با پایان معافیت نفتی مشتریان ایران، قیمت هر لیتر بنزین چقدر خواهد شد؟
احتمال «دونرخی شدن» و طرح دوباره «سناریو»های مختلف
محمود نوروزیه
بحث احیای دوباره کارت سوخت، بازگشت دوباره سهمیهبندی و دو یا چند نرخی شدن بنزین از ماه‌های پایانی سال گذشته در سناریوهای مختلف توسط نمایندگان مجلس مطرح شد که هر طرح موافقان و مخالفان زیادی داشت؛ اما درنهایت همه نمایندگان بر یک نظر تاکید داشتند و آن هم رسیدن به راه‌حل واحد برای کنترل قاچاق سوخت بود، موضوعی که وزیر نفت نیز با تاکید بر دونرخی شدن بنزین آن را تنها راه‌حل مبارزه با قاچاق می‌داند، اما هنوز به نتیجه واحدی نرسیده است.
پیش از این مجلس شورای اسلا‌می در جریان بررسی قانون بودجه 98 در اسفندماه سال گذشته، نسبت به هرگونه افزایش نرخ بنزین و یا دونرخی شدن آن در سال 98 رأی منفی داد، اما دولت به دنبال رسیدن به راهکاری برای کنترل مصرف افسارگسیخته بنزین در کشور روی افزایش نرخ و بازگشت سهمیهبندی تاکید دارد. بر این اصل به دنبال ایجاد تغییر در نظام عرضه بنزین با بازگشت سهمیهبندی است که در صورت موافقت سران قوا، با تاکید بر حفظ امنیت انرژی کشور، اصلاح قیمت‌ها و حذف تدریجی یارانه بنزین رقم می‌خورد تا براین اساس کاهش فاصله قیمت تمام شده تأمین بنزین با قیمت تکلیفی عرضه در ماه پایانی بهار عملیاتی شود.
بر این اصل در روزهای اخیر دولت درخواست خود برای بازنگری در نرخ عرضه بنزین را به شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا ارسال کرده که این مسئله با واکنش نمایندگان مجلس مواجه شده است. برخی نمایندگان مخالفت قاطع خود را در این زمینه اعلام کرده‌اند و عده‌ای نیز شرایط امروز کشور را متناسب با بازگشت سهمیهبندی بنزین و اعمال تغییر در نرخ عرضه آن می‌دانند.
اما در این میان نمایندگانی که رای ممتنع به افزایش نرخ بنزین دارند یک سوال از دولت مطرح کرده‌اند که در صورت تصویب شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا، دولت باید مشخص کند که منابع درآمدی افزایش نرخ بنزین را در کجا هزینه خواهد کرد؟
تداوم تکذیب و تایید دونرخی شدن بنزین
بعد از آن که محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور اعلام کرد که «در جلسه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی روی سناریوهای مختلف قیمت بنزین بحث شد، اما تصمیم نهایی در این زمینه گرفته نشده است»، برخی نمایندگان مجلس با تاکید براینکه نمی‌توان تصمیم مجلس را در خارج از مجلس تغییر داد مخالفت خود را با دونرخی شدن بنزین اعلام کردند.
در این زمینه عبدالله سامری، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلا‌می با تاکید بر اینکه نمایندگان در اسفندماه در جریان بررسی بودجه ۹۸ با هرگونه افزایش قیمت بنزین و بازگشت سهمیهبندی مخالفت کرده‌اند، یادآور شد: «این‌طور نیست که بتوان این تصمیم نمایندگان مجلس را در جلسه‌ای بیرون از مجلس تغییر داد. البته اطلاعی از تصمیم شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا درخصوص دونرخی شدن و بازگشت مجدد سهمیهبندی بنزین ندارم و چیزی در این باره نشنیده‌ام».
این عضو کمیسیون انرژی مجلس دهم با بیان اینکه «مجلس فقط شخص آقای لاریجانی نیست که در جلسه‌ای با حضور ایشان رأی مجلس تغییر کند»، گفت: «اگر تصمیمی در خارج از مجلس درخصوص افزایش قیمت بنزین در شرایط فعلی کشور گرفته شود، به‌طور قطع نمایندگان با این تصمیم مخالفت می‌کنند و اولین مخالف آن، خود من هستم. وقتی مشکلاتی در زمینه صادرات نفت خام داریم و درزمینه تولید بنزین نیز زیرساخت‌های خوبی در کشور به‌وجود آمده، کمبودی در زمینه بنزین نداریم و دلیلی برای ایجاد محدودیت در عرضه داخلی آن وجود ندارد.»
سامری با اشاره به لزوم اصلاح روند مصرف بنزین در کشور تصریح کرد: «اگرچه بهینه‌سازی مصرف و اصلاح الگوهای مصرفی کشور مهم است، اما در شرایط فعلی اقتصاد کشور و مشکلاتی که برای مردم به‌وجود آمده، بدترین تصمیم ممکن تغییر در نرخ عرضه بنزین است. بنابراین هرگونه افزایش نرخ بنزین، مشکلات موجود اقتصادی کشور را متأثر از خود کرده و مزید بر بحران موجود می‌شود.»
چالش خودکفایی بنزین در سایه رشد افسارگسیخته مصرف
براساس پیش‌بینی‌ها رشد ویه مصرف بنزین که در سال 97 رکورد زد در صورت تکرار و تداوم در سال جاری، کشور را در سال آینده در تامین بنزین دچار مشکل خواهد کرد که براین اصل دولت برای جلوگیری از رسیدن به مرز واردات مجدد بنزین درصدد حفظ خودکفایی کسب شده است.
از آنجا که هیچ کدام از سناریوهای مطرح شده در کمیسیون انرژی مجلس در سال گذشته رای نیاورد، بسیاری به این باور رسیده بودند که بنزین در سال 98 گران نخواهد شد؛ اما از سوی دیگر فراخوان‌های متعدد دولت از صاحبان خودرو که کارت سوخت خود را گم کرده بودند و یا به هر دلیل خودروی آنها فاقد کارت سوخت بود، برای صدور کارت جدید، نشان می‌داد که تغییراتی در راه است هرچند که تاکید داشتند بازگشت کارت سوخت به معنای بازگشت سهمیهبندی و دو‌نرخی‌شدن بنزین نیست و تنها برای رصد مصرف سوخت توسط خودروها در مناطق مختلف کشور است.
افزایش قیمت بنزین ابلاغ نشده است
بیژن حاج محمدرضا، رئیس اتحادیه جایگاه‌داران بنزین در گفت‌و‌گو با ایرنا اعلام کرده است که موضوع سهمیهبندی بنزین از پاییز سال گذشته مطرح شده تا از زیرساخت‌ها استفاده شود. البته هدف بیشتر افزایش قیمت فرآورده است، اما تاکنون محقق نشده است. این در حالی است که سال گذشته افزایش قیمت تکذیب شد و امسال هم هنوز ابلاغی مبنی بر افزایش قیمت بنزین نداشته‌ایم.
البته حاج محمدرضا عنوان کرده است که این کار منطقی نیست و مساله سهمیهبندی در فرآورده فساد را بیشتر می‌کند؛ بنابراین این کار نه‌تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه استمرار آن مشکل‌ساز خواهد بود. زیرا قاچاق سوخت از جایگاه‌ها انجام نمی‌شود، عرضه یک میلیون خودرو در سال نیز روی مصرف بنزین تاثیرگذار است در حالی که قرار بود سالانه خودروهای اسقاطی را جمع کنیم اما این کار عملیاتی نشد و هر سال به تعداد خودروها افزوده شد. بر این اصل تعداد بالای خودروها موجب افزایش مصرف بنزین در کشور می‌شود و توزیع و عرضه سوخت اگر بالا رفته به معنای افزایش قاچاق نیست.
بهینه‌کردن مصرف با عرضه سوخت به قیمت واقعی
محسن دلاویز، مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت نیز معتقد است که وضعیت حمل و نقل کشور بر مصرف بنزین تاثیرگذار است و در بحث قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی نیازمند تصمیمات منطقی و جسورانه هستیم به این دلیل برای ساماندهی تقاضای مصرف سوخت باید نگاه‌ها به خودروسازان معطوف شود.
وی با اشاره به پایین بودن سرانه مالکیت خودرو در ایران، یادآور شده است که شدت مصرف انرژی در ایران بالاست و همین امر باعث شده تا حدود 24 درصد از انرژی کشور در بخش حمل‌ونقل مصرف شود. تجربه نشان داده که این موضوع بر مصرف بنزین تاثیرگذار است، اما نقطه مطلوب برای بهینه‌کردن مصرف، عرضه سوخت به قیمت واقعی، فارغ از سهمیه و یارانه است، زیرا یارانه هنگفت انرژی در این شرایط لطمه‌های جبران‌ناپذیری به اقتصاد و توسعه کشور وارد می‌کند.
رسیدن به نرخ فوب خلیج فارس بهترین سناریو برای تعیین نرخ بنزین آزاد است زیرا با این کار ضمن پیشگیری از قاچاق این کالا، تعیین نرخ سوخت براساس قیمت‌های جهانی انجام می‌شود که در دنباله آن می‌توان به حذف کامل یارانه سوخت نیز امیدوار بود
مصرف حدود ۲ میلیارد لیتر بنزین در ایام نوروز!
بررسی روند مصرف بنزین در نوروز امسال نشان می‌دهد در دوره زمانی ۲۰ روزه ۲۶ اسفندماه تا ۱۶ فروردین ماه که سفرهای نوروزی در جریان بوده، به طور تقریبی نزدیک به ۲ میلیارد لیتر بنزین در ایران مصرف شده است. این در حالی است که طبق آماری که تا چهاردهم فروردین ماه استحصال و اعلام شده، آخرین روز سال 97 رکورد تاریخی مصرف 135 میلیون و 800 هزار لیتر را ثبت کرده است. آمارها در این زمینه نشان می‌دهد که تا به امروز هیچ‌گاه درطول یک شبانه روز این میزان مصرف بنزین در کشور ثبت نشده است. طبق اعلام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال 96 با 104 میلیون و 960 هزار لیتر، 30.4 درصد افزایش نشان می‌دهد.
البته هشدارهای هواشناسی، بارش‌های مستمر و وقوع سیلاب در جاده‌های درون‌شهری و برون‌شهری تاثیر قابل‌توجهی در کاهش سفرهای جاده‌ای و مصرف بنزین داشت، اما با رسیدن به روزهای پایانی تعطیلات نوروز و همچنین فروکش کردن سیلاب‌ها در نقاط مختلف کشور، دوباره با تعدد سفرها، افزایش مصرف روزانه بنزین به بیش از 100 میلیون لیتر رقم خورد.
در شرایط تحریم که امکان واردات بنزین مانند گذشته وجود ندارد، اصلاح قیمت سوخت مورد تاکید بسیاری از کارشناسان است، زیرا در حال حاضر دولت روزانه ۴۰۰ میلیارد تومان سهمیه سوخت پرداخت می‌کند تا قیمت روی هزار تومان ثابت بماند
سناریوهای اصلی بنزین در سال 98
با توجه به تایید خبر افزایش ۵/۹ درصدی قیمت CNG از ابتدای خرداد سال جاری، کارشناسان اصلاح قیمت بنزین متناسب با رشد قیمت CNG را دور از انتظار نمی‌دانند که برپایه آن قیمت بنزین پس از چهار سال ثبات با تغییر همراه خواهد شد. طبق سناریوهای احتمالی، برای پیشگیری از فشار اقتصادی به مردم، نرخ بنزین سهمیه‌ای با کمترین افزایش، بین ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ تومان خواهد بود. نرخ بنزین آزاد نیز براساس سناریوی محافظه‌کارانه می‌تواند حدود ۲۳۰۰ تومان به‌ازای هر لیتر باشد. قیمت مزبور براساس این انتظار مطرح می‌شود که طبق برخی اظهارات، قیمت بنزین پنج برابر قیمت CNG تعیین خواهد شد. این در حالی است که قیمت‌های کارشناسی براساس قیمت فوب خلیج فارس حدود هفت هزار تومان را منطقی نشان می‌دهد که برای پیشگیری از قاچاق و کنترل کارشناسی میزان مصرف می‌تواند اثرگذار باشد.
بر اساس گزارش‌ها CNG از ابتدای خرداد با رشد ۴۰ تومانی قیمت از ۴۱۵ تومان به ۴۵۴ تومان افزایش خواهد داشت که براین اساس کارشناسان معتقدند قیمت جدید این سوخت باید معادل ۲۰ درصد قیمت بنزین باشد. طبق این سناریو، احتمالا هر لیتر بنزین آزاد ممکن است با رشدی ۱۲۷ درصدی همراه شده و به حدود ۲۳۰۰ تومان برسد. این قیمت ممکن است برای بنزین آزاد سوپر، بیش از این سطح باشد.
در سال‌های اخیر صاحب‌نظران تاکید داشته‌اند که رسیدن به نرخ فوب خلیج فارس بهترین سناریو برای تعیین نرخ بنزین آزاد است زیرا با این کار ضمن پیشگیری از قاچاق این کالا، تعیین نرخ سوخت براساس قیمت‌های جهانی انجام می‌شود که در دنباله آن می‌توان به حذف کامل یارانه سوخت نیز امیدوار بود. در حال حاضر هر لیتر بنزین در فوب خلیج‌فارس ۵۵ سنت قیمت دارد که با در نظر گرفتن نرخ آزاد دلار، هر لیتر بنزین در ایران می‌تواند بیش از هفت هزار تومان در لیتر قیمت داشته باشد.
تحریم و عدم واردات بنزین
در شرایط تحریم که امکان واردات بنزین مانند گذشته وجود ندارد، اصلاح قیمت سوخت مورد تاکید بسیاری از کارشناسان است، زیرا در حال حاضر دولت روزانه ۴۰۰ میلیارد تومان سهمیه سوخت پرداخت می‌کند تا قیمت روی هزار تومان ثابت بماند، اما تداوم روند پرداخت این سهمیه، رشد مصرف، افزایش قاچاق سوخت، افزایش آلودگی هوا و شکست در خودکفایی تولید بنزین را به دنبال خواهد داشت که با توجه به تشدید این معضلات در شرایط تحریم، دولت از میان سناریوهای مطرح شده با جدیت خواستار سهمیهبندی بنزین و افزایش قیمت آن است.
دیدگاه تان را بنویسید