واکنش جهانیان به تحولات سوریه غالبا استقبال از روند انتقال قدرت بود
سقوط اسد؛ پایان بی‌ثباتی یا فصل تازه بحران داخلی
رامین پرتو
پس از پیشروی‌های اخیر که توسط مخالفان مسلح سوری طی روزهای اخیر انجام شد، بامداد روز گذشته (یکشنبه) رسانه‌های منطقه و فرامنطقه اعلام کردند که دولت بشار اسد سقوط کرد. وبگاه قطری العربی الجدید گزارش داد مخالفان مسلح پس از اینکه توانستند بامداد یکشنبه از چندین محور وارد اکثر محله‌های شهر حمص شوند، دمشق نیز شاهد تحولات سریعی بود؛ به طوری‌که تحریرالشام بدون هیچ نشانه‌ای از استقرار ارتش سوریه وارد پایتخت شد و سایر مخالفان هم به این شهر وارد شدند.
منابع رسانه‌ای مخالفان نیز مدعی شدند که به اعضا و افسران نیروهای دولت سوریه دستور عقب‌نشینی از فرودگاه بین‌المللی دمشق داده شده بود و خاطرنشان کردند که این عقب‌نشینی پس از خروج یک هواپیمای شخصی از فرودگاه طی عصر شنبه صورت گرفت که ادعا شده این هواپیما حامل بشار اسد بوده است.
از سوی دیگر خبرها حاکی از آن است که «بشار اسد» رئیس‌جمهور سوریه از طریق فرودگاه بین‌المللی دمشق که توسط ارتش و نیروهای امنیتی تخلیه شده بود، سوریه را ترک کرده ولی هنوز مقصد اسد مشخص نیست. در این خصوص وزارت خارجه روسیه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «بشار اسد پس از مذاکره با تعدادی از شرکت‌کنندگان در درگیری سوریه، از مقام ریاست جمهوری کناره‌گیری و سوریه را ترک کرد و دستور انتقال مسالمت‌آمیز قدرت را صادر کرد. روسیه در این مذاکرات شرکت نکرد».
این وزارت خانه تاکید کرده است: ما با همه جناح‌های مخالف سوریه در تماس هستیم و خواستار احترام به عقاید همه اقوام و فرقه‌ها هستیم. ما از تلاش‌ها برای راه‌اندازی یک فرآیند سیاسی جامع مطابق با قطعنامه ۲۲۵۴ که به اتفاق آرا در شورای امنیت سازمان ملل متحد تصویب شد، حمایت می‌کنیم. در این بیانیه آمده است: ما از همه طرف‌ها می‌خواهیم که فراخوانی برای دست کشیدن از خشونت و حل و فصل همه مسائل حاکمیتی با ابزارهای سیاسی صادر کنند. در این راستا، فدراسیون روسیه با همه گروه‌های مخالفان سوری در تماس است.
فرستاده ویژه سازمان ملل در سوریه در اظهاراتی مشارکت تحریرالشام که نام آن در فهرست گروه‌های تروریستی درج شده را در مرحله انتقالی سوریه یک چالش جدی ارزیابی کرد که می‌تواند هر لحظه به یک بحران جدی تبدیل شود
خبرنگار العربی الجدید همچنین گزارش داد که نیروهای مخالف سوریه کنترل زندان «صیدنایا»، مهم‌ترین زندان سوریه در حومه دمشق را به دست گرفتند. او اطلاعاتی به دست آورد که اشاره دارد هزاران زندانی از این زندان آزاد می‌شوند. یک منبع وابسته به مخالفان مسلح به العربی الجدید گفت که زندان «عدرا» در حومه دمشق مورد هجوم قرار گرفت و بازداشت‌شدگان و زندانیان آزاد شدند. مخالفان مسلح اعلام کردند که اعضای گارد جمهوری از محله المالکی در پایتخت سوریه، جایی که خانه بشار اسد، در آن قرار دارد، عقب‌نشینی کردند. یک منبع به العربی الجدید گفت که سربازان ارتش سوریه سلاح‌های خود را رها کرده و از داخل محله‌های مزه در دمشق عقب‌نشینی کردند. برخی خبرها هم از هرج و مرج در نقاط مختلف سوریه و غارت وسایل کاخ ریاست‌جمهوری حکایت دارند.
هواپیمای اسد سقوط کرد؟
در این راستا رویترز مدعی شد ممکن است هواپیمای حامل «بشار اسد» در هنگام تلاش برای خروج از سوریه سقوط کرده و این مقام سوری درگذشته باشد. رویترز نوشته در شامگاه شنبه که نخستین زمزمه‌های سقوط پایتخت سوریه و ورود مخالفان مسلح به دمشق به گوش رسید، یک هواپیما از فرودگاه دمشق به هوا برخاسته و به‌سوی مناطق ساحلی سوریه پرواز کرده است، منطقه‌ای که تحت کنترل حامیان اسد قرار داد. اما کمی بعد، این هواپیما چرخشی غیرمنتظره داشته و پس از چند دقیقه طی مسیر در جهت مخالف، از صفحه رادار محو شده است. در این گزارش آمده است: «۲ منبع سوری می‌گویند ازآنجاکه این هواپیما چرخشی غیرمنتظره داشته و از روی نقشه محو شده است، این احتمال جدی است که اسد بر اثر سقوط هواپیما کشته شده باشد». رویترز با طرح این ادعا که ممکن است اسد در این پرواز بوده باشد، اذعان داشت که نتوانسته به فهرست مسافران این پرواز دست پیدا کند.
نخست وزیر سوریه: آماده تحویل قدرت هستیم
از سوی دیگر محمد الجلالی، نخست‌وزیر سوریه هم روز گذشته (یکشنبه) اعلام کرد که در حال حاضر در دمشق حضور دارد. وی با اشاره به اینکه اطلاعی از مکان حضور بشار اسد ندارد، گفت: در آخرین تماسی که با اسد داشتم، گفت که فردا اوضاع را پیگیری می‌کند اما رفت. الجلالی افزود: ما از چندین طرف از مخالفان، تضمین دریافت کردیم و احمد الشرع با من تماس گرفت و من از وی خواستم تا نیروهای پلیس در دمشق مستقر شوند.وی تصریح کرد: آماده تحویل قدرت هستیم و مشکلی برای استعفا نداریم، ما می‌خواهیم اموال و دارایی‌های ملت سوریه حفظ شود و از اعراب نیز می‌خواهم که ملت سوریه را تنها نگذارند. فرماندهی ارتش سوریه نیز دیروز (یکشنبه) در بیانیه‌ای، سقوط حکومت «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه را اعلام کرد.
ابقای آمریکایی‌ها در سوریه
آنچه در این میان باید موردتوجه قرار بگیرد این است که ایالات متحده به عنوان یک بازیگر اصلی در حال رصد اوضاع است و به نوعی خود را دخیل در آینده سوریه می‌داند و بر این اساس معاون وزیر دفاع آمریکا در امور منطقه اعلام کرد که آمریکا حضور خود را در شرق سوریه حفظ کرده و اقدامات لازم را برای جلوگیری از ظهور مجدد داعش انجام خواهد داد.
جهان چه گفت؟
بدون شک در شرایط فعلی تمام کشورهای جهان در حال رصد اوضاع سوریه و پیش‌بینی آینده آن براساس شواهد هستند؛ اما عموماً واکنش‌هایی که از سوی آنها رخ داده به نوعی علیه حکومت اسد بوده است. در این خصوص وزارت خارجه چین در بیانیه‌ای با اشاره به تحولات سوریه نسبت به بازگشت ثبات به این کشور ابراز امیدواری کرد. مشاور دیپلماتیک رئیس امارات نیز در واکنش به تحولات اخیر در منطقه و به‌ویژه در سوریه، تأکید کرد نباید به طرف‌های غیر دولتی اجازه داده شود از خلأ سیاسی در این کشور سوءاستفاده کنند.
روند تحولات فعلی در سوریه صرفاً از سوی یک بازیگر یا دولت طرح‌ریزی و اجرایی نشده است. به عنوان مثال کردهایی سوریه که حالا در شمال این کشور قرار دارند تحت فرمان ایالات متحده بوده و هستند اما در مقابل تحریرالشام و به صورت کلی مخالفان مسلح در سوریه هم از سال 2013 به بعد تحت فرمان و حمایت ترکیه بوده‌اند
هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه گفت: دولت بشار اسد سقوط کرده و دوران بی‌ثباتی در سوریه که ۱۴ سال به طول انجامید، به پایان رسیده است. او در ادامه گفت: تمامیت ارضی سوریه باید حفظ شود. با تمام اقلیت‌ها در سوریه باید یکسان و بدون تبعیض رفتار شود. نهادهای دولتی باید حفظ شود و از ثبات در آنجا حمایت خواهیم کرد. نباید اجازه داده شود که سازمان‌های تروریستی از وضعیت کنونی سوریه سوءاستفاده کنند. فیدان مدعی شد: رئیس‌جمهور اردوغان برای دستیابی به وحدت در سوریه دست خود را به سوی رژیم سوریه دراز کرد اما این موضوع رد شد. فیدان گفت: میلیون‌ها سوری که مجبور به ترک وطن خود شده‌اند اکنون می‌توانند به کشور خود بازگردند. اسد احتمالا در خارج از
سوریه است.
وزارت خارجه قطر هم اعلام کرد که ما بر لزوم حفاظت از موسسات ملی و وحدت و یکپارگی سوریه تاکید می‌کنیم و مجددا بر موضع خود برای پایان دادن به بحران سوریه بر اساس قطعنامه‌های مشروع بین‌المللی و قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت که منافع مردم سوریه را محقق می‌کند، تاکید می‌کنیم.
آنالنابربوک، وزیر امور خارجه آلمان نیز در رابطه با تحولات در سوریه گفت: سوریه نباید تحت هیچ شرایطی به دست «دیگر افراطیون» بیفتد. ما از همه طرف‌ها می‌خواهیم که تمام مسئولیت‌های خود را در قبال همه سوری‌ها بر عهده بگیرند.
وزارت خارجه فرانسه نیز اعلام کرد: اکنون زمان اتحاد در سوریه است. ما خواستار پایان جنگ، حفظ نهادها و احترام به حاکمیت سرزمین‌های سوریه هستیم. ما خواستار یک انتقال سیاسی مسالمت‌آمیز هستیم که به تنوع قومی مردم سوریه احترام بگذارد و از همه غیرنظامیان و اقلیت‌ها محافظت کند.
چه می‌شود؟
آنچه در شرایط فعلی و پس از حکومت 50 ساله خاندان اسد در دمشق باید مورد توجه قرار بگیرد این است که روند تحولات فعلی در سوریه صرفاً از سوی یک بازیگر یا دولت طرح‌ریزی و اجرایی نشده است. به عنوان مثال کردهایی سوریه که حالا در شمال این کشور قرار دارند تحت فرمان ایالات متحده بوده و هستند اما در مقابل تحریرالشام و به صورت کلی مخالفان مسلح در سوریه هم از سال 2013 به بعد تحت فرمان و حمایت ترکیه بوده‌اند.
از سوی دیگر روسیه و ایران هم در سوریه منافعی داشتند که حالا با مشکل روبرو شده است. در سوی دیگر این ماجرا هسته‌های خفته داعش هم هر لحظه ممکن است که وارد معرکه شوند. بحث ماهیت تحریرالشام نیز مطرح است. گیر پدرسن، فرستاده ویژه سازمان ملل متحد برای سوریه دیروز (یکشنبه) در اظهاراتی مشارکت هیئت تحریر الشام که نام آن در فهرست گروه‌های تروریستی درج شده را در مرحله انتقالی سوریه یک چالش جدی ارزیابی کرد که می‌تواند هر لحظه به یک بحران جدی تبدیل شود.
حال باید دید که آینده دمشق چگونه قرار است پس از بشار اسد رقم بخورد.
دیدگاه تان را بنویسید