محرم بستری برای هم‌آوایی و خیزشی برای همدلی است؛
«جز زیبایی» نبینیم و منشأ تغییر باشیم
ریحانه جولایی
چند روزی می‌شود که دوباره به رسم هر سال خیابان‌ها و کوچه‌های شهرمان سیاه‌پوش شده‌اند و هیئت‌های عزاداری، میزبان خیل عاشقان اهل‌بیت و سوگواران شهدای کربلا هستند؛ خیزشی عظیم و فراگیر که متأسفانه همراه با آن، برخی خصیصه‌های نا‌خوبمان نیز مجال بروز و ظهور می‌یابند و متجلی‌تر از همیشه، خودنمایی می‌کنند. مثل ریختن ظروف یک‌بار مصرف نذری در کف خیابان که مختص به محرم نیست، اما در این ماه بیشتر نمود پیدا می‌کند.
گوشه خیابان‌ها را خیمه‌هایی با گل رس درست کرده‌اند و داخلش را سماورهایی گذاشته‌اند که متولیان، چای داغ را در لیوان‌های یک‌بارمصرف و داخل سینی به عابران پیاده و ماشین‌سوارانی که از مقابل این خیمه‌ها عبور می‌کنند، می‌دهند. گاهی هم‌کاسه‌های کوچک پر از آش و شله‌زرد نذری است و در آخر شب‌ها ظرف‌های بزرگ‌تر سفیدرنگی که در آن برنج و خورشت را می‌ریزند و به عزاداران می‌دهند. این تصویر هم برایمان آشناست که دیده‌ایم عابران پیاده یا سواره یکی، یکی لیوان‌های نذری پر از شربت را می‌گیرند و سر می‌کشند و در خیابان پرتاب می‌کنند. در اندک زمانی جوی‌های خیابان پر از ظرف‌های یک‌بارمصرف و غذاهایی می‌شود که از ظرف‌ها بیرون مانده‌اند و بعد از چند ساعت ناگهان چهره شهر به هم می‌ریزد.
در گذشته نه‌چندان دور در مراسم عزاداری امام حسین (ع) و به‌طورکلی تمام مراسمی که به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شد؛ استفاده از ظروف بادوام رواج داشت و معمولاً زنان محله با نیت کمک به برگزاری مراسم سوگواری و اجر اخروی وظیفه شستن آن‌ها را برعهده داشتند؛ اما امروزه ظروف یک‌بارمصرف به‌طور ترسناکی جای ظروف سنتی را گرفته‌اند.
رفتگران از لشگر یزید نیستند!
حتماً شما هم پس از تمام شدن عزاداری‌ها یا رفتن هیئت‌های سینه و زنجیرزنی در کوچه و خیابان‌های محل زندگی خود با حجم زیادی از زباله و ظروف یک‌بارمصرف مواجه شده‌اید؛ ظروفی که هم چهره محله‌ها را نازیبا می‌کنند و هم برای محیط‌زیست ضررهای جبران‌ناپذیری به همراه دارند.
آمارها حکایت از دو برابر شدن حجم زباله‌های شهری در روزها و شب‌های محرم دارند؛ حال‌آنکه توان شهرداری‌ها برای گردآوری زباله و زباله‌روبی از خیابان‌ها و معابر، محدود و البته ثابت است. به‌بیان‌دیگر در این روز و شب‌ها نه به تعداد رفتگران شهر افزوده می‌شود و نه قرار است ماشین‌های مربوط به جمع‌آوری زباله چند برابر شوند؛ حقیقتی که باعث می‌شود زحمت و انرژی مضاعفی بر رفتگران و سایر متولیان نظافت شهر و روستاهای کشور تحمیل شود و این مورد دور از انصاف و دین‌داری است.
ظروفی که تا ابد باقی می‌مانند
شاید بد نباشد که بدانیم میزان بازیافت ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی کمتر از یک درصد و حداقل زمان تجزیه آن‌ها در محیط بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ سال است؛ پس توصیه می‌شود تا جایی که امکان دارد از ظروف یک‌بارمصرف و پلاستیکی کمتر استفاده شود. ازاین‌رو به مساجد، تکایا و افرادی که قصد پخش نذری در ایام عزاداری را دارند، توصیه می‌شود تا جایی که ممکن است ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی را حذف و از ظروف خانگی و... برای این کار استفاده کنند، همچنین اگر مجبور به استفاده از ظروف یک‌بارمصرف هستند می‌توانند ظروف گیاهی (که از نشاسته ذرت اصلاح‌شده تهیه‌شده) را که شکل و ظاهری مشابه ظروف پلاستیکی دارند جایگزین ظروف پلاستیکی کنند.
زمان تجزیه‌پذیری این ظروف گیاهی یک‌بارمصرف در محیط بین پنج تا شش ماه است؛ هرچند که این ظروف به نسبت ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی گران‌تر هستند اما افراد می‌توانند بخشی از نذر خود را صرف خرید ظروف گیاهی کرده و از این طریق نیز به محیط‌زیست خود آسیب کمتری وارد کنند.
بر اساس آمارهای اعلام‌شده، سالانه بیش از 177 هزار تن پلاستیک در ایران تولید می‌شود که برابر با 500 تن در روز است که اگر حجم ظروف یک‌بارمصرف در ایام محرم را به آن اضافه کنیم، تصور کنید چه حجم عظیمی از زباله شهر را فرامی‌گیرد. اگر در تهران 20 هزار هیئت عزاداری ثبت‌شده باشد و هرکدام از آن‌ها 10 شب اول محرم حدود هزار پرس غذا توزیع کنند، فقط در تهران در این مدت حدود 200 میلیون ظرف یک‌بارمصرف استفاده می‌شود که اگر هیئت‌های ثبت‌نشده و توزیع نذری در منازل را هم در نظر بگیریم، آمار استفاده از این ظروف تا چندین برابر افزایش خواهد یافت. هرساله نزدیک به ایام محرم قیمت ظروف یک‌بارمصرف ناگهان افزایش می‌یابد، اما امسال این افزایش قیمت بیشتر از سال‌های گذشته بوده است. در سال‌های گذشته تعدادی از شرکت‌های پتروشیمی به‌صورت خصوصی فعالیت می‌کردند که با استفاده از مواد اولیه بی‌کیفیت، این ظروف را با قیمت‌های پایین‌تر به مردم عرضه می‌کردند و همین باعث می‌شد سطح خطر استفاده از این ظروف برای مردم بیشتر شود.
ظروفی که سرطان هدیه می‌دهند
از سوی دیگر استفاده از ظروف یک‌بارمصرف تنها برای طبیعت مضر نیست، این‌یک جنگ دوطرفه است که هم به انسان آسیب‌های زیادی می‌رساند و هم محیط‌زیست را موردحمله قرار می‌دهد. شاید به‌ندرت به این موضوع دقت کرده باشیم که مصرف همین ظروف یک‌بارمصرف که نوشیدنی و خوراکی داغ را در آن سرو می‌کنیم، می‌تواند از نظر بهداشتی ایجاد مشکل کند. همه این‌ها با اعتقادات و آنچه اسلام وظیفه ما کرده تا از سلامت خود و محیط زندگی‌مان محافظت کنیم منافات دارد. طبق گزارش‌ها و تحقیقات انجام‌شده، نوشیدنی‌ها و غذای داغ وقتی وارد ظروف پلاستیکی می‌شوند باعث ورود ریز پلاستیک‌ها به بدن و متعاقب آن ایجاد مشکلاتی برای سلامتی می‌شوند. لیوان‌های یک‌بارمصرف پلاستیکی به علت سرطان‌زا بودن و توزیع نوشیدنی گرم در آن‌ها بسیار آسیب‌زا هستند. پلاستیک‌هایی که بعدازاین ایام می‌بینیم و حتی سطل‌های زباله پاسخگوی حجمشان نیست، برای آب، خاک و سلامت مضر است.
امسال کمپینی به راه افتاد به نام «محرم بدون پلاستیک» که نتیجه این کمپین در بسیاری از هیئت‌ها و ایستگاه‌های صلواتی به چشم می‌خورد و آن‌ها به‌جای ظروف یک‌بارمصرف از ظروف استیل یا ملامین استفاده می‌شود
محرم بدون پلاستیک
امسال اما حرکت خوب و قابل‌تقدیری در شبکه‌های مجازی فراگیر شده است. این محرم کمپینی به راه افتاد به نام «محرم بدون پلاستیک» که کاربران در آن عکس‌هایی که از محرم سال‌های قبل را داشتند و در آن صحنه‌هایی از تخریب محیط‌زیست به‌وسیله ظروف یک‌بارمصرف به نمایش گذاشته‌شده بود را با هم به اشتراک می‌گذارند. حالا نتیجه این کمپین در بسیاری از هیئت‌ها و ایستگاه‌های صلواتی به چشم می‌خورد. در بسیاری از هیئت‌های عزاداری دیگر به‌جای ظروف یک‌بارمصرف از ظروف استیل یا ملامین استفاده می‌شود و بر اساس مشاهدات شخصی در بسیاری محلات به‌جای استفاده از لیوان‌های یک‌بارمصرف پلاستیکی یا کاغذی از استکان‌های بلور و شیشه‌ای برای نذر چای، شیر یا شیرکاکائو استفاده می‌شود و در همان ایستگاه هم‌گروهی از جوانان در همان لحظه مشغول به شستن ظروف هستند.
اولویت نذورات با نیازمندان است
موضوع دیگری که در این شب‌ها زیاد دیده می‌شود، اسراف غذا است. حالا که در این ایام سفره احسان برای همه ما باز است بهتر است کمی هم به فکر نیازمندان باشیم. در تمام این سال‌ها و مناسب‌های مختلف مذهبی به‌وفور دیده‌شده غذاهای نیمه خورده در خیابان‌ها رها، یا در سطل زباله ریخته شده‌اند. این موضوع برخلاف تعالیم مذهبی و دینی است.
بهترین حالت برای دریافت نذری این است که تنها به متبرک بودن غذای نذری اکتفا و تعداد کمتری دریافت کنیم، برای مثال هر خانواده یک یا دو غذا دریافت کنند و اجازه بدهند که نذری‌ها به دست نیازمندان واقعی برسد؛ نه اینکه تمام افراد خانواده برای گرفتن غذای نذری اقدام کنند. علاوه بر آن منطق ایجاب می‌کند که از تمام منابع و مواد مصرف بهینه داشته باشیم و جلو تولید پسماند را بگیریم.
آلودگی صوتی، آسیب‌زا و مشکل‌آفرین است
موضوع دیگری که می‌توان در پایان به آن اشاره کرد بحث آلودگی‌های صوتی است که در این ایام و زمان‌های مشابه مراسم مختلف به وجود می‌آید.
بر اساس آمارهای اعلام‌شده، سالانه بیش از 177 هزار تن پلاستیک در ایران تولید می‌شود که برابر با 500 تن در روز است؛ اگر حجم ظروف یک‌بارمصرف در ایام محرم را به آن اضافه کنیم، تصور کنید چه حجم عظیمی از زباله شهر را فرامی‌گیرد
مراسم سینه‌زنی و زنجیرزنی از حدود ساعت 10 شب آغاز می‌شود و تا نیمه‌های شب ادامه دارد. بهتر است مراسم هم‌زمان با ساعات استراحت و خواب افراد متوقف شود. از سوی دیگر خداپسندانه‌تر است تا مراسم در مکانی خاص انجام شود، برای مثل درون تکیه‌ها و هیئت‌های عزاداری تا شاهد ترافیک‌های سنگین در خیابان‌هایی که دسته‌های زنجیرزنی در حال تردد هستند، نباشیم.
اکنون‌که محرم بستری برای هم‌آوایی ایرانیان و در قالب آن بسیاری از سنت‌های حسنه چون نذری دادن و اطعام رهگذران در دستور کار شهروندان است، چه خوب می‌شد اگر فرهنگ نریختن زباله در محیط زندگی و نیز رعایت ابتدایی‌ترین حقوق شهروندی هم مورد تأکید قرار گیرد و آرام‌آرام یک سنت و عادت زیبای دیگر را به سنت‌های خوب ایرانی اضافه کند؛ عادتی که از محرم آغاز می‌شود و در سایر مراسم دینی و ملی نمود دوباره خواهد یافت.
دیدگاه تان را بنویسید