صف‌بندی اپوزیسیون علیه مهره‌های روسیه در تفلیس

رامین پرتو

گرجستان این روزها مجدداً به عرصه تقابل اپوزیسیون و دولت حاکم بر تفلیس تبدیل شده و حالا معترضان گرجستانی علیه حزب حاکم به خیابان‌ها آمدند و برای چندمین بار با پلیس درگیر شدند. بر همین اساس وزارت کشور گرجستان روز گذشته (شنبه) برابر با ۳۰ نوامبر اعلام کرد که بیش از ۱۰۰ نفر در جریان درگیری پلیس با معترضان به تصمیم دولت برای تعلیق مذاکرات پیوستن به اتحادیه اروپا، دستگیر شدند. یورونیوز در این خصوص نوشت: «این دومین شب متوالی اعتراضات پس از اعلام نخست‌ وزیر این کشور مبنی بر تعلیق مذاکرات پیوستن به اتحادیه اروپا بود که به خشونت کشیده شد». معترضان جمعه شب در چند شهر بزرگ گرجستان از جمله تفلیس، پایتخت این کشور و باتومی، شهر بندری در دریای سیاه با پلیس درگیر شدند. دیگر شهرها از جمله کوتائیسی، زوگدیدی، آخمتا، لاگودخی و تلاوی نیز شاهد اعتراضات مردم بودند و نیروهای ضد شورش برای متفرق کردن معترضان از مقابل ساختمان پارلمان گرجستان، از ماشین‌های آب‌پاش استفاده کردند. پلیس همچنین از اعمال زور شدید علیه خبرنگارها استفاده کرد و از طریق بلندگوهایی اقدام به فحاشی و توهین به جمعیت حاضر می‌‌کرد. 

خبرنگار نووستی مستقر در محل به نقل از وزارت کشور گرجستان گزارش داد که سه افسر مجری قانون در جریان اعتراضات مجروح شده‌اند. همچنین «سالومه زورابیشویلی» رئیس‌جمهور گرجستان در این تجمعات دیده شد و اعلام شد که تظاهرات در دیگر شهرهای بزرگ این کشور قفقاز جنوبی هم به وقوع پیوسته است. رویترز نوشته است که معترضان در ابتدا به سوی ماموران سنگ و مواد آتش زا پرتاب کردند. آنها همچنین سطل‌های زباله را به آتش کشیدند، موانع را برچیدند و علائم راهنمایی و رانندگی را از جا کندند. خبرگزاری نووستی نیز در ادامه نوشت سازمان بین‌المللی غیردولتی گزارشگران بدون مرز، خشونت افسران مجری قانون گرجستان علیه بیش از ۲۰ روزنامه نگاری که تظاهرات در تفلیس را پوشش می‌دادند را محکوم کرد و از مقامات خواست که مسئولان این رویداد را پاسخگو کنند. 

دخالت روسیه در فرآیندهای دموکراتیک گرجستان، از جمله تلاش برای گسترش نظریه توطئه «حزب جنگ جهانی» که بر اساس آن به دروغ ادعا شده مخالفان تحت فرمان غرب، کشور را به جنگ با روسیه می‌کشانند، به عنوان یکی از عوامل اصلی بی‌ثبات‌کننده در این کشور قفقاز جنوبی شناخته شده است

نکته اصلی این است که ریشه این اعتراضات و تظاهرات در گرجستان را به نوعی باید خروجی انتخابات پارلمانی در این کشور دانست؛ چراکه پیروزی مناقشه‌برانگیز حزب رویای گرجستان در انتخابات پارلمانی این کشور در ۲۶ اکتبر (پنجم آبان ۱۴۰۳)، که عموما به عنوان یک همه‌پرسی در مورد تمایل گرجستان برای پیوستن به اتحادیه اروپا تلقی می‌شد، اعتراضات گسترده‌ای را برانگیخته و منجر به تحریم پارلمان از سوی نمایندگان گروه‌های مخالف شده است. اپوزیسیون گرجستان مدعی است که در انتخابات اخیر با کمک روسیه تقلب صورت گرفته است و هدف آن حفظ تفلیس در حوزه نفوذ مسکو بود. این در حالیست که رسانه‌های دولتی در گرجستان اعلام کرده‌اند که پس از شمارش نهایی آرا، حزب «رویای گرجستان» ۵۳.۹۳% آرا را کسب کرد، در حالی که چهار ائتلاف و حزب اپوزیسیون به ‌طور مشترک با ۳۷.۷۸% آرا وارد پارلمان شدند و انتقادها دقیقاً از همین زمان آغاز شد. این فشارها و انتقادها تا جایی بود که سالومه زورابیشویلی، رئیس جمهوری گرجستان روز پنجشنبه پس از متهم کردن دولت به اعلان جنگ علیه مردم خود، به صف معترضان پیوست و روز جمعه در یک سخنرانی سراسری از پلیس خواست از توسل به زور علیه معترضان خودداری کند. زورابیشویلی اظهار داشت: «از هر نظر واضح است که هیچ کس حاضر به پذیرش یک گرجستان روسی‌زده، یک گرجستان محروم از قانون اساسی خود، یا یک گرجستان تحت کنترل یک دولت و پارلمان غیرقانونی نیست». 

به موازات این روند، پارلمان گرجستان  روز پنج‌شنبه اعلام کرد ایراکلی کوباخیدزه را با اکثریت آرا برای پست نخست‌وزیری تایید می‌کند. شالوا پاپواشویلی، سخنگوی پارلمان گرجستان اعلام کرد که در رأی‌گیری ، ۸۴ نفر با نخست‌وزیری کوباخیدزه موافق بودند و هیچ نماینده‌ای رای مخالف نداد. همچنین میکا بوچریشویلی نماینده سابق پارلمان گرجستان نیز به ‌عنوان وزیر امور خارجه جدید این کشور تایید شد. بوچریشویلی در آخرین حضور خود در کمیته پارلمان گرجستان به‌عنوان یک قانون‌گذار، اشاره کرده بود که گرجستان به پیوستن به اتحادیه اروپا و ناتو و احیای روابط با ایالات متحده متعهد است اما حالا اتفاقاتی رخ داده که این مواضع وی زیرسوال رفته است. 

بیش از ۱۰۰ نفر از دیپلمات‌های گرجستانی در نامه‌ای سرگشاده از تصمیم دولت تفلیس در تعلیق گفت‌وگوها برای پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا انتقاد کرده و گفتند: «این تصمیم که روز پنجشنبه توسط حزب حاکم رویای گرجستان اعلام شد، تعهد قانون اساسی این کشور برای پیگیری عضویت در اتحادیه اروپا را نقض کرده است»

تعلیق پیوستن به اروپا تا 2028

آنچه در این راستا حالا باعث شده تا خشم مردم گرجستان از دولت این کشور دو چندان شود، تعلیق مذاکرات پیوستن به اتحادیه اروپا تا سال 2028 است. تصمیم دولت گرجستان برای تعلیق مذاکرات برای پیوستن به اتحادیه اروپا تنها چند ساعت پس از تصویب قطعنامه پارلمان اروپا در محکومیت انتخابات ماه گذشته صورت گرفت که آن را «نه آزاد و نه عادلانه» خواند.

ناظران اروپایی این انتخابات گفتند که رای‌گیری ماه اکتبر در فضایی تفرقه‌انگیز برگزار شد که با نمونه‌هایی از خرید آرا و رشوه‌دهی، رای‌گیری مضاعف و ارعاب فیزیکی رای‌دهندگان مخالف همراه بود. اتحادیه اروپا در دسامبر ۲۰۲۳ وضعیت حقوقی گرجستان در مسیر پیوستن به اتحادیه اروپا را به سطح «وضعیت نامزدی» ارتقا داد به شرطی که به توصیه‌های اتحادیه عمل کند؛ اما پس از اینکه تفلیس قانون موسوم به «عوامل خارجی» را تصویب کرد، بروکسل نیز روند الحاق گرجستان به اتحادیه اروپا را به حالت تعلیق درآورد و حمایت مالی خود از گرجستان را نیز در اوایل سال جاری کاهش داد. قانون «عوامل خارجی» به طور گسترده به عنوان ضربه‌ای به آزادی‌های دموکراتیک تلقی می‌شود. قانونگذاران اتحادیه اروپا خواستار برگزاری مجدد رای‌گیری پارلمان گرجستان تحت نظارت کامل بین‌المللی و توسط یک نهاد مستقل در ظرف یک سال آینده شدند. آن‌ها همچنین از اتحادیه اروپا خواستند که تحریم‌هایی را علیه تفلیس اعمال کند و تعاملات رسمی با دولت گرجستان را کاهش دهد. 

نخست وزیر گرجستان در واکنش به این موضع نمایندگان اروپایی، آن را «آبشار توهین» از سوی سیاستمداران اتحادیه اروپا توصیف و اعلام کرد که «بدخواهان کشور ما پارلمان اروپا را به سلاحی برای باج‌خواهی از گرجستان تبدیل کرده اند که ننگ بزرگی برای اتحادیه اروپا است.» آقای کوباخیدزه همچنین گفت اظهار داشت که گرجستان هرگونه کمک مالی اتحادیه اروپا را تا پایان سال ۲۰۲۸ رد خواهد کرد. 

قانون‌گذاران اروپایی همچنین خواستار وضع تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه نخست‌وزیر و مقامات بلندپایه گرجستان شده‌اند. استدلال آنها برای این درخواست این است که سیاست‌های دولت تفلیس با اهداف ادغام یورو-آتلانتیک این کشور همخوانی ندارد. پارلمان از تحقیقات بین‌المللی مستقل در مورد ادعاهای دستکاری در انتخابات گرجستان حمایت کرده و از اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن خواسته است علیه آن دسته از مسئولان و رهبران سیاسی این کشور که در تضعیف روند دموکراسی، نقض قوانین انتخاباتی و سوءاستفاده از نهادهای دولتی نقش دارند، تحریم‌های شخصی اعمال کنند. یورونیوز گزارش داده که دخالت روسیه در فرآیندهای دموکراتیک گرجستان، از جمله تلاش برای گسترش نظریه توطئه «حزب جنگ جهانی» که بر اساس آن به دروغ ادعا شده است که مخالفان تحت فرمان غرب، کشور را به جنگ با روسیه می‌کشانند، به عنوان یکی از عوامل اصلی بی‌ثبات‌کننده در این کشور قفقاز جنوبی شناخته شده است. 

در این میان، خبرگزاری رویترز نیز گزارش کرد که بیش از ۱۰۰ نفر از دیپلمات‌های گرجستانی در نامه‌ای سرگشاده از تصمیم دولت تفلیس در تعلیق گفت‌وگوها برای پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا انتقاد کرده و گفتند: «این تصمیم که روز پنجشنبه توسط حزب حاکم رویای گرجستان اعلام شد، تعهد قانون اساسی این کشور برای پیگیری عضویت در اتحادیه اروپا را نقض کرده است». 

سفیر اتحادیه اروپا در گرجستان، در اولین اظهارنظر از بروکسل گفت که اقدام تفلیس برای توقف عضویت در اتحادیه اروپا تا سال ۲۰۲۸ «ناخوشایند» است. سه دانشگاه تفلیس اعلام کردند که کلاس‌های درس خود را در بحبوحه ناآرامی‌ها تعلیق می‌کنند. همچنین گروهی از انجمن‌های تجاری از جمله اتاق‌های بازرگانی ایالات متحده، اتحادیه اروپا و آلمان در بیانیه‌ای مشترک با توقف مذاکرات مخالفت کردند. حال باید دید که موج اعتراضات می‌تواند دولت گرجستان را به سمت مذاکره با بروکسل متمایل کند یا خیر!