سیاست‌های منطقه‌ای ایران براساس اصل هزینه - فایده نبوده است

مدیرکل اسبق خاورمیانه و شمال آفریقا وزارت خارجه گفت: سیاست‌های منطقه‌ای ما براساس اصل هزینه - فایده و توانایی‌های ملی ما بنا نشده بود و در حال حاضر باید فکری به حال این سیاست‌ها کنیم که هزینه بیشتری برایمان تولید نکند و تا قبل از این که اتفاقاتی برای ایران بیفتد، به یک تفاهم سیاسی با طرف‌های مقابل برسیم. به گزارش دیده‌بان ایران، قاسم محبعلی در پاسخ به این سوال که با توجه به مجموعه اتفاقات اخیر در لبنان و سوریه، می‌توان گفت که عمق استراتژیکی که تا قبل از شروع جنگ غزه برای ایران وجود داشت، کاهش پیدا کرده، اظهار داشت: سیاست‌ها باید براساس هزینه - فایده و در چارچوب منافع ملی و امنیت ملی اتخاذ شود و باید براساس نگاه دولت ملی (Nation State)تصمیم‌گیری شود. 

وی با بیان اینکه سیاست‌های پرهزینه بالاخره یک روز به بن‌بست می‌خورد، توضیح داد: همان‌طور که شوروی سابق روزگاری نیمی از اروپا را در اختیار داشت و بسیاری از کشورهای دنیا را نیز از طریق احزاب کمونیست کنترل می‌کرد و حتی در آن‌ها کودتا کرده بود و همچنین گروه‌های کمونیستی متعددی را در مناطق مختلف جهان از جمله در کردستان، بلوچستان، افغانستان و آفریقا تجهیز می‌کرد، ولی این سیاست‌ها آن‌قدر پرهزینه بود که حکومت شوروی ناچار شد همه متصرفات و کشورها و گروه‌های تحت نفوذ خود را واگذار کند، زیرا کنترل همه این منافع، بیشتر از توان ملی شوروی بود.

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه تصریح کرد: سیاست‌هایی که ایران در منطقه خاورمیانه در پیش گرفته نیز سیاست‌های پرهزینه‌ای است، البته این‌طور نیست که ما نباید در منطقه حضور داشته باشیم، ولی باید به اندازه جیب خودمان و توانایی‌های داخلی خودمان برای سیاست‌های منطقه‌ای خود برنامه‌ریزی کنیم. در حال حاضر ایران از نظر ژئوپلیتیک یک قدرت متوسط منطقه خاورمیانه است که احتیاج به پشتوانه اقتصادی قوی دارد، ولی متاسفانه بر اثر تحریم‌هایی که به دلیل برنامه هسته‌ای بر کشورمان تحمیل شده، ایران از نظر اقتصادی بسیار ضعیف شده است و دیگر آن توانایی‌های سابق را ندارد.

 چرا روسیه این بار از اسد حمایت نکرد؟

محبعلی در پاسخ به این پرسش که چرا در جنگ داخلی جدید سوریه، ایران و روسیه مثل سال ۲۰۱۱ از حکومت بشار اسد حمایت نکردند، گفت: در حال حاضر شرایط ایران و روسیه کاملا با سال ۲۰۱۱ متفاوت است. روسیه درگیر جنگ اوکراین است و این مسئله برایش از اهمیت بیشتری نسبت به مسائل سوریه برخوردار است، به خصوص با توجه به این که در آینده نزدیک، دونالد ترامپ قدرت را در کاخ سفید به دست خواهد گرفت، روسیه نمی‌خواهد بیش از حد خودش را درگیر مسائل خاورمیانه کند، به‌ویژه که در این منطقه پای اسرائیل و آمریکا در میان است. این دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه ادامه داد: روسیه در حال حاضر توانمندی‌های گذشته را ندارد و به دنبال آن است که در اوکراین به تفاهمی با آمریکا برسد که دست برتر را در آن منطقه داشته باشد، اگر هم قرار باشد روسیه در اوکراین امتیازی به دست آورد، طبیعتا باید امتیازی را به غرب بدهد و منافع ملی و امنیت ملی روسیه این‌طور ایجاب می‌کند که در سوریه امتیاز بدهد و در اوکراین  امتیاز بگیرد.

وی همچنین خاطرنشان کرد: اکنون در منطقه خاورمیانه و حتی در تحولات سوریه، پای اسرائیل در میان است و روسیه نمی‌خواهد با رژیم صهیونیستی وارد درگیری شود و احتمالا این تعهد را به اسرائیل داده که از این به بعد، هیچ سلاحی از مسیر سوریه به لبنان فرستاده نخواهد شد؛ یعنی منافع ملی روسیه ایجاب نمی‌کرد که بیش از حد وارد درگیری‌های سوریه شود و انگیزه سابق را برای انجام این کار نداشت.

  ایران به‌تنهایی نمی‌توانست حکومت اسد را حفظ کند

محبعلی با بیان این که ایران هم از نظر توانایی‌های مالی و اقتصادی در شرایط گذشته نیست، گفت: در سال ۲۰۱۱ هم دست ما برای ارائه کمک‌های مالی و نظامی به سوریه بازتر بود و هم حزب‌الله که متحد اصلی ایران و نزدیک مرزهای سوریه بود، توانایی عمل بیشتری داشت. همچنین در عراق هم شرایطی ایجاد شده که دولت مرکزی اجازه نمی‌دهد نیروهای نظامی ایران یا تحت حمایت ایران از خاک عراق عبور کنند و خود را به سوریه برسانند؛ یعنی در جنگ داخلی جدید سوریه، ایران اگر هم می‌خواست هم نمی‌توانست از طریق عراق نیروهای نظامی تحت حمایت خود را به سوریه اعزام کند.

این کارشناس سیاست خارجی تاکید کرد: وضعیت ایران و روسیه با شرایط سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷ متفاوت است و اگر در سال ۲۰۱۵ این روسیه به صورت جدی ورود نکرده بود و ایران هم نیروهای مستشاری و گروه‌های شبه نظامی تحت حمایت خود را به سوریه نمی‌فرستاد، دمشق سقوط کرده بود و حکومت بشار اسد همان زمان از بین می‌رفت. آن زمان هم مرحوم حاج قاسم سلیمانی به مسکو رفت و با ولادیمیر پوتین رایزنی کرد که ایران و روسیه به صورت مشترک اقدام کنند و اگر قرار بود ایران به‌تنهایی اقدام کند، در حفظ حکومت سوریه موفق نمی‌شد.