یادداشت
والدین و اوقات فراغت فرزندان
فائزه ناصح، دکترای روانشناسی عمومی
در جوامع در حال گذار به دلیل تغییرات متنوع و متعدد که بسیاری از آنها زاییده تحولات صنعتی و پیچیدگی‌های آن است، مساله «فراغت» به عنوان یکی از شاخص‌های رفاه اجتماعی بیش از پیش نیازمند توجه است و بر همین اساس فعالیت‌هایی که در زمان «اوقات فراغت» انجام می‌شود، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار‌ند چرا که تاثیر بسزایی در زندگی فردی و اجتماعی افراد به خصوص نوجوانان و جوانان دارند. از اینرو تابستان که فرا می‌رسد موضوع چگونگی گذراندن روزهای گرم و بلند تابستان و نحوه‌ی گذراندن این ایام گاه به معضلی جدی برای خانواده‌ها تبدیل می‌شود. نوجوانان و جوانان بعد از نه ماه مطالعه سخت و طاقت فرسا در دوران مدرسه بخاطر فشارهای وارد شده در این ایام دایم منتظر آمدن فصل تابستان هستند تا از تعطیلات این دوره که اغلب به عنوان دوره‌ی استراحت مطلق یاد می‌کنند، حداکثر استفاده را ببرند و صرفا به استراحت بپردازند تا خستگی نه ماه درس خواندن را بدر کنند. در چنین شرایطی که فرزندان نقشه استراحت مطلق و خوابیدن‌های مکرر تا ظهر هنگام و بیداری‌های شبانه تا دیروقت را در سر می‌پرورانند، والدین بدون مشورت با فرزندان در حال تدارک ثبت نام آنان در «کلاس‌های آموزشی» هستند و بدون درنظر گرفتن علایق فرزندانشان، آنها را با زور و اصرار روانۀ کلاس‌های آموزشی می‌کنند. در همین راستا چون این کلاس‌ها بدون توجه به علایق و استعدادهای فرزندان برنامه‌ریزی شده غالبا تداوم نمی‌یابند و در نتیجه بچه‌ها چندان سودی از آن نمی‌برند و بالطبع نتیجه مثبتی را به همراه نمی‌آورد. فرستادن به «کلاس‌های آموزشی» بد نیست اما مساله مهم و اساسی آن است که نباید با زور و فشار آوردن والدین، برنامه «اوقات فراغت» فرزندان برایشان حالت تکلیف را پیدا کند.
موضوعی که امروزه و در سال‌های اخیر بسیار شاهد آن بودیم همین مساله است که خانواده‌ها به اجبار دانش‌آموزان را بعد از فراغت از حضور در کلاس‌های مدرسه باز هم به کلاس‌های آموزشی تابستانی می‌فرستند و این درصورتی است که خود دانش‌آموز از این وضعیت اصلا راضی نیست؛ حال سوال اصلی و مهم آن است که نقش خانواده ها در غنی سازی اوقات فراغت چیست و چگونه میتوانیم از این ایام بدرستی استفاده کنیم تا از اوقات فراغتی پربار و مفید بهره ببریم؟
از دیدگاه روانشناسی «فراغت» یا «Leisure» مجموعه فعالیت‌هایی را شامل می‌شود که فرد با رضایت خاطر برای استراحت و تفریح یا به منظور بسط و توسعه آگاهی‌ها یا مشارکت‌های اجتماعی داوطلبانه بعد از رهایی از تکالیف و الزامات شخصی، خانوادگی و اجتماعی به انجام آن می پردازد. از اینرو این پدیده اجتماعی میتواند دارای دو وجه کارکردی باشد؛ «اوقات فراغت» از طرفی میتواند فرصتی برای بروز استعدادها و توانمندی‌ها باشد و از طرفی دیگر نیز میتواند راهی برای شکل‌گیری برخی آسیب‌های اجتماعی محسوب شود.
مساله «فراغت» زمانی منجر به نتایج نامناسب و نامطلوب می‌شود که برنامه های جذاب، مفرح و نشاط‌آور آکنده از عناصر تربیتی و پرورشی و همچنین علاقمندی نوجوانان و جوانان در آنها درنظر گرفته نشود؛ مطالعات و بررسی‌ها در حوزه روانشناسی حاکی از آن است که «اوقات فراغت» همواره بستر مناسبی برای خلاقیت و نوآوری است و غرض از آن استراحت، تفریح، توسعه دانش و به کمال رساندن شخصیت خویشتن و همچنین به ظهور رساندن استعدادها و خلاقیت‌‌ها است. روانشناسان معتقدند والدین نقش بسزایی در ایجاد اوقات فراغتی پربار و پویا برای فرزندان دارند و از اینرو با مراجعه به مراکز تخصصی و همچنین مشاوره با یک روانشناسان حرفه‌ای میتوانند از آموزه ها و تجربیات آنان استفاده کنند تا با راهنمایی هایشان به تفاوت‌های فردی و ویژگی‌های شخصیتی، سرگرمی‌های مورد علاقه فرزندانشان پی ببرند و با در نظر گرفتن همه جوانب و ویژگی‌ها اوقات فراغتی به یاد ماندنی برای فرزندانشان به ارمغان بیاورند.
والدین باید بدانند «اوقات فراغت» یک تربیت و آموزش غیررسمی محسوب می‌شود و بدون تردید این ایام با برنامه ریزی مناسب میتواند فرصت ارزشمندی برای رشد شخصیت و اعتلای وجود محسوب شود. با این حال اگر علاقمندی و انگیزه فرزندان مورد توجه قرار نگیرد، ایام فراغت میتواند زمینه ساز بروز اختلالات رفتاری، انحرافات اخلاقی و بزهکاری‌های اجتماعی شود. بنابر مطالب ذکر شده «اوقات فراغت» زمانی است که با درنظر‌گرفتن جنبه‌های فردی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و همچنین با برنامه ریزی درست و دقیق براساس میزان علاقمندی فرزندان میتواند به فرصت ارزشمندی تبدیل شود تا نوجوانان و جوانان توانایی‌ها، استعدادها و مهارت‌های خود را بشناسند و برای شکوفایی هرچه بیشتر آنها تلاش کنند. در همین راستا والدین با کمک و بهره‌گیری از مشاوران و متخصصان میتوانند برای غنی‌سازی اوقات فراغت فرزندان برنامه‌ریزی هدفمندی داشته باشند و باتوجه به انگیزه، خلاقیت و علاقه فرزندانشان حداکثر بهره را از این برهه‌ی زمانی ببرند.
دیدگاه تان را بنویسید