طلاق نزدیک است

سیدمحمد میرزامحمدزاده

برگزیت در اتحادیه اروپا رأی آورد؛ اتفاقی که چندان دور از ذهن نبود. حالا دیگر نه تنها مردم انگلستان، بلکه رهبران اتحادیه اروپا نیز از ماجرای کش‌دار طلاق بریتانیا از اتحادیه خسته شده‌اند. رهبران حاضرند امتیازاتی بدهند که بریتانیا از اتحادیه خارج شود تا به دیگر کارهای خود رسیدگی کنند. معضلات اتحادیه به این غائله ختم نمی‌شود؛ ایتالیا ساز خود را می‌زند و با سرکشی تهدید به ترک اتحادیه می‌کند، اسپانیا به دنبال ماهی‌گیری از آب گل‌آلود و گرفتن جبل‌الطارق است و لهستان برخی دیگر، به آتش پوپولیسم در اتحادیه دامن می‌زنند. حالا برخی از مردم بریتانیا از خواب نخوت بیدار شده‌اند و دریافته‌اند که خروج، عوایدی برایشان ندارد و دم از پس‌گرفتن آرایشان می‌زنند، چیزی که از دید سیاست‌مداران همچون دندان کرم‌خورده می‌ماند. از طرفی حزب ترزا می اختلافات گسترده‌ای با وی بر سر توافق دارد و هر روز یک نفر از حزب کنار می‌رود، از سوی دیگر حزب مخالف کار نیز که رهبری تشنه به خون می‌دارد، دم از مخالفت با طرح می‌زند و آن را بدترین توافق دنیا برای انگلیس می‌خواند. شاید این توافق را بتوان اولین تکانه پوپولیسم حاکم بر اروپا دانست، تکانه‌ای که دیر یا زود، بد یا خوب، به نتیجه می‌رسد و به عقیده کارشناسان عواقب آن برای بریتانیا و حتی دنیا، عمیق است. روزنامه نیویورک تایمز در مقاله‌ای به بررسی زوایای این ماجرا پرداخته است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

روز یک‌شنبه (چهارم آذر ماه) ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا، توانست موافقت 27 عضو اتحادیه اروپا را برای طرح جدایی رسمی این کشور از اتحادیه جلب کند. حالا او به نقطه سخت ماجرا رسیده است؛ وی باید تأییده مجلس انگلیس را برای طرح بگیرد. 

چهار دهه پس از آنکه بریتانیا خود را به همسایگان هم‌قاره‌ای خود پیوند زد، حالا ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا، پس از کش‌مکش‌های فراوان، 27 رهبر اتحادیه اروپا را مجاب کرد که با طرح جدایی رسمی این کشور از بلوک، موافقت کنند، تا این کشور با این قدم جدی، گام در مسیر جدیدی، هرچند نامشخص بگذارد.

با وجود اختلافات عمیق درون حزب محافظه‌کار می و همچنین وعده حزب مخالف کار برای دادن رأی منفی به طرح می، او به احتمال بسیار با چالش‌هایی مواجه می‌شود که به عقیده بسیاری، تأیید این توافق را در مجلس غیر ممکن می‌سازد.

اما می سرسخت است؛ و با توجه به اینکه بریتانیا در نهایت تا 29 مارس (نهم فروردین 1398) فرصت دارد که اتحادیه را ترک کند، به احتمال بسیار می انتخاب سختی را پیش روی قانون‌گذاران می‌گذارد: توافق می یا خروج پرهرج و مرج بدون هیچ توافقی.

اگر او در این مسیر شکست بخورد، آنچه که پیش‌رو است، برای همه روشن است: نخست‌وزیری او ممکن است به چالش کشیده شود یا آنکه طرح خود را دوباره در مجلس بریتانیا به رأی بگذارد. ممکن است برای یک توافق نرم‌تر فشار بیاورند.انتخابات جدید برای نخست‌وزیر جدید برگزار شود یا آنکه رفراندوم برگزیت دو پیش‌رو باشد؛ یا آنکه بریتانیا به سمت یک برگزیت بدون توافق کشیده شود، گزینه‌ای که هیچ‌کدام از طرفین این ماجرا تمایلی به آن ندارند.

در نامه‌ای سرگشاده به آحاد ملت، خانم می گفت که قلب و روحش را برای تأیید این توافق به کار می‌گیرد. او که روز یک‌شنبه (چهارم آذر ماه) در بروکسل سخنرانی می‌کرد افزود: مردم بریتانیا دیگر نمی‌خواهند زمان بیشتری را برای بحث در مورد برگزیت صرف کنند. و عنوان کرد که طرح توافق وی می‌تواند دوباره همه بریتانیا را به عنوان یک کشور گردهم آورد.

هرچند که چندین رهبر اروپایی از اینکه برگزیت در حال رخ دادن است، اظهار تأسف کردند، اما می زمانی که در کنفرانس خبری در این مورد از وی سوال شد، به صراحت از ناراحتی خود در مورد این جدایی سخن نگفت. او در جواب سوالی در این رابطه گفت: نه اما درک می‌کنم که برخی از رهبران اتحادیه و برخی در خانه، در بریتانیا، در این لحظه ناراحت هستند.

همه 27 رهبر اتحادیه اروپا موافقت خود را با این توافق اعلام کردند، در واقع آن‌ها تمایلی به سخت‌تر کردن کار می برای این خروج نداشتند. آن‌ها، همچون بیشتر جامعه بریتانیا، حالشان از برگزیت بهم می‌خورد و اتحادیه اروپا چالش‌های دیگری هم دارد که باید با آنها کنار بیاید؛ از جمله مسئله مهاجرت و پوپولیسم، تجاوزات روسیه و تهدید بودجه‌ای ایتالیا برای یورو.

چندین رهبر اروپایی روز یک‌شنبه (چهارم آذر ماه) هشدار دادند که در صورت رد توافق از سوی مجلس بریتانیا، مذاکرات برای برگزیت در اتحادیه دوباره از سر گرفته نمی‌شود، در واقع آن‌ها با این سخنان بر پیام می مهر تأیید گذاشتند و اعلام کردند که این تنها توافق ممکن است و قانون‌گذاران بریتانیا با رأی دادن علیه این توافق، چیزی عایدشان 

نمی‌شود.

یان کلود یونکر، رئیس کمسیون اروپا، بازوی اجرایی اتحادیه، در این‌باره گفت: این توافق نهایی است؛ بهترین توافق ممکن. اتحادیه اروپا مواضع بنیادین خود را تغییر نمی‌دهد.

در همین حال یونکر به رسانه‌های خبری گفت: الان وقت جشن و پایکوبی نیست؛ این لحظه غم‌انگیز و تراژیک است.

مارک روته، نخست وزیر هلند، که کشورش نزدیک‌ترین شریک تجاری بریتانیا به شمار می‌رود، ابراز اطمینان کرد که می در ترغیب مجلس کشورش برای تأیید این توافق موفق خواهد بود. اما زمانی که از وی سوال شد آیا اتحادیه ممکن است امتیازات بیشتری به بریتانیا دهد گفت: این بیشترین کاری بود که ما می‌توانستیم انجام دهیم.

جدایی بریتانیا از اتحادیه به‌هیچ‌وجه کار راحتی نخواهد بود حتی اگر بریتانیا بتواند توافق را به جمع‌بندی برساند، پایان ماه مارس برای این کشور، آغاز مسیری طولانی است، شاید سال‌ها زمان نیاز باشد تا آینده روابط این کشور مشخص شود، از جمله روابط تجاری، مسافرتی تا امنیت و اطلاعات.

مقامات اتحادیه با به کار بردن ادبیات سیاسی در تأیید روابط بلند مدت بریتانیا با سایر کشورهای اتحادیه و اینکه این کشور حتی بعد از جدایی نسبت به سایر کشورهای غیر عضو به اتحادیه نزدیک‌تر است اشتیاق خود را برای کمک به خانم می برای جمع‌بندی توافق نشان دادند.

متحدین بریتانیا از جمله هلند،  برای گنجاندن همکاری‌های گسترده، وسیع، عمیق و منعطف تجاری و اقتصادی، اجرای قانون و عدالت کیفری، سیاست خارجی امنیت و دفاع و همکاری در زمینه‌های گسترده‌تر، در این توافق بسیار فشار آوردند.

آن‌ها در تلاش بودند تا روابطی را با بریتانیا تعریف کنند که فراتر از توافق تجاری بین اتحادیه اروپا با کانادا و ژاپن باشد که قبلا به آن دست یافته بودند.

اما از دید منتقدین بریتانیا، این طرح بدترین توافق در همه دنیا است، بریتانیایی که نه به‌طور کامل داخل اتحادیه است و نه بیرون از آن. به عقیده آن‌ها اگر مذاکرات یک نتیجه خوب نداشته باشد، به احتمال بسیار بریتانیا درون قلمرو اتحادیه گیر می‌افتد و مجبور به پذیرش قوانین آن برای سال‌های متمادی می‌شود، بدون آنکه بتواند در تنظیم این قوانین نقش داشته باشد و توافقات تجاری خود در دنیا را نظم بخشد.

جرمی کوربین، رهبر حذب مخالف کار، این توافق را یک توافق بد برای کشور توصیف کرد. به عقیده کارشناسان، عواقب برگزیت برای بریتانیا و نقش آن در کل جهان بسیار عمیق است. آنتونی تیزدیل، نویسنده کتاب «معاشرت پنگوئن برای اتحادیه اروپا» گفت: امضای این توافق برای خروج از اتحادیه اروپا یک اتفاق تعیین کننده در تاریخ بریتانیا است، هیچ شکی در مورد این موضوع وجود ندارد.

وی افزود: بیشتر نسل جوان کل عمرشان را در اتحادیه گذرانده‌اند و برای آن‌ها تصور بودن بیرون از اتحادیه کار دشواری است.

بریتانیا در سال 1973 به طرح پیشگام اتحادیه اروپا ملحق شد و دائما برای فرایند ادغامی که از اواسط دهه 1980 میلادی شتاب گرفت بهانه می‌آورد. روابط اقتصادی اتحادیه در حال حاضر آنقدر درهم تنیده است که پاسکال لامی، مدیر کل سابق سازمان تجارت جهانی برگزیت را به جدا کردن تخم‌مرغ از املت تشبیه کرد.

اما بریتانیا همیشه تردید داشت، یا مقاومت می‌کرد که قدرتش را با کشورهای هم‌قاره‌ای که پس از جنگ جهانی دوم گرد‌هم آمده بودند، متصل کند؛ جنگی که بریتانیا پیروز از آن بیرون آمد.

هالگر نرینگ، استاد تاریخ معاصر اتحادیه در دانشگاه استیرلینگ، در این‌باره گفت: برگزیت به احتمال بسیار، جدایی سنگین‌تری برای بریتانیا به شمار می‌رود تا برای اتحادیه؛ چرا که از دید قاره اروپا، بریتانیا به‌گونه‌ای، دور و مجزا از اتحادیه و نزدیک‌تر به ایالات متحده بوده است تا اتحادیه.

نتیجه ماه‌ها مذاکرات سخت، یک توافق خروج الزام‌آور و مجموعه‌ای مبهم از تعهدات در ارتباط با آینده ارتباط بریتانیا با اتحادیه را ایجاد کرد که همه آن‌ها روز یک‌شنبه (چهارم آذر ماه) به تأیید اتحادیه رسید.

برخی مسائل لحظه آخری همچنان حل نشده باقی ماندند. از جمله وضعیت جبل‌الطارق که دولت ضعیف اسپانیا اصرار دارد باید در مذاکرات دو جانبه با بریتانیا، به صورت مجزا از توافق اتحادیه حل شود. حاکمیت جبل‌الطارق که مستعمره بریتانیا در ساحل اسپانیا به شمار می‌رود و اسپانیا ادعای مالکیت آن را دارد، همواره مورد مناقشه دو کشور بوده است. اما بعد از حصول اطمینان از بریتانیا، اسپانیا در نهایت توافق را حفظ نکرد.

بر اساس طرح خروج، بریتانیا در ماه مارس اتحادیه را ترک می‌کند، اما تا دسامبر سال 2020 (آذر-  دی 99) تابع قوانین و مقررات اتحادیه باقی می‌ماند، تا مذاکره‌کنندگان برای آینده روابط برنامه‌ریزی کنند.

از آنجا که کابینه بریتانیا این توافق را اوایل ماه جاری میلادی تأیید کرده بود، شکی وجود نداشت که می و اتحادیه اروپا آن را قبول کنند. اما علاوه بر تأیید مجلس انگلیس، نیاز است که مجلس اتحادیه اروپا نیز به جمع‌بندی در مورد آن برسند.

اما حداقل تا این لحظه، به لطف رهبران اتحادیه، روز یک‌شنبه، در نهایت توافق جدایی رسمی برای خروج منظم و تدریجی بریتانیا به تأیید رسید.

توافق 585 صفحه‌ای با بریتانیا شامل پرداخت نزدیک به 50 میلیارد دلار از سوی بریتانیا به اتحادیه به عنوان حق شهروندی افراد اتحادیه در بریتانیا و برعکس می‌شود؛ علاوه بر این از بازرسی فیزیکی کالا‌ها در مرز بین ایرلند شمالی که بخشی از بریتانیا به شمار می‌رود و کشور ایرلند، که قصد دارد در اتحادیه باقی بماند، جلوگیری می‌کند.

بیشتر مباحث و دل‌نگرانی‌ها در بریتانیا بر سر مرز ایرلند است و اینکه طرح مساعدتی وجود داشته باشد که دو طرف در کنار یکدیگر بمانند تا زمانی که فناوری یا هر شکل دیگری از توافق تجاری بتواند با نیاز کنترل فیزیکی دقیق جایگزین شود.

این طرح 20 ماه پس از دوره انتقال اجرا می‌شود (که می‌تواند تا حداکثر دو سال افزایش یابد) و تنها در صورتی اجرا می‌شود که راه‌کار دیگری برای مسئله مرز ایرلند پیدا نشود. در غیر این صورت، کل بریتانیا تابع قوانین گمرکی اتحادیه باقی خواهند ماند و در عین حال ایرلند شمالی از بیشتر قوانین اقتصادی اتحادیه تبعیت خواهد کرد.

به صورت تئوری این توافق حداقل به دولت بریتانیا زمان می‌دهد تا قوانین و ساختار‌هایی که به چارچوب اقتصاد بریتانیا و زندگی سیاسی و دیپلماتیک این کشور بدل شده‌اند را از بین ببرد و در همین حال برای یک رابطه جدید با بروکسل مذاکرات را ادامه دهد.

هیچ‌کس در بروکسل بهتر از مردم بریتانیا نمی‌داند که چه چیز در ادامه می‌آید؛ اما امید آن می‌رود، با همه مسائل و عواقب عجیب و غریب، در نهایت خانم می پایانی برای این ماجرا داشته باشد.