راهیابی ویروس جهانی به سطوح دیپلماسی
کرونا شتاب تحریم‌ها را خواهد گرفت؟
محبوبه ولی
اواخر آذرماه امسال در پایان جلسه شورای امنیت سازمان ملل، «کلی کرافت» سفیر آمریکا در سازمان ملل به سمت مجید تخت روانچی، سفیر ایران رفت و دوربین‌ها تصویر آنها را در حالی که مشغول گفتگو با یکدیگر شده بودند، ثبت کردند.
آن تصاویر اسباب گمانه‌زنی‌های بسیار شد؛ گمانه‌زنی‌هایی که حدس می‌زدند آن گفتگو شاهدی از یک پشت پرده باشد یا شاید هم جرقه‌ای برای پایان یک مخاصمه 40 ساله. اما بلافاصله مشخص شد که اشاره تخت روانچی به مرگ یک کودک مبتلا به بیماری پروانه‌ای در سخنرانی‌اش، کلی کرافت را به سوی او کشانده و آن گفتگو نیز مکالمه‌ای تلخ درباره آن کودک بوده است.
تخت روانچی در آن سخنرانی از آوا، کودک دو ساله اهوازی مبتلا به «ای بی» یاد کرد و پوستی که مانند بال پروانه‌ها شکننده است و باندهای مخصوص نیاز دارد و تحریمی که راه را به روی این باندها بسته و کودکانی که معصومانه پس از تحمل رنج بسیار جان می‌دهند.
دیپلماسی کرونایی
ایران در دو سالی که از خروج آمریکا از برجام و تحمیل تحریمهای سخت می‌گذرد، بارها در دیپلماسی خود به آثار مرگبار تحریم برای بیماران و به طور کلی نظام سلامت و درمان ایران تاکید کرده است.
کرونا اما کانال تازه‌ای برای این دیپلماسی باز کرد. حالا با آمدن این ویروس عالم‌گیر، جهان به شکل ملموس‌تری می‌تواند به آثار تحریم در ایران پی می‌برد و دولتمردان و چهره‌های شاخص سیاسی نیز سعی می‌کنند از این رهگذر و به کمک کرونا، چشمان جهان را به روی بلایی که تحریم بر سر ایران می‌آورد، باز کنند.
هفته‌ای که گذشت، هفته دیپلماسی کرونایی در ایران بود؛ از نامه‌نگاری‌های روسای دولت و مجلس گرفته تا رایزنی‌های فشرده ظریف با همتایان خود در کشورهای جهان؛ رایزنی‌هایی که حتی به یک گفتگوی غافلگیرکننده با وزیر خارجه امارات نیز انجامید.
نامه‌نگاری از بالاترین مقامات تا دبیر کل یک حزب سیاسی
سه‌شنبه گذشته، علی لاریجانی رئیس مجلس ایران در نامه‌ای به اتحادیه بین‌المجالس و روسای مجالس کشورهای مختلف خواستار مداخله جهانی برای لغو تحریم‌ها در بحران کرونا شد. او در نامه خود خطاب به اتحادیه بین‌المجالس نوشت: « این انتظار عالی اکنون وجود دارد که اتحادیه هم صدا با جامعه بین‌المللی، بدون هیچ ابهامی و مبتنی بر مواضع اصولی خود، به طور یکپارچه خواستار رفع سریع «همه تحریمهای مستقیم و غیرمستقیم» از جمله تحریمهای پزشکی ایالات متحده آمریکا علیه مردم جمهوری اسلامی ایران شود.» چهار روز بعد حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نامه‌ای با همین مضمون به تعدادی از رهبران جهان نوشت و هشدار داد: «تردیدی نیست که در شرایط یک اپیدمی خطرناک جهانی، تهران و قم با پاریس و لندن و نیویورک فاصله چندانی ندارند و هر سیاستی که موجب تضعیف ساختار اقتصادی، تضعیف نظام پزشکی و محدودیت منابع مالی در مدیریت بحران شود، تأثیرات مستقیم بر مبارزه با اپیدمی در سایر کشورها خواهد داشت.»
پس از این هشدار، روحانی به سران مخاطب در این نامه نوشت که «از شما انتظار می‌رود تدابیری بیندیشید که تحریمهای غیرقانونی ایالات متحده علیه مردم ایران بلااثر شود.»
این دست نامه‌نگاری‌ها به مقامات طراز اول کشور محدود نشد. مصطفی کواکبیان، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و دبیرکل حزب مردم‌سالاری نیز دو روز پیش در نامه‌ای به ایلهان عمر، عضو کنگره آمریکا که از منتقدان سیاست آمریکا در تحریم ایران است، خواستار تعلیق این تحریم‌ها شد. بسیاری دیگر از چهره‌های سیاسی نیز از کشورهای جهان می‌خواهند تا در این شرایط کرونایی به تحریمهای آمریکا توجه نکنند.
متحدان همصدا
چین و روسیه، دو متحد قدرتمند ایران نیز در این مسیر همصدا با ایران هستند. چین طی روزهای گذشته مکرر خواستار لغو تحریم‌ها علیه ایران در شرایط کنونی شده است. روز گذشته نیز ژان شوانگ، سخنگوی وزارت خارجه چین در همین ارتباط گفت: «در حال حاضر، دولت و مردم ایران در حال مبارزه با کرونا هستند و این مبارزه وارد مرحله حساسی شده است. حفظ تحریمهای یکجانبه علیه ایران در این دوره فقط اوضاع را تشدید می‌کند.»
او توضیح داد که «این محدودیت‌ها نه تنها مغایر با روحیه بشردوستی است، بلکه تأثیر جدی بر توانایی‌ها و تلاش‌های ایران در مبارزه با بیماری کرونا دارد.»
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه نیز اخیرا در تماسی تلفنی با کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه به همین موضوع اشاره کرده و گفته است: «موضع اصولی روسیه در مورد تحریم‌ها مشخص است و بارها تاکید کرده‌ایم که تحریم‌ها کاملا یکجانبه و غیرقانونی هستند و در شرایطی که ایران تحت‌فشار برای مقابله با کرونا قرار دارد مسکو بر این موضع خود تاکید خواهد کرد.»
ماجرای آوای دو ساله در سازمان ملل نیز نشان داد قدم‌هایی که کلی کرافت به سوی تخت روانچی برداشت، یا نمایشی بودند یا آنقدر سست که قدرت اثر نداشتند و شاهدی بودند بر این ادعا که موضوعات حقوق بشری و انسان‌دوستانه برای آمریکا محلی از اعراب ندارد
نامه‌ای برای گوترش
همزمان محمدجواد ظریف سخت مشغول برقراری روابط دیپلماتیک در این وضعیت پیچیده است. او اخیرا نامه‌ای درباره شرایط سخت ایران و ضرورت لغو تحریم‌ها برای مبارزه با کرونا ویروس به آنتونیوگوترش، دبیرکل سازمان ملل نوشت. به دنبال آن دستیاران وی در ابتدای هفته جاری ملاقات‌های جداگانه‌ای را با سفرا و روسای نمایندگی‌های خارجی مقیم در ایران ترتیب دادند تا مشکلات و موانع ناشی از تحریمهای آمریکا در مسیر تامین اقلام بهداشتی و درمانی مورد نیاز را برای آنها تشریح کنند. نامه‌ای که ظریف به گوترش نوشته بود نیز به آنان تسلیم شد تا تحویل وزاری امور خارجه کشورهایشان شود.
موضع متفاوت امارات با عربستان و بحرین
علاوه بر آن، ظریف طی روزهای گذشته گفتگوهای متعددی در همین ارتباط با همتایان خود داشته است. یکی از خبرسازترین آنها، گفتگوی وی با شیخ عبدالله زاید آل نهیان، وزیر خارجه امارات بود که با توجه به روابط نه چندان مثبت ایران و امارات و اینکه گفتگو میان وزرای خارجه دو کشور پس از سال‌ها انجام می‌شد، بسیار مورد توجه قرار گرفت؛ به ویژه که شیخ عبدالله بر خلاف مقامات سعودی و بحرینی ایران را متهم به حمله بیولوژیک نکرد و بر همبستگی با دولت و ملت ایران در مبارزه با شیوع کرونا تاکید کرد.
مردم و رهبران زن به میدان بیایند
گرچه این تعاملات ارزش دیپلماتیک دارند اما سوال اصلی اینجاست که آیا منجر به کند شدن شتاب تحریم‌ها و یا کاهش پایبندی کشورهای جهان به تحریمهای آمریکا خواهند شد؟ برخی معتقدند شاید اگر مردم نیز به میدان بیایند، توفیق حاصل شود. شهیندخت مولاوردی، دبیر کل جمعیت حمایت از حقوق بشر در ایران، دیروز طوماری آنلاین در حساب توئیتری خود منتشر کرد و با منشن کردن وزارت خزانه‌داری آمریکا از کاربران خواست با ورود به یک پیوست (LINK) نام‌نویسی کرده و طومار «گروه آمریکایی ضد جنگ کدپینک» علیه تحریمِ یکجانبه آمریکا را امضا کنند.
فریده اولادقباد، رئیس فراکسیون زنان مجلس نیز دیروز در پیامی به «سیلوانا کوچ- مهرین»، رئیس بنیاد رهبران سیاسی زن جهان با بیان اینکه تحریمهای آمریکا علیه ایران به ویژه در حوزه تجهیزات پزشکی و دارویی تلاش‌های ایران را برای مقابله با کرونا با مشکل مواجه کرده، خواستار مطالبه رهبران سیاسی زن برای رفع سریع تحریم‌ها علیه مردم ایران شد.
فعلا شواهدی از تعلیق تحریم‌ها وجود ندارد
اما آیا در این صورت نیز آمریکا دست از خصومت با ایران خواهد برداشت؟ آیا ترامپ بدون اینکه به خواسته‌های خود برسد، حاضر است به خاطر وجود ویروسی که اتفاقا او به اهدافش در ایران نزدیکتر می‌کند، بخشی از تحریم‌ها را دست کم تعلیق کند؟ برخی امیدها به فشارهای جهانی است و به نظر می‌رسد دیپلماسی در ایران نیز سعی دارد تا جهان را مجاب کند که آمریکا را برای برداشتن تحریم‌ها علیه ایران تحت فشار بگذارد؛ هرچند که این امر طی دو سال گذشته تجربه شد و آمریکا نشان داد در این باره نه تنها زیر بار فشارهای جهانی نمی‌رود، بلکه خود فشار مضاعفی بر دیگر کشورها می‌آورد تا روابط خود با ایران را به حداقل برسانند. ماجرای آوای دو ساله در سازمان ملل نیز نشان داد قدم‌هایی که کلی کرافت به سوی تخت روانچی برداشت، یا نمایشی بودند یا آنقدر سست که قدرت اثر نداشتند و شاهدی بود بر این ادعا که موضوعات حقوق بشری و انسان‌دوستانه برای آمریکا محلی از اعراب ندارد.
هفته‌ای که گذشت، هفته دیپلماسی کرونایی در ایران بود؛ از نامه‌نگاری‌های روسای دولت و مجلس گرفته تا رایزنی‌های فشرده ظریف با همتایان خود در کشورهای جهان؛ رایزنی‌هایی که حتی به یک گفتگوی غافلگیرکننده با وزیر خارجه امارات نیز انجامید
اما تفاوتی که تجربه این بار با دفعات پیشین دارد، وجود ویروسی چموش است که اکنون دیگر خود آمریکا را نیز درگیر کرده است. باید دید کرونا در آمریکا و در عین حال در دنیا چه خواهد کرد و آیا این موجود میکروسکوپی می‌تواند معادلات موجود را بر هم زند و به بی‌نظمی‌هایی که ترامپ بر نظام بین‌المللی حاکم کرده، نظم بخشد یا نه. تاکنون که شواهدی از تغییر رویه تحریم‌ها وجود ندارد؛ اما به هر حال دیپلماسی کرونایی، به امید حصول نتیجه، در ایران جریان دارد.
دیدگاه تان را بنویسید