تفاهمات تازه با آژانس بر سر دو پرونده و چالش اصلی تهران؛
حفظ توافقات هسته‌ای از گزند تل‌آویو
محبوبه ولی
کمتر از چهار سال پیش بنیامین نتانیاهو در محل وزارت خارجه اسرائیل مدعی شد اسناد به دست آمده از انبارهای هسته‌ای ایران که طی یک عملیات جاسوسی توسط اسرائیل کشف و از کشور خارج شده، نشانگر وجود آرشیوهایی از برنامه سلاح هسته‌ای ایران است.
او به اظهارات خود، اضافه کرد که ایران به محض اینکه متوجه شده اسرائیل از وجود این سایت مخفی در منطقه آباده در جنوب اصفهان مطلع است، این سایت را تخریب کرده است.
بخش از انگیزه آژانس برای توافق با ایران ناشی از نگرانی‌ها از یک اقدام خودسرانه از سوی اسرائیل است. اسرائیل طی هفته‌های اخیر مکرر از حمله نظامی به ایران گفته و پیشنهاد آمریکا مبنی بر مشارکت در برنامه‌ریزی نظامی مشترک در مورد ایران را رد کرده است
کانال 12 اسرائیل نیز همان زمان اعلام کرد که این سایت در نزدیکی یکی از بزرگترین تشکیلات دفاع هوایی ایران قرار دارد که هفت سال پیش ساخته شده و از تاسیسات هسته‌ای نطنز نیز دور نیست.
این دست ادعاها همواره یکی از اصلی‌ترین سدها بر سر راه ایران برای جلب اعتماد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده‌اند. تقریبا هر بار که ایران راه درازی را برای توافق با آژانس پیموده، این گزارش‌ها دست‌اندازی بر سر راه حصول توافق نهایی شده و آن را به تاخیر انداخته‌اند.
پیش از ادعاها درباره آباده نیز، نتانیاهو مطالبی درباره «تورقوزآباد» ایران منتشر کرده بود که گرچه ایران آنها را رد کرد، اما نهایتا آژانس اعلام کرد آنها را مورد راستی‌آزمایی قرار داده و در منطقه ادعایی ذرات اورانیوم پیدا کرده است.
ایران در مقابل اظهار کرد که وجود ذرات اورانیوم در این محل و دو نقطه ادعایی دیگر، ممکن است خرابکاری اسرائیل بوده باشد. بدین ترتیب، گزارش‌های اسرائیل همواره یکی از عوامل سوء‌ظن‌های آژانس و شورای حکام به برنامه‌های هسته‌ای ایران بوده است.
خاموشی دوربین‌های نظارتی آژانس در پی تصویب قانون اقدام راهبردی در سال 99 نیز بر این سوء‌ظن‌ها و اختلافات با آژانس دامن زد.
دو پرونده اختلافی حل شدند
سفر سه ماه پیش رافائل گروسی به تهران و خبر روشن شدن دوباره دوربین‌ها اما نشان داد که تهران عزم تازه‌ای را برای جلب اعتماد آژانس جزم کرده است. در پی همان سفر، روز گذشته رسانه‌ها از پیشرفت مذاکرات ایران و آژانس و حل و فصل دو پرونده مهم اختلافی یعنی پرونده مربوط به آباده و همینطور کشف ذرات اورانیوم با غنای 83.7 درصد خبر دادند. این گزارش‌ها حاکی از این بود که مقامات آژانس از توضیحات طرف ایرانی در خصوص این دو موضوع قانع شده و به توافق رسیده‌اند.
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران در سازمان ملل درباره چگونگی حل و فصل این دو پرونده به «انتخاب» گفته است که ایران در خصوص غنی‌سازی در سطح 83 و خرده‌ای اصل موضوع را پذیرفته اما اعلام کرده که این سطح از غنی‌سازی در نتیجه یک اشتباه فنی رخ داده و قصدی برای تولید و ذخیره‌سازی در این سطح وجود نداشته است.
آنطور که احمدی گفته، در مورد آباده نیز ایران مانند موارد مشابه پیشین توضیح داده که فعالیت هسته‌ای در آن منطقه نداشته و احتمالا مواد کشف شده توسط اسرائیلی‌ها یا ایادی آنها در آژانس در منطقه مورد بحث، جاسازی شده است. نکته قابل توجه در این مورد اما این است که آژانس پیش از این، چنین توضیحی را از ایران نمی‌پذیرفت، اما در توافقات اخیر ظاهرا با همین توضیح، پرونده آباده بسته شده که کوروش احمدی آن را خبر خوبی می‌داند.
پیش‌بینی‌ها بر این است که گزارش آژانس در شورای حکام مثبت و رو به جلو باشد؛ اما درباره فرجام این توافقات باید منتظر ماند و دید که با قدرت پیش خواهند رفت یا با سدسازی‌های جدید که عمدتا نیز از سوی اسرائیل صورت می‌گیرد، مواجه خواهند شد
انگیزه آژانس برای تداوم نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران
این انعطاف در پذیرش توضیحی که پیشتر رد می‌شده، حاکی از این است که در طرف مقابل نیز گویی انگیزه رسیدن به توافق با ایران بر سر مسئله هسته‌ای افزایش یافته است.
بخشی از این انگیزه مربوط به نگرانی طرف‌های غربی از پیشرفت هسته‌ای ایران است. به طوری که هر هفته فاصله ایران تا ساخت بمب اتمی را کوتاه‌تر از قبل اعلام می‌کنند. از این رو می‌کوشند که نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران را به هر ترتیبی که شده، ارتقا دهند.
بخش دیگر ناشی از نگرانی‌ها از یک اقدام خودسرانه از سوی اسرائیل است. اسرائیل طی هفته‌های اخیر مکرر از حمله نظامی به ایران گفته و پیشنهاد آمریکا مبنی بر مشارکت در برنامه‌ریزی نظامی مشترک در مورد ایران را رد کرده چون بنا به نوشته رسانه‌های غربی و اسرائیلی می‌ترسد که هدف این مشارکت، صرفا نظارت دقیق بر اقدامات اسرائیل باشد تا اطمینان حاصل شود که اقدامی انفرادی علیه ایران انجام نمی‌دهد.
اوایل هفته جاری نیز اینترسپت با استناد به یک گزارش فوق سری نوشت که «سیا از برنامه‌ها و مقاصد کوتاه‌مدت اسرائیل اطلاعی ندارد» و حدس می‌زند که نخست‌وزیر اسرائیل «[بنیامین] نتانیاهو احتمالاً فکر می‌کند که اسرائیل برای جلوگیری از برنامه هسته‌ای ایران باید به این کشور حمله کند ولی با کاهش توان نظامی لازم برای به عقب بردن برنامه غنی‌سازی ایران، مواجه است.» اسرائیل چه خواهد کرد؟
در این شرایط این سوال پیش می‌آید که واکنش اسرائیل به سلسله توافقات تازه ایران و آژانس چه خواهد بود؟ آیا پرونده تازه‌ای رو خواهد کرد و سنگ دیگری خواهد انداخت یا سیاست متفاوتی در پیش خواهد گرفت؟
در حال حاضر به نظر می‌رسد در اسرائیل در خصوص سیاست‌ها برابر برنامه هسته‌ای ایران اختلاف نظر وجود دارد. دو روز پیش، بن کسپیت، خبرنگار و تحلیلگر اسرائیلی در المانیتور نوشت: «سپهبد گادی آیزنکوت، رئیس سابق ستاد ارتش اسرائیل، که اکنون یکی از اعضای اپوزیسیون کنست است، این هفته با المانیتور درباره این موضوع گفتگو کرد. او گفت همه چیز‌هایی که اکنون افشا شده است به طور قطع ثابت می‌کند که تصمیمی که [نخست وزیر بنیامین] نتانیاهو، [سفیر وقت اسرائیل] ران درمر و [رئیس وقت موساد] یوسی کوهن برای خروج ایالات متحده از برجام گرفتند چقدر بد و فاجعه‌بار بوده است. توافق هسته‌ای با ایران توافق کاملی نبود و کاستی‌های زیادی داشت، اما برنامه هسته‌ای ایران را به عقب برد و آن را متوقف کرد. اکنون ما در جای کاملا متفاوتی هستیم.»
چنین انتقاداتی از نتانیاهو ممکن است منجر شود به اینکه اسرائیل تصمیم بگیرد نگرانی‌هایش از برنامه هسته‌ای ایران را به وسیله توافقات آژانس با تهران مرتفع سازد و به نظارت‌های آژانس اعتماد کند. هرچند که بنا به تجربه چنین احتمالی ضعیف به نظر می‌رسد و گمان قوی‌تر این است که اسرائیل بار دیگر مانع به سرانجام رسیدن توافقات ایران و آژانس شود.
از همین روست که خبرگزاری مهر دیروز در پایان اعلام خبر حل و فصل دو پرونده مهم اختلافی ایران و آژانس، نوشت: «چنانچه قدرت‌های سلطه‌گر فضای مثبت به وجود آمده را با برنامه‌های سیاسی خود از بین نبرند همکاری‌های ایران و آژانس در قالب رویکرد جدید که محورهایی از آن در بیانیه مشترک تبلور یافته است می‌تواند بیش از پیش توسعه یابد.»
نشست آتی شورای حکام 15 تا 19 خرداد است. گزارش رافائل گروسی که همکاری‌های ایران و آژانس در موضوعات پادمانی نیز بخش مهمی از آن است، در دستور کار این شورا قرار خواهد گرفت. پیش‌بینی‌ها بر این است که این گزارش مثبت و رو به جلو باشد اما درباره فرجام این توافقات باید منتظر ماند و دید که با قدرت پیش خواهند رفت یا با سدسازی‌های جدید که عمدتا نیز از سوی اسرائیل صورت می‌گیرد، مواجه خواهند شد.
دیدگاه تان را بنویسید