریست بسنده نکرده و مدیران بخش گردشگری آن با برنامه‌ریزی و برگزاری رویدادهای فرهنگی، علمی، ورزشی، تجاری و اقتصادی، دامنه صنعت گردشگری خود را گسترش داده‌اند. سیاستی که به نظر می‌رسد بررسی آن از سویی زمینه حضور ایرانیان برای استفاده از فرصت‌های تجاری در این شهر را فراهم می‌کند و از سوی دیگر روش استفاده از پتانسیل‌های متنوع گردشگری در کشوری در شرایط تحریم و جنگ و بحران‌های اقتصادی را به مسئولان ایرانی نشان می‌دهد.
از همین رو اخیرا دفتر کنوانسیون سن‌پترزبورگ فرصتی را برای رسانه‌هایی از ایران و برخی دیگر از کشورهای آسیایی فراهم کرد تا علاوه‌بر نمایش جنبه‌های فرهنگی و تاریخی شهر، موقعیت‌های پیشرو خود را در بخش‌های نمایشگاهی و رویدادها و همایش‌ها نیز عرضه کند.
سن‌پترزبورگ شهری با اولویت گردشگری
هرچند سفر ما به سن‌پترزبورگ در فصل سرد سال روی داد ولی حتی سرما هم چیزی از زیبایی‌های مسحورکننده این شهر شمالی اروپا کم نکرد. درختان بی‌برگ حتی این فرصت را فراهم کرد که ساختمان‌های عظیم و تاریخی با معماری منحصر به فرد آن بهتر دیده شود.
نوشتن از سن‌پترزبورگ آسان نیست؛ مقصدی که عنوان «شهر موزه‌های باز و بسته» به آن اطلاق می‌شود. شهری در کرانه رود نوا، متشکل از حدود 40 جزیره، 90رودخانه و کانال آب و 300 پل که به ونیز شمالی اروپا مشهور است. با این پتانسیل‌های فرهنگی و طبیعی، این شهر سال‌هاست که چنان در حوزه گردشگری پررونق است که گفته می‌شود، سالانه میزبان پنج تا هشت میلیون گردشگر است. ایرانی‌ها نیز در سال‌های اخیر اقبال قابل‌توجهی به این شهر نشان داده‌اند.
اما سن‌پترزبورگ که در نگاه نخست مملو از میراث غنی تاریخی و معماری چشمگیر امپراتوری گذشته روسیه است؛ سه قرن پیش به ابتکار تزار پتر کبیر با نظری به جذاب‌ترین شهرهای اروپا ازجمله ونیز، پاریس و... و به عنوان یک شهر مدرن ساخته شد و با وجود طراحی قابل توجه و خیابان‌های عریض، نماهای زیبا و یکدستش اکنون ارثیه ارزشمندی برای مردمانش در این سرزمین شده است؛ ارثیه‌ای که به خوبی نگهداری و از آن برای توسعه شهر کسب درآمد می‌شود. بخش تاریخی این شهر که در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسمی رسیده، در طول 300 سالی که از عمر خود سپری کرده، صحنه وقایع تاریخی پرشماری بوده که اکنون نه‌تنها رَد آن نمای تاریخی شهر را مخدوش نکرده، بلکه بر ارزش آن افزوده است. بافت افزوده شده در دوران کمونیسم، چنان بر گرد بافت تاریخی شهر نشسته که گویی نمی‌توان این دو دوران متضاد را از هم تفکیک کرد و خط حایلی بر آن کشید. این شهر در دوران روسیه جدید هم باز گسترده‌تر شده و بافت مدرن شهرسازی آن این فرصت را به این پایتخت فرهنگی و تاریخی داده تا به یکی از مراکز اداری و اقتصادی مهم روسیه بدل شود و گردشگران تجاری را نیز جذب خود کند.
برای نویسنده متن که روزنامه‌نگاری از پایتخت ایران است، صد البته دیدن این شیوه توسعه با حفظ و نگهداری از میراث تاریخی به بهترین شکل و حساسیت بالا و از سوی دیگر غافل نشدن از توسعه تجاری و اقتصادی امری قابل توجه و درخور تحسین است.
هرچند در فرصت محدود ما، تنها بخش اندکی از آنچه در سن‌پترزبورگ درخور تماشا بود، دیده شد؛ اما سعی کرده‌ایم در ادامه متن به مهمترین آنها بپردازیم و درخصوص جنبه‌های قابل‌توجه آن دقیق‌تر شویم.
کاخ کاترین؛ شاهکاری از تاریخ و هنر روسیه
در 26 کیلومتری سن‌پترزبورگ مکانی به نام «تزارسکویه سلو» به معنای دهکده تزارها واقع شده است؛ مکانی که دیگر سال‌هاست عنوان شهری به نام شاعر و نویسنده صاحب نام روسی؛ الکساندر پوشکین بر آن نهاده شده است. این بنا در سال 1717 به دستور امپراتور روسیه کاترین اول همسر پتر کبیر و به عنوان کاخ تابستانی ساخته و به نام خود او نامگذاری و در طول قرن 18 نیز چندین بار دستخوش بازسازی و گسترش شد.
این کاخ که در طول جنگ جهانی دوم به شدت آسیب دید و غارت شد؛ بر اساس نقشه‌ها، مواد، عکس‌ها و قطعات حفظ شده از تزئینات پیشین چنان بازسازی شد که اکنون رَدی از این آسیب‌ها بر پیکر آن دیده نمی‌شود. در زمان اتحاد جماهیر شوروی، موزه‌ای در این کاخ افتتاح شد و تاکنون نیز به خوبی از آن نگهداری می‌شود.
مهمترین بخش این کاخ باشکوه اتاق کهربایی‌ست. کهربا به صمغ فسیل شده درخت گفته می‌شود که به دلیل رنگ و زیبایی چشمگیرش به عنوان جواهر مورد استفاده قرار می‌گیرد. سراسر اتاق کهربایی کاترین هم با همین سنگ قیمتی پوشیده شده بود، اما در زمان جنگ جهانی دوم، این کاخ آسیب‌های بسیاری دید و تزئینات آن از سوی اشغالگران به غارت رفت.
در زمان اتحاد جماهیر شوروی و به سال 1979، تصمیم به احیای این اتاق، مشابه آنچه در تصاویر و عکس‌ها به جا مانده بود، گرفته شد. بازسازی اتاق کهربا در سال 2003 و در سیصدمین سالگرد ساخت سن‌پترزبورگ تکمیل شد و اکنون هر بازدیدکننده‌ای را مسحور خود می‌کند. جالب است که رویه ساخت این کاخ، ویرانی و بازسازی و ادامه روند بازسازی در دوران حاکمیت‌های مختلف در روسیه نه تنها متوقف نشد بلکه به نحو قابل‌توجهی پیگیری و اکنون به منبع درآمد اقتصادی مهمی برای منطقه سن‌پترزبورگ تبدیل شده است.
هرمیتاژ؛ موزه‌ای که برای دیدنش
«عمر دگر بباید»
حتی اگر ساعت‌ها هم صرف بازدید از موزه هرمیتاژ واقع در مرکز شهر سن‌پترزبورگ کنید تازه بخش کوچکی از آن را دیده‌اید. تعداد زیادی اثر هنری در بیش از 200 سالی که از عمر این موزه می‌گذرد جمع‌آوری شده و به قولی گفته می‌شود دیدن همگی آن نیازمند زمانی حتی بیش از عمر یک آدمی است. با این حال حتی متاع اندکی از این سفره برچیدن هم برای هر بازدیدکننده مشتاقی جذاب خواهد بود.
در این موزه می‌توان بیش از سه میلیون اثر هنری، فرهنگی و تاریخی جذاب اعم از نقاشی، مجسمه، جواهرات، آثار باستانی، کتاب، سکه و سلاح‌هایی را دید که تاریخ تمدن، هنر و فرهنگ روسیه و جهان را نشان می‌دهند. این موزه نه فقط به دلیل آثار هنری، بلکه به خاطر معماری و طراحی جذاب و چشم‌نواز بنایش نیز شهرت جهانی دارد.
هرمیتاژ کاخ زمستانی امپراطوری روسیه در کرانه رود نوا و در قلب سن‌پترزبورگ است. کاترین دوم، از آغاز سلطنتش با خرید 200 تابلوی هنری زمینه شکل‌گیری یکی از بزرگترین موزه‌های جهان در قرون آینده را فراهم کرد. او به حدی به جمع‌آوری تابلوهای هنری علاقه‌مند بود که سفرای روس در پایتخت‌های بیگانه مأمور یافتن بهترین مجموعه‌های هنری بودند.
در زمان تزار نیکلاس اول، هرمیتاژ بازسازی شد و به سال ۱۸۵۲ به روی عموم باز شد. پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷، مجموعه‌های امپراتوری به مالکیت عمومی درآمدند و موزه در دهه ۱۹۲۰ با افزایش قابل توجه آثار هنری، گسترش یافت.
در بخش نقاشی‌های موزه هرمیتاژ شما می‌توانید یکی از غنی‌ترین مجموعه‌های نقاشی اروپای غربی از قرون وسطی، از جمله شاهکارهای بسیاری از نقاشان هلندی، فنلاندی و فرانسوی دوره رنسانس ایتالیا و سبک هنری باروک را در معماری و نقاشی و مجسمه‌سازی تماشا کنید. آثار نقاشان بنام و محبوبی مانند داوینچی، رامبراند و حتی نقاشان متاخرتری چون ون‌گوگ و پیکاسو و بسیاری هنرمندان مشهور دیگر در این موزه در معرض دید مراجعان قرار دارد.
این موزه اما تنها آثار چند قرن اخیر را در اختیار ندارد. بلکه تاریخ تمدن بشر را می‌توان در این موزه مشاهده کرد؛ از آثار باستانی ادوار تاریخی مختلف از مصر و یونان، روم و بیزانس گرفته تا خاورمیانه و آسیای مرکزی. فرش «پازیریک»، قدیمی‌ترین فرش موجود و منسوب به ایران مربوط به بیش از 2هزار و 500 سال پیش است که در موزه هرمیتاژ روسیه نگهداری می‌شود. کمتر ایرانی است که به این موزه بیاید و برای دیدن بخشی از فرهنگ خود به بخش زیرین موزه مراجعه نکند.
نوشتن از سن‌پترزبورگ آسان نیست؛ مقصدی که عنوان «شهر موزه‌های باز و بسته» به آن اطلاق می‌شود. شهری در کرانه رود نوا، متشکل از حدود 40 جزیره، 90رودخانه و کانال آب و 300 پل که به ونیز شمالی اروپا مشهور است. با این پتانسیل‌های فرهنگی و طبیعی، این شهر سال‌هاست که چنان در حوزه گردشگری پررونق است که گفته می‌شود، سالانه میزبان پنج تا هشت میلیون گردشگر است. ایرانی‌ها نیز در سال‌های اخیر اقبال قابل‌توجهی به این شهر نشان داده‌اند
سرود کریسمس در کرانه نوا
شهر سن‌پترزبورگ با وجود گذر از دوران کمونیسم، مملو از کلیساهایی با قدمت تاریخی و زیبایی خیره‌کننده و معماری قرون گذشته است که همچنان به زیبایی در طول دهه‌های پیشین حفظ شده است.
کلیسای سنت‌ایزاک و کلیسای جامع کازان که اکنون هم محلی برای عبادت مسیحیان ارتدوکس این شهر است، نه تنها معماری خارجی چشم‌نوازی دارد که شکوه و عظمت داخلی آن هم هر بیینده‌ای را میخکوب می‌کند.
در این میان اما کلسیای «ناجی بر روی خون ریخته» که تزار الکساندر سوم به یاد پدرش الکساندر دوم که در همان محل به دست بلشویک‌ها کشته شده بود، بنا کرد؛ جلوه دیگری از زیبای بصری است که نمونه آن کمتر وجود دارد. گنبدهای رنگی پیازی شکل و کاشی‌کاری‌های چشمگیر در هوای مطبوع تابستان و سرد پاییز و زمستان هم هر عکسی را زیبا می‌کند.
مرکز همایش و نمایشگاه سن پترزبورگ
تنها کمی بیش از 30 دقیقه آن سوی مکان‌های تاریخی پرشمار این شهر و 15 دقیقه تا فرودگاه بین‌المللی؛ مرکز همایش‌ها و نمایشگاه‌های مدرن سن‌پترزبورگ واقع شده. مرکزی که 10 سالی است میزبان رویدادهای تجاری، فرهنگی و علمی و سرگرمی در سطح بین‌المللی است: نمایشگاه‌ها، کنگره‌ها، گردهمایی انجمن‌ها، کنسرت‌ها، مسابقات ورزشی و غیره. این مرکز چنان طراحی شده تا برگزارکنندگان بتوانند متناسب با رویداد مورد نظر خود از نظر فنی تغییرات قابل‌توجهی در فضا و امکانات ایجاد کرده و رویداد خود را به تناسب وضعیت کاری‌شان ارائه دهند.
بندر سوکابل در کرانه خلیج فنلاند در سن‌پترزبورگ یک فضای عمومی است که از ساختمان‌های یکی از قدیمی‌ترین کارخانه‌های کابل در روسیه تغییر کاربری داده و اکنون محلی برای برگزاری نمایشگاه‌های مد، جشنواره‌های موسیقی و غذا، نمایشگاه‌ها موقت و ده‌ها رویداد دیگر است
سه غرفه بزرگ نمایشگاهی، مرکز همایش با ظرفیت مجموع 30هزار نفر شامل 68 سالن کنفرانس، یک مرکز تجاری، امکاناتی مثل دو هتل و رستوران‌های متعدد؛ شرایط را برای شرکت‌کنندگان در رویدادهای مختلف تسهیل می‌کند. نخستین هتل هیلتون سن‌پترزبورگ با امکانات کاملا مدرن هم در مجاورت این مرکز نمایشگاهی ساخته شده است.
این مرکز سالانه بیش از 200 رویداد را سازماندهی کرده و حدود یک و نیم میلیون بازدیدکننده دارد. رویدادهایی در حوزه نفت، گاز و انرژی از جمله مهمترین مواردی است که در این سال‌ها برگزار شده و ایرانی‌ها که همین حالا هم در نمایشگاه بین‌المللی مسکو در این بخش‌ها حاضر می‌شوند، چندی است که به دلیل امکانات و دسترسی‌های قابل توجه به مرکز نمایشگاهی سن‌پترزبورگ هم گرایش نشان داده‌اند. بنا به گفته مسئولان این اکسپو، برنامه رویدادهای مختلف این نمایشگاه برای پنج سال آینده مشخص است و علاقه‌مندان به شرکت در این رویدادها می‌توانند با مراجعه به سایت www.expoforum.ru نسبت به حضور در این رویدادها چه به عنوان بازدیدکننده یا شرکت‌کننده متناسب با حوزه فعالیت و کسب‌و‌کار خود برنامه‌ریزی کنند.
بندرسوکابل؛ نمونه‌ای از دستکاری موفق
در بافت متروکه شهری
هرچند نوشتن در خصوص موزه‌های تاریخی سن‌پترزبورگ نیازمند به هزاران برگ سفید است، اما واقعیت این است که این شهر در طول چندین دهه گذشته میراث غریبی را در کارنامه خود ثبت کرده که تنها به امپراطوری بزرگ تزارها ختم نمی‌شود. اما حتی این میراث هم در سالیان اخیر در خدمت حوزه گردشگری این شهر توریستی درآمده است.
بندر سوکابل در کرانه خلیج فنلاند در سن‌پترزبورگ یک فضای عمومی است که از ساختمان‌های یکی از قدیمی‌ترین کارخانه‌های کابل در روسیه تغییر کاربری داده و اکنون محلی برای برگزاری نمایشگاه‌های مد، جشنواره‌های موسیقی و غذا، نمایشگاه‌ها موقت و ده‌ها رویداد دیگر است.
بندر سوکابل که در نتیجه بازسازی محوطه تاریخی کارخانه «Sevkabel» به وجود آمد؛ یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های مهندسی برق در روسیه است که توسط دو مهندس آلمانی از جمله کارل هاینریش فون‌زیمنس در سال 1879 تاسیس شد. شرکت آنها به ساخت خطوط تلگراف در سراسر کشور کمک کرد و با آغاز قرن بیستم، به بزرگترین کارخانه روسیه تبدیل شد. در طول جنگ جهانی اول و دوم نیز دست از کار نکشید، اما عاقبت این کارخانجات در آستانه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از رده تولید خارج و به یکی از مکان‌هایی متروکه شهر بدل شد. مکان‌هایی که در اغلب کلان‌شهر‌ها با تجمع راند‌ه‌شدگان از شهر به محلی جرم‌خیز بدل می‌شود. محلی که در چند سال اخیر با ایده‌ای قابل‌توجه، تغییری چشمگیر کرد، به‌طوری‌که بدون دستکاری محسوس بافت بنای کارخانه که هنوز روایتگر بخشی از تاریخ این منطقه است، محوطه‌های مدرن شهری مثل فروشگاه‌ها، کافه‌ها، رستوران‌ها، و همچنین فضایی برای تفریح، ورزش‌هایی مثل اسکیت روی یخ و رویدادها و دوره‌های آموزشی و... بر آن سوار شد.
در زمان بازدید ما از این بندر حتی نمایشگاه موقتی از یکی از محبوب‌ترین موزیسین‌ها و خوانندگان راک روسیه «ویکتو تسو» که در اواخر دوران اتحاد جماهیر شوروی می‌زیست، برقرار بود. آثار این نمایشگاه از موزه این خواننده از مسکو برای مدتی به سن‌پترزبورگ آورده شده و طرفداران پر شماری را به سمت این بخش از شهر کشانده بود.سیاست‌هایی از این دست سبب شده تا بندر سوکابل در کرانه خلیج فنلاند در چند دهه اخیر چنان شهرت زیادی در بین ساکنان و مهمانان پایتخت فرهنگی به دست آورد که حتی در مسیرهای گشت شهری گردشگران، در کنار موزه‌ها و کاخ‌ها قرار گیرد و به محلی برای کسب درآمد برای توسعه و نگهداری از این شهر تاریخی روسیه تبدیل شود.
موزه هرمیتاژ تنها آثار چند قرن اخیر را در اختیار ندارد، بلکه تاریخ تمدن بشر را می‌توان در این موزه مشاهده کرد؛ از آثار باستانی ادوار تاریخی مختلف از مصر و یونان، روم و بیزانس گرفته تا خاورمیانه و آسیای مرکزی. فرش «پازیریک»، قدیمی‌ترین فرش موجود و منسوب به ایران مربوط به بیش از 2هزار و 500 سال پیش است که در موزه هرمیتاژ روسیه نگهداری می‌شود. کمتر ایرانی است که به این موزه بیاید و برای دیدن بخشی از فرهنگ خود به بخش زیرین موزه مراجعه نکند
شهر سالن‌های پرشمار تئاتر
اما میراث روسیه قطعا علاوه بر آثار فیزیکی به‌جامانده، هنر نمایش‌ها و تئاتر و موسیقی نیز هست. هنری که نامداران زیادی چون چخوف (نمایشنامه‌نویس شهیر) و پیتر ایلیچ چایکوفسکی را در کارنامه خود دارد. توجه به این هنر چنان است که در حال حاضر تنها در سن‌پترزبورگ بیش از 100 سالن تئاتر و 100 سالن کنسرت وجود دارد که برخی از آنها از جهت تاریخی قابل توجه است.
یکی از سالن‌های تاریخی؛ تئاتر میخائیلوفسکی است که در سال 1833 با فرمان امپراتور نیکلاس اول افتتاح شد و در میدان هنر این شهر واقع شده و سال‌هاست که یکی از مهمترین سالن‌های اجرای نمایش در روسیه محسوب می‌شود. «باله دریاچه قو» یکی از مشهورترین این نمایش‌هاست که همواره با اجرای اثر مشهور چایکوفسکی به همین نام اجرا می‌شود. نمایشی که گوشه دیگری از جذابیت‌هایی است که سن‌پترزبورگ را به شهری خاطرانگیز بدل می‌کند.
سن‌پترزبورگ شهر هتل‌های دیدنی
سن‌پترزبورگ را شاید شهر هتل‌ها هم باید نامید. حدود هزار هتل با 30 هزار اتاق که نشان می‌دهد این شهر تا چه میزان برای حضور پرشمار گردشگران آماده است. شمار زیادی از این هتل‌ها در بخش مرکزی شهر، در واقع کاخ‌هایی به‌جامانده از خاندان سلطنتی روسیه یا بناهایی خاص خانواده‌های متمول قرون گذشته روسیه هستند. نماهایی تاریخی و مجلل با فضاهای داخلی کاملا بازسازی شده و با ترکیبی از معماری مدرن و کلاسیک. یکی از هتل‌های قابل‌توجه سن‌پترزبورگ هتل واولبرگ (Wawelberg) است. ترکیبی از مدرنیته و تاریخ، این هتل در فاصله کمی از موزه هرمیتاژ، باغ الکساندر و کلیسای جامع سنت‌ایزاک قرار گرفته و گفته شده یک خانواده بانکدار برجسته لهستانی حدود دو قرن پیش در امپراتوری روسیه آن را ساخته و حال به یک هتل 79 اتاقه با امکانات کاملا مدرن تبدیل شده است.
هتل رناتریس هم یکی دیگر از هتل‌های تاریخی و قابل‌توجه سن‌پترزبورگ در قلب آثار تاریخی این شهر افسانه‌ای است. اما گراند هتل اروپا که کاخی قدیمی است، 150 سال است که میزبان مهمانان خاص در مرکز شهر سن‌پترزبورگ است. از مشاهیری چون پاواراتی، خواننده مشهور اپرا، تا برخی از روسای‌جمهور و مقامات حکومتی کشورها. ساختمان تاریخی این هتل در بلوار نوسکی قرار دارد؛ بلوار قدیمی و مشهوری که حتی در آثار نویسندگان شهیر روسیه نام آن فراوان آمده است.
در سن پترزبورگ، نمایشگاه‌ها، همایش‌ها و رویدادها نه تنها در در مرکز بزرگ نمایشگاهی این شهر برگزار می شود که مکان‌های نمادینی مانند هتل واولبرگ، گراند هتل اروپا و بندر سوکابل هم فضاهای منحصر به فردی برای میزبانی از این روزیدادها را در اختیار دارند.
رویه ساخت کاخ کاترین، ویرانی و بازسازی و ادامه روند بازسازی در دوران حاکمیت‌های مختلف در روسیه نه تنها متوقف نشد بلکه به نحو قابل‌توجهی پیگیری و اکنون به منبع درآمد اقتصادی مهمی برای منطقه سن‌پترزبورگ تبدیل شده است
بازدید از سن‌پترزبورگ قطعا برای اهالی رسانه که هر روز موشکافانه به امور کشور خود می‌نگرند، تجربه‌ای قابل‌توجه است؛ توجه و تقدیس بافت تاریخی در عین توجه به توسعه، آن چیزی است که به نظر در امور شهرهای بزرگ و تاریخی ایران از جمله اصفهان و شیراز و تبریز و تهران نیز باید بدان توجه کرد.
دیدگاه تان را بنویسید