سندرم تعطیلات بی‌برنامه به بهانه آلودگی هوا، مدیریت انرژی و... گریبان مدارس را گرفته است
آموزش و آینده دانش‌آموزان تنها منبع ارائه راهکار!
سعیده علیپور
بهانه هرچند شیوع کرونا نیست، اما این روزها هم مدارس بار دیگر به حالت نیمه تعطیل درآمده است. این بار آلودگی یا مدیریت مصرف انرژی یا هر چیزی که ممکن است شهروندان ندانند، بهانه این تصمیم است. غیرحضوری‌شدنی که بی‌کیفیتی آن در دوران کرونا به وضوح بر همگان مشخص شد و افت ناشی از آن هنوز هم بر مدارس کشور سایه انداخته، کافی نبود؛ باز هم حاکمیت به هر بهانه، ابتدا حکم به غیرحضوری شدن مدارس می‌دهد. در همین استان تهران از ابتدای سال جاری تحصیلی تاکنون بیشتر از 12 روز به همین دلایل عنوان شده، مدارس تعطیل، امتحانات لغو و آموزش‌ها به فضای مجازی منتقل شد.
این حکم در خیلی از شهرهای دیگر کشور نیز به اجرا درآمد. هرچند تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی هوا با هدف حفظ سلامت دانش‌آموزان انجام می‌شود، اما تبعات این تصمیم بر کیفیت یادگیری دانش‌آموزان اثرگذار است.
بسیاری از شهروندان کلافه از این تعطیلات وقت و بی‌وقت این سوال را مطرح می‌کنند که تعطیلی مدارس قرار است تا کی به عنوان راهکار ارائه شود و چه زمانی مشکلات زیرساختی که منجر به این آلودگی یا کمبود انرژی می‌شود حل خواهد شد؟ چرا برای عبور از این معضل تنها دستمان در کیسه آموزش بچه مدرسه‌ای‌هاست و به کل فراموش کرده‌ایم که کم گذاشتن حاکمیت از بخش آموزش چه تبعات بدی برای آینده کشور دارد؟
با افزایش تعطیلات؛ لزوم سرعت دادن به آموزش برای تکمیل مباحث کتب درسی، درک مفاهیم را برای دانش‌آموزان سخت می‌کند و زمان تمرین و وقت گذاشتن برای تفهیم مطالب را از معلم می‌گیرد. در نتیجه مباحث درسی بدون آنکه ردی در دانش‌آموز به جا گذاشته باشد تمام می‌شود و نوبت به امتحانات می‌رسد
همین حالا نیز بررسی‌های جهانی نشان می‌دهد وضعیت سواد دانش‌آموزان ایران به نسبت قبل در بخش‌های ریاضی و علوم افت قابل‌توجهی داشته است. البته این بدان معنی نیست که غیر از این حوزه‌ها وضعیت دانش‌آموزان عالی یا حتی قابل‌قبول است، بلکه آزمونی استاندارد در این بخش وجود ندارد تا مشخص شود این افت تحصیلی همه‌جانبه بوده است، به طوری که برخی معلمان حتی از ناتوانی دانش‌آموزان در درست خواندن و نوشتن هم گلایه دارند!
این بار بهانه آلودگی هوا
گویا قرار نیست از 22 سازمان و نهادی که پیگیر موضوع آلودگی هوا هستند، آبی گرم شود! به همین دلیل باز هم با استمرار روزهای آلوده، مراکز آموزشی یک خط در میان تعطیل اعلام می‌شود. مثلا در یکی دو ماه اخیر دانش‌آموزان در اغلب هفته‌ها از 5 روز تحصیل حداقل یک یا دو روز را تعطیل بوده‌اند. این موضوع معلمان را در آموزش دچار مشکل کرده است. به گفته برخی از معلمان مدارس، لزوم سرعت دادن به آموزش برای تکمیل مباحث کتب درسی، درک مفاهیم را برای دانش‌آموزان سخت می‌کند و زمان تمرین و وقت گذاشتن برای تفهیم مطالب را می‌گیرد. در نتیجه مباحث درسی بدون آنکه ردی در دانش‌آموز به جا گذاشته باشد تمام می‌شود و نوبت به امتحانات می‌رسد. این یعنی افت تحصیلی که در سال‌های اخیر با کاهش هر چه بیشتر ساعات مدرسه و دروس مهم شاهد آن بوده‌ایم و حالا هم تعطیلات وقت و بی‌وقت آن را افزایش داده است.
چالش‌های آموزش مجازی
برای دانش‌آموزان
در این میان آموزش مجازی هم که در این روزها به عنوان جایگزین مطرح می‌شود، اصلا راهکار مناسبی برای پر کردن حفره‌های خالی آموزش نیست. به اعتقاد معلمان، آموزش مجازی به‌ویژه برای دانش‌آموزان دبستانی که نیازمند تعامل حضوری و راهنمایی مستقیم معلمان هستند، به‌مراتب دشوارتر و کم‌کیفیت‌تر از آموزش حضوری است. در دوره متوسطه نیز پیچیدگی دروس و نیاز به توضیحات حضوری معلمان، یادگیری را در محیط مجازی دشوارتر می‌کند.
از سوی دیگر، بسیاری از دانش‌آموزان به دلیل نبود نظارت کافی یا عدم دسترسی به ابزارهای مناسب، به‌طور کامل در کلاس‌های مجازی شرکت نمی‌کنند. به‌عنوان مثال، ممکن است صرفاً حضور خود را در ابتدای کلاس اعلام کنند، اما هنگام تدریس معلم مشغول فعالیت‌های دیگر شوند و توجه کافی به درس نداشته باشند. این مسئله به‌ویژه در دروس اساسی مانند ریاضی، علوم و زبان فارسی، افت تحصیلی قابل‌توجهی را به دنبال دارد.
در همین باره محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزشی با اشاره به تعطیلات اخیر مدارس به بهانه‌های مختلف، از جمله مشکلات آلودگی هوا و کمبود انرژی، به سایت خبری رویداد 24 گفت: «بسیاری از دانش‌آموزان، به‌ویژه در مقاطع ابتدایی، به دلیل تعطیلی‌های پی‌درپی و ناتوانی در دسترسی به کلاس‌های آنلاین، از فرصت‌های یادگیری مناسب محروم شده‌اند. بسیاری از والدین و دانش‌آموزان نمی‌توانند در این شرایط دشوار، کلاس‌های آنلاین را به طور مؤثر دنبال کنند. این وضعیت به‌ویژه در مورد کودکان مقاطع ابتدایی که به تمرکز و نظارت بیشتری نیاز دارند، آسیب‌زننده است».
تعطیلی مدارس قرار است تا چه زمانی به عنوان راهکار ارائه شود و چه زمانی مشکلات زیرساختی که منجر به آلودگی هوا یا کمبود انرژی می‌شود حل خواهد شد؟ چرا برای عبور از این معضل تنها دستمان در کیسه آموزش بچه مدرسه‌ای‌هاست و به کل فراموش کرده‌ایم که کم گذاشتن حاکمیت از بخش آموزش چه تبعاتی برای آینده کشور دارد؟
دانش‌آموزانی که خواندن و نوشتن نمی‌دانند
اما یکی از موضوعاتی که خانواده‌های دارای کودکان دبستانی را نگران می‌کند کم بودن توان خواندن و نوشتن دانش‌آموزان پایه اول و دوم دبستان است. دانش‌آموزی که کلاس اول و دوم خود را به‌صورت نیمه آنلاین گذرانده قطعاً با مشکلات فراوانی روبه‌رو شده است. همین باعث شده تا مادران تمام تلاششان را برای آموزش بچه‌ها به کار گیرند، این در حالی است که شیوه‌های آموزشی از زمان مادران تا امروز متفاوت شده و همین باعث می‌شود دانش‌آموز سردرگم شود که به شیوه مادرش درس بخواند یا روشی که معلم آموزش می‌دهد. از سوی دیگر، برخی معلمان بر این باورند که تدریس‌های مجازی آن‌چنان کیفیتی نداشته است. همین موضوع موجب شد تا بسیاری از دانش‌آموزان در درس‌های پایه‌ای و اختصاصی‌شان دچار مشکل شوند.
هزار میلیارد تومان زیان مالی روزانه تعطیلی مدارس
اما علاوه‌بر ضررهای کیفی مجازی شدن آموزش، این موضوع خسارت‌های مالی هم در پی دارد. اخیرا، علی فرهادی؛ سخنگوی وزارت آموزش و پرورش گفت: «تعطیلی مدارس مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش نیست. این وزارتخانه تأکید دارد که یک روز تعطیلی مدارس حدود هزار میلیارد تومان هزینه دارد و با وجود تمام تلاش‌ها، آموزش مجازی نمی‌تواند جایگزین مؤثری برای آموزش حضوری باشد».
وی افزود: «آموزش و پرورش همواره در کارگروه اضطرار آلودگی هوا با تعطیلی مدارس مخالفت کرده است، اما تصمیم‌گیری نهایی به‌صورت جمعی انجام می‌شود و وزارت آموزش و پرورش تنها یک رأی دارد. تعطیلی‌های مکرر مدارس و کاهش زمان آموزش حضوری، به‌طور قابل‌توجهی بر کیفیت یادگیری دانش‌آموزان تأثیر منفی گذاشته و مانع دستیابی آنان به نتایج مطلوب آموزشی شده است».
تقویم آموزشی باید تغییر کند
به اعتقاد بسیاری آلودگی هوا و تعطیلی‌های بی‌برنامه مدارس نه‌تنها سلامت جسمانی دانش‌آموزان را تهدید می‌کند، بلکه بر کیفیت و آینده تحصیلی آنان نیز آثار جبران‌ناپذیری دارد. فرشاد ابراهیم‌پور، نماینده مجلس در همین باره گفت: «ما با سندرم تعطیلی‌های بی‌برنامه مدارس مواجهیم که در تضاد با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش قرار دارد. این سند بر اساس اصول علمی و مبتنی بر نیازهای امروز جامعه بر لزوم توسعه نظام آموزشی مبتنی بر عدالت، کیفیت و دسترسی برابر تأکید دارد».
نایب رئیس کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس معتقد است که با بهره‌گیری از ظرفیت‌های قانونی و رویکردهای مبتنی بر اصول سند تحول باید تقویم آموزشی کشور را بازنگری و اصلاح کرد. ابراهیم‌پور برای مقابله با این بحران، دو سناریو اصلی را مطرح کرد:«نخست می‌توان مدارس را به جای خرداد، در تیرماه تعطیل کرد و یا در سناریوی دیگر، بازگشایی مدارس از اول شهریورماه باشد و تعطیلات زمستانی در دی‌ماه، هم‌زمان با اوج آلودگی هوا برقرار شود. این تغییرات نه تنها به کاهش اثرات آلودگی هوا کمک خواهد کرد، بلکه با اصول آموزشی سند تحول بنیادین نیز هم‌راستا خواهد بود».
در این میان بسیاری معتقدند زمان واقعی آموزش در ایران به دلیل تعطیلی‌های مکرر کاهش یافته است. این در حالی است که در کشورهایی با عملکرد برتر در آزمون‌های بین‌المللی، حتی در مناطق سردسیر مدارس به‌ندرت تعطیل می‌شوند.در این میان تصمیماتی که به تعطیلی مکرر مدارس یا ایجاد فشارهای اضافی بر نظام آموزشی منجر می‌شود، بی‌شک بر کیفیت یادگیری دانش‌آموزان تأثیر منفی دارد. از این رو، لازم است تبعات چنین تصمیماتی در سیاست‌گذاری‌های آموزشی به‌طور جدی مورد بررسی قرار گیرد، به طوری که اگر مسئولان قادر به مدیریت انرژی یا کنترل آلودگی هوا نیستند، حداقل تقویم آموزشی را تغییر دهند و با مدیریت سال تحصیلی اجازه ندهند تا ساعت درسی دانش‌آموزان از این میزان اندکی که هست، کمتر شود.
دیدگاه تان را بنویسید