سپاه پاسداران پس از خیبر، از هایپرسونیک فتاح رونمایی کرد؛
موشک‌ها و خطر اصابت به «توافق‌ها»
محبوبه ولی
پنج سال پیش وقتی نخستین تلاش‌ها برای احیای برجام به بن‌بست رسید، از نگاه بسیاری سپاه یکی از متهمان ردیف اول این شکست بود.
علی مطهری با بیان اینکه بخشی از نظام از ابتدا هم مایل به اجرای برجام نبود، به صراحت گفت: «مسئول وضع امروز کسانی هستند که موشک هوا کردند تا برجام اجرا نشود و البته به هدف‌شان هم رسیدند.»
در واقع آنچه که نیروهای نظامی و مشخصا سپاه پاسداران آن را اقتدار و قدرت بازدارندگی در کشور تعریف می‌کردند، به زعم منتقدانشان عاملی بود برای تحریک دشمن و بهانه دادن به دست آن برای اتهام‌افکنی به کشور و زدن زیر میز برجام.
با این حال فعالیت‌های موشکی و پهپادی سپاه در این سال‌های بدون برجام، نه متوقف شد و نه کمرنگ؛ بلکه با سرعت و قدرت بیشتری ادامه پیدا کرد؛ با جنگ اوکراین در کانون توجه قرار گرفت و فاصله رونمایی از تسلیحات جدید موشکی و پهپادی نیز به طور قابل توجهی کاهش یافت؛ تا جایی که به رونمایی هر هفته از یک موشک رسیده است.
400 ثانیه تا اسرائیل
آنهایی که صفحه توئیتری فرمانده هوافضای سپاه را دارند، ممکن است صبحشان را با این توئیت او شروع کرده باشند: «طلوع سه‌شنبه طلوع خورشید در یک روز عادی نیست. خورشید امروز با «فتاح» طلوع می‌کند.»
ساعتی پس از آن هوافضای سپاه پاسداران از موشک هایپرسونیک فتاح رونمایی کرد. در دانش آیرودینامیک سرعت‌های بالاتر از ۵ ماخ را «سرعت هایپرسونیک» می‌نامند. بنا بر این تعریف یک موشک برای هایپرسونیک بودن حداقل باید به سرعتی فراتر از ۵ برابر سرعت صوت دست پیدا کند.
سردار حاجی‌زاده اما در مراسم رونمایی دیروز گفت که هایپرسونیک فتاح، 13 ماخ سرعت دارد و به گفته وی با این سرعت، مقابله با آن غیرممکن است و ده‌ها سال بعد نیز بعید است فناوری‌ای پیدا شود که بتواند با آن مقابله کند.
در شرح مشخصات آن همچنین ذکر شد که برد این موشک 1400 کیلومتر تعیین شده تا در محدوده هدف به صورت دقیق اصابت کند.
این رونمایی در حالی بود که یک هفته قبل نیز سپاه پاسداران از موشک خیبر به عنوان جدیدترین نسخه از خانواده موشک‌های خرمشهر با سوخت مایع، برد دو هزار کیلومتر و سرجنگی هزار و 500 کیلوگرمی رونمایی کرده بود.
موشکی که دیروز از آن رونمایی شد، اما از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چراکه کشورهای دارای فناوری ساخت آن شامل روسیه، چین، آمریکا، هند، کره شمالی و ژاپن به عدد انگشتان دو دست هم نمی‌رسند.
به لحاظ تسلیحاتی قابلیت‌های ویژه موشک‌های هایپرسونیک آنها را متمایز می‌کند. به خصوص که روسیه در جنگ جاری خود با اوکراین از آن استفاده کرده و قدرت و توانایی عملیاتی آن را نشان داده است.
از این رو رونمایی دیروز سپاه از هایپرسونیک فتاح بازتابی خاص در رسانه‌های خارجی پیدا کرد و جروزالم پست با انتشار خبر آن به تاکید بر این نکته پرداخت که «موشک هایپرسونیک فتاح می‌تواند ظرف 400 ثانیه به اسرائیل برسد!»
«قدرت بازدارندگی»؛ له یا علیه توافق؟
همزمان با این خبرهای موشکی و نظامی که از ایران مخابره می‌شود، ایران و آژانس در تکاپو برای حصول یک توافق هستند. صحبت از یک توافق موقت است. رسانه‌های خارجی می‌گویند که بایدن برای اینکه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری 2024 آمریکا بگوید که برنامه هسته‌ای ایران را به درون جعبه بازگردانده، به دنبال ایجاد یک توافق موقت با ایران است؛ توافقی که گیلاد اِردان، نماینده اسرائیل در سازمان ملل دیروز در کنفرانس سالانه اورشلیم پست در نیویورک گفت که تل‌آویو نسبت به آن نگران است.
تبادل‌های اخیر زندانیان و بالا گرفتن تحرکات برای حل و فصل اختلافات با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، می‌تواند به نوعی موید ادعاها درباره تلاش برای این توافق موقت باشد. در این میان به نظر می‌رسد سپاه پاسداران در حالی که همه نگاه‌ها به سوی مناقشات هسته‌ای معطوف است، سخت در حال گسترش دامنه توانایی‌ها و مراودات تسلیحاتی ایران است.
با نگاهی به اتهامی که علی مطهری و همفکرانش پنج سال پیش به سپاه زدند، اکنون نیز این سوال مطرح است که اساسا این سخت‌کوشی سپاه چه نقشی در مذاکرات جاری برای حصول توافق بازی خواهد کرد؟
بسیاری معتقدند با شرایطی که ایران دارد چنین در بوق و کرنا کردن دستاوردهای نظامی به مصلحت نیست و مانعی بر سر راه پیشبرد مذاکرات است، چراکه حساسیت‌های طرف برجامی را افزایش می‌دهد و بر گره‌های کور مذاکرات خواهد افزود.
ابراهیم رئیسی اما دیروز در مراسم رونمایی از موشک هایپرسونیک فتاح با بیان اینکه «فتاح» از مولفه‌های اقتدار است، گفت: «احساس می‌کنیم قدرت بازدارندگی به وجود آمده است.»
قدرت بازدارندگی «فتاح» ممکن است به زعم رئیسی ابزاری برای امتیازگیری از طرف غربی باشد. اما مسئله اینجاست که پس از حل و فصل اختلافات هسته‌ای، مسئله موشکی ایران چگونه در توافقات طرح خواهد شد؟
این قدرت بازدارندگی، ممکن است به زعم وی ابزاری برای امتیازگیری از طرف غربی باشد. اما مسئله اینجاست که پس از حل و فصل اختلافات هسته‌ای، مسئله موشکی ایران چگونه در توافقات طرح خواهد شد؟ ایران همواره اعلام کرده که زیر نظارت‌های آژانس برای کنترل فعالیت‌های هسته‌ای‌اش خواهد رفت اما از توان موشکی خود کوتاه نخواهد آمد. آیا طرف غربی کوتاه خواهد آمد؟
در طرف غربی تمرکز بر برنامه هسته‌ای، از حساسیت آنها به برنامه موشکی ایران نکاسته است؛ چراکه اگر سلاح هسته‌ای تولید شود، بر همین موشک‌ها سوار شده و خود را به هدف خواهد رساند.
هفته گذشته المانیتور در گزارشی به نقل از مقامات اسرائیلی و آمریکایی نوشت که تهران توانایی تولید کلاهک اتمی و نصب آن روی موشک در عرض چند ماه را دارد.
متیو میلر، سخنگوی جدید وزارت خارجه آمریکا هم در واکنش به رونمایی از موشک خیبر، توسعه موشک‌های بالستیک از سوی ایران را تهدیدی جدی برای امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی خواند. ساخت تاسیسات نظامی در عمق 80 متری زمین که به نمایش نیز گذاشته شده هم حساسیت‌های تازه‌ای را در طرف غربی برانگیخت.
همانطور که سپاه از دستاوردهای موشکی رونمایی می‌کند، دیپلمات‌ها هم آیا از راهکاری برای حل و فصل اختلافات بر سراین موشک‌ها رونمایی خواهند کرد؟
تحریم آمریکایی و مشتری روسی
ایران اما به نظر می‌رسد بی‌اعتنا به دلواپسی‌های غربی، هدف‌گذاری خود را نه تنها توسعه صنعت موشکی و پهپادی، بلکه ورود به دنیای تجارت تسلیحات نظامی قرار داده است و از قضا مشتری پر و پا قرصی هم دارد.
العرب هفته جاری در گزارشی با اشاره به اینکه ایران به دنبال سوخوهای روسیه و مسکو در پی موشک و پهپادهای ایرانی است، نوشت: «مسکو تلاش می‌کند، راه حل‌هایی را برای کمبود موشکی خود از طریق اتکا بر موشک‌های فاتح 110 و ذوالفقار ایرانی پیدا کند. علل اصلی که روسیه را به سمت اتکا بر این موشک‌ها سوق می‌دهد در دسترس بودن و هزینه پایین آنها در مقایسه با موشک‌های کروز روسیه از نوع کالیبر و نیز قدرت پایداری آنهاست.»
این هدف‌گذاری در آستانه اکتبر 2023 صورت می‌گیرد که مطابق برجام در این تاریخ بخشی از تحریم‌ها علیه ایران به پایان می‌رسد و باید لغو شود؛ از جمله برداشتن محدودیت‌های سازمان ملل در زمینه تحقیق و توسعه (R&D) و تولید موشک‌های بالستیک ایران که قابلیت حمل کلاهک اتمی دارند.»
همچنین بنا بر برجام، مقرر شده که در این تاریخ «سازمان ملل ممنوعیت واردات و صادرات فناوری مرتبط با صنایع موشکی نظیر موشک و پهپاد با برد ۳۰۰ کیلومتر (۱۸۶ مایل) یا بیشتر را بر‌دارد.»
ماه گذشته اما، نمایندگان مجلس آمریکا طی طرحی خواستار تحریم هر گونه فعالیت در حمایت از برنامه موشکی و پهپادی ایران قبل از انقضای محدودیت‌های موشکی سازمان ملل علیه ایران در اکتبر ۲۰۲۳ است.
بدین ترتیب نشانی از توافق دست کم بر سر برنامه موشکی به چشم نمی‌آید. سوال اصلی اما این است؛ همانطور که سپاه از دستاوردهای موشکی رونمایی می‌کند، دیپلمات‌ها هم آیا از راهکاری برای حل و فصل اختلافات بر سر این موشک‌ها رونمایی خواهند کرد؟ یا اینکه دستاوردهای نظامی صرفا بدون پشتوانه و مصلحت‌اندیشی‌های سیاست خارجی به نمایش گذاشته می‌شوند و در نهایت به توافق‌ها اصابت خواهند کرد؟!
دیدگاه تان را بنویسید