فر ش ایر انی از باز ارهای جهانی جمع شد

مهرنوش   حیدری

 برای سالیان طولانی فرش دستباف ایرانی زینت‌بخش خانه‌های ایرانیان بود و تا چند دهه قبل نیز بسیاری از کشورهای جهان مشتاق این هنر بدیع و شگفت‌انگیز بودند.

به گزارش «توسعه ایرانی»؛ تا اواسط دهه 70 خورشیدی عایدی ارزی ناشی از صادرات هنر دست بافندگان فرش‌های دستباف برای کشور برابر با  یک میلیارد و  740 میلیون دلار بود، اما اکنون اوضاع این بازار آنچنان وخیم شده که رقم صادرات فرض دستباف ایرانی در سال 1400 به 70 میلیون دلار یعنی یک سی‌ام آن سال‌ها، کاهش یافته است.

نفس صنعت فرش دستباف تحت تاثیر عوامل مختلف بین‌المللی نظیر تحریم‌های شدید و گسترده و سوء مدیریت‌ها و خودتحریمی‌های داخلی به شماره افتاده و به نظر می‌رسد اکنون بیش از هر زمان دیگری گوی ومیدان را به رقبای خارجی واگذار کرده‌ایم و متاسفانه هند و پاکستان توانسته‌اند بسیاری از بازارهای خارجی فرش ایرانی را تصاحب کنند.

صادرات فرش دستباف ایرانی تحت تاثیر افزایش رقبای جهانی فرش، کپی‌برداری از طرح‌های فرش­ ایرانی در کنار «تحریم‌ها»، سبب افول چشمگیر میزان صادرات و ارزآوری این محصول نفیس و حاصل هنر ایرانیان خوش ذوق شده است.

البته به جرأت می‌توان گفت فرش دستباف ایرانی با وجود رقبای فراوان و حتی کپی‌ کاری‌ها، هنوز جزو بهترین و زیباترین فرش‌های دستباف جهان محسوب می‌شوند و به راحتی می‌توان هنر دست قالی‌بافان ایرانی را در تار و پود و نقش و نگارهای زیبای این فرش‌ها مشاهده کرد.

در سال‌های گذشته و در حوزه صنعت فرش دستباف 2 میلیون نفر به صورت مستقیم مشغول کار بودند و در کنار آن نیز بیش از 190 هزار نفر نیز در مشاغل و صنایع وابسته به صنعت اشتغال داشتند اما تحت تاثیر عوامل ذکر شده بخشی از ظرفیت اشتغال این صنعت از دست رفته و حداقل  10 تا 20 درصد از میزان تولید فرش دستباف ایرانی در سال‌های اخیر کاسته شده است و این روند موجب شده تا صادرات فرش دستباف ایران نیز شرایط مطلوبی نداشته باشد و سال به سال صادرات آن از نظر ارزشی و حجمی کاهش یابد و به روایت آمارهای تلخ، فرش دستباف ایران که زمانی  سهم 80 درصدی بازارهای صادراتی در اختیار داشت اکنون سهمش از بازارهای جهانی به کمتر از 10 درصد برسد که بسیار تأسف‌آور است.

کاهش چشمگیر صادرات فرش دستباف ایرانی

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران درباره وضعیت صادرات فرش دستباف به «توسعه ایرانی» گفت: بازارهای صادراتی فرش دستباف در مقطع زمانی بسیار رونق داشت به‌طوری‌که نقش فعالی در بازارهای جهانی داشتیم زیرا یکی از متولیان اصلی و کسانی که برند فرش جهانی را در اختیار داشت، فرش دستباف ایرانی بود.

احمد کریمی اصفهانی افزود: در آن سال‌ها توانستیم به جایگاه و درآمد مناسبی ارزی دست یابیم به‌طوری که در سال 1373 میزان صادرات فرش دستباف را به یک میلیارد و 740 میلیون دلار برسانیم که عدد بسیار خوبی محسوب می‌شد اما با توجه به سوء‌مدیریت‌ها و سوء نیت‌ها آمار صادراتی ما در سال 1400 به 70 میلیون دلار کاهش یافته است که نشان‌دهنده آن است که میزان صادرات ما به یک سی‌ام آن سال‌ها رسیده است.  وی تصریح کرد: رقبای ما وارد این عرصه شدند و همچنین به دلیل سوء مدیریت‌های در داخل کشور داشتیم، باعث شد تا وضعیت صادرات فرش دستباف روند نزولی طی کند.

کریمی اصفهانی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: در سال 1373 توانستیم میزان صادرات فرش دستباف را به یک میلیارد و 740 میلیون دلار برسانیم که عدد بسیار خوبی محسوب می‌شد اما با توجه به سوء‌مدیریت‌ها و سوء نیت‌ها آمار صادراتی ما در سال 1400 به 70 میلیون دلار کاهش یافته است

خودتحریمی 80 درصدی  بازار فرش

کریمی اصفهانی تاکید کرد: 80 درصد از تحریم‌های بازار فرش دستباف ایرانی شامل خودتحریمی و موارد داخلی می‌شود؛ البته تحریم‌های آمریکا بی‌اثر نبوده اما در عین حال تحریم‌های داخلی سبب شکننده‌تر شدن وضعیت این صنعت شده است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا هنوز بازارهای صادراتی فرش دستباف ایرانی در اختیار کشورهایی نظیر هند و پاکستان است یا توانسته‌ایم بخشی از این بازار را پس‌بگیریم؛ عنوان کرد: بنده معتقدم رقبای ما مقصر نیستند بلکه تقصیر اصلی به گردن خود ماست که با وجودی‌که در جهان فرش ایرانی برند محسوب می‌شد، این بازار را به دلیل سوء مدیریت‌ها از دست دادیم. با وجود تاکیدات مقام معظم رهبری نسبت به رفع موانع تولید، هنوز شاهد موانع متعدد بر سر راه صنعت فرش دستباف ایرانی هستیم؛ البته در ماه‌های گذشته سعی کرده‌اند گره‌های موجود بر سر راه تولید را باز کنند اما در مجموع مشکلات فراوانی وجود دارد که هنوز حل نشده و به اتمام نرسیده است.

مقاصد صادراتی فرش دستباف

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران درباره مقاصد فعلی صادرات فرش ایرانی بیان کرد: معمولا فرش دستباف ایرانی به کشورهای اروپایی مانند آلمان ، فرانسه و برخی کشورهای خلیج‌فارس صادر می‌شود.

وی در مورد صادرات فرش به چین توضیح داد: تا‌ سال‌ها پیش فرش دستباف ایرانی به چین صادر می‌شد اما اکنون میزان صادرات ما کاهش یافته البته چین هنوز خریدار فرش‌های نفیس و لاکچری ایرانی است.

میزان استقبال و تمایل ایرانیان برای خرید فرش دستباف

وی درباره وضعیت فرش‌ دستباف در بازار داخلی و میزان استقبال و تمایل ایرانیان برای خرید این فرش‌ها گفت: بله، فرش دستباف جزو یکی از موارد و خصوصیات فرهنگ ایرانیان محسوب می‌شود و مردم هنوز از خرید این فرش‌ها استقبال می‌کنند و علاقمند به خرید و داشتن فرش دستباف ایرانی هستند. اما به لحاظ اینکه قیمت‌ها تغییر کرده، قدرت خرید ایرانیان پایین آمده و سبب شده تا بازار از این بابت دچار ضعف شود.

در ماه‌های اخیر بر میزان تبلیغات صفحات فروشگاه‌های فرش دستباف در دنیای مجازی افزوده شده به طوری‌که این فروشگاه فرش‌های دستباف را در متراژ‌های گوناگون و به اطصلاح به صورت تمام اقساط به فروش می‌رسانند؛ کریمی اصفهانی در پاسخ به این سوال که آیا از این فروشگاه‌ها و بافندگان فرش‌ها برای فروش اقساطی حمایتی می‌شود؛ اظهار کرد: هیچ دلیلی ندارد از این افراد حمایت شود زیرا آنها با صداقت ، سالم کار کردن و جلب اعتماد افراد می‌توانند از حمایت اقشار مختلف برخوردار شوند وگرنه با حرف و شعار نمی‌توان از کسی حمایت کرد.

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران در پاسخ به این پرسش که آیا نسبت به چند سال گذشته میزان تولید فرش دستباف ایرانی کاهش یافته یا خیر، عنوان کرد: بلکه تا حدود  شاهد کاهش 10 تا 20 درصد میزان تولید فرش دستباف ایرانی در کشور هستیم.

شهرهای شاخص تولید‌کننده فرش دستباف

وی ادامه داد: در کشور چند قطب تولید فرش داریم که می‌توانیم به تبریز، اصفهان، قم، همدان، مشهد و ... اشاره کرد که هر کدام فرش مختص خود را تولید می‌کنند و معمولا اجناس نفیس و لاچکری و هم محصولات معمولی در این شهرها تولید می‌شود که همه تولیدات این شهرها در بازارهای داخلی و خارجی خریدار دارد؛ اکنون از نظر تولید، محدودیتی نداریم.

وی درباره تعداد افراد شاغل و فعال در صنعت فرش دستباف گفت: اکنون آمار صحیحی در اختیار نداریم اما زمانی حدود 2 میلیون نفر بافنده داشتیم البته به نسبت دهه‌های گذشته از تعداد این افراد کاسته شده است.

 کریمی اصفهانی در پایان از دولت خواست: دولت موانع را از سر راه این صنعت بردارد و اجازه دهد مردم به‌طور طبیعی به انجام کارها بپردازند زیرا مردم حتی قادرند تحریم‌ها را به سادگی دور بزنند.