«شقاقی شهری» با غیرعملی دانستن راهکارهای مطرح ِجبران کسری بودجه:
دولت روی نفت و فروش اموال مازاد خود حساب نکند
رامتین موثق
بحق می‌توان گفت که ریشه‌ای‌ترین مشکل اقتصاد ایران، کسری بودجه است که هم به تورم می‌انجامد و هم دولت‌ها را محق می‌کند که برای جبران این کسری، دست در جیب مردم کنند. در همین بودجه 1404 هم که کلیات آن به تصویب مجلس رسیده است، کسری 800 همتی در تراز عملیاتی آن دیده می‌شود.
اما وزیر اقتصاد وعده داده است که کسری بودجه را کاهش دهد. عبدالناصر همتی دیروز در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «دولت چهاردهم مصمم است که همراه با راهبرد کاهش تنش‌های سیاسی و خارجی، با پشتوانه اعتماد مردم و به تدریج با انجام اصلاحات اساسی، ناترازی‌ها در بخش‌های مختلف را علاج، رانت‌ها را حذف و کسری بودجه را کاهش دهد.»
یک اقتصاددان: سال آینده بالغ بر ۲۰۰۰ همت کسری بودجه، هم از کانال نفتی، هم از کانال عدم امکان فروش اوراق بدهی و تحقق درآمدهای گمرکی و هم فرابودجه‌ای‌ها به اقتصاد ایران تحمیل خواهد شد و دولت برای کاهش این ناترازی باید درآمدهای مالیاتی را از طریق ساماندهی فرارها و معافیت‌های مالیاتی افزایش دهد و اصلاح نظام یارانه انرژی را آغاز کند
اما دیروز، همزمان با طرح موضوع ازسوی وزیر اقتصاد؛ هادی قوامی، نایب رئیس کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید، نیز راهکار دیگری برای کاهش کسری بودجه اعلام کرد: «فروش اموال مازاد دولت یا مولدسازی دارایی‌های دولت.»
در ادامه ضمن گفت‌وگو با یک اقتصاددان، راهکارهای کاهش کسری بودجه دولت را بررسی کرده‌ایم.
اقتصاد ایران آبستن حوادث سختی است
یک اقتصاددان در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، درباره کسری بودجه 1404 به صدور قطعنامه اخیر اشاره کرد و گفت: قطعنامه‌ای که چندروز گذشته توسط 3 کشور اروپایی علیه برنامه هسته‌ای ایران مصوب شد، احتمالا پیش‌درآمدهایی برای قطعنامه‌های بعدی و فعالسازی مکانیسم ماشه باشند.
وحید شقاقی شهری با تاکید بر اینکه صدور قطعنامه اخیر، پیروزی ترامپ و احتمال تشدید تحریم‌های نفتی نشان می‌دهد که اقتصاد ما آبستن حوادث عجیب‌وغریب و سختی خواهد شد، عنوان کرد: طبیعی است که اولین حوزه‌ای که تحریم‌ها بر آن اثرگذار خواهد بود، بخش نفت ایران است.
او افزود: در سال‌های اخیر به دلیل جنگ اوکراین و روسیه، از شدت تحریم‌های نفتی ایران کاسته شد و دولت سیزدهم توانست تا حدود ۱.۵ میلیون بشکه نفت صادر کند؛ اما با آمدن ترامپ احتمال تشدید تحریم‌های اقتصادی و فعالسازی مکانیسم ماشه، احتمالا صادرات نفت ما اولین حوزه‌ای خواهد بود که تحت‌تاثیر سیاست فشار بزرگ تحریمی قرار می‌گیرد و احتمالا دوباره ما را به صادرات زیر ۵۰۰ هزار بشکه در روز برساند.
قیمت جهانی نفت هم افق روشنی ندارد
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه نفت اولین متغیری است که تحت تاثیر تحریم‌ها قرار خواهد گرفت، تصریح کرد: اگر تحریم‌های نفتی تشدید شود، حداقل ۱۵۰۰ همت در بودجه‌ای که دولت پیشنهاد داده است، از دست می‌دهیم. پس بخشی از کسری بودجه ناشی از همین کاهش صادرات نفتی خواهد بود.
شقاقی شهری اضافه کرد: البته ناگفته نماند که قیمت جهانی نفت هم افق روشنی ندارد و احتمالا سال آینده قیمت نفت همچنان روند کاهنده را طی خواهد کرد و به زیر 65 دلار برای هر بشکه خواهد رسید. این هم جزو یکی از بدشانسی‌های دولت پزشکیان است.
او تاکید کرد: در مجموع درآمدهای نفتی ما به شدت کاهش می‌یابد و وجود ۱۵۰۰ همت ناترازی از همین بحث نفتی به اقتصاد ایران تحمیل خواهد شد.
فروش اموال دولتی به عنوان راهکار کسری بودجه پیش از این امتحان شده است اما دیگر بازاری ندارد؛ یعنی کسی متقاضی خرید آن نیست. دولت‌ها هم در فروش اموال دولتی دبه کردند و هم وقتی کسی شرکتی یا کارخانه‌ای از دولت می‌خرد، دیگر مطمئن نیست که فرداروز یک گروه خودسر به آن اعتراض و بنگاه را از دستش خارج نکند
سال آینده کسری بودجه 2000 همتی تحمیل می‌شود
این تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره دیگر علل کسری بودجه اظهار کرد: در ضمن موضوع دیگری که در بحث کسری بودجه وجود دارد، درآمدهای نامطمئنی است که در حوزه اوراق بدهی و درآمدهای گمرکی دیده شده است.
به گفته شقاقی شهری، درآمدهای حاصل از اوراق بدهی و درآمدهای گمرکی محقق نخواهد شد یا به صورت کامل محقق نمی‌شود و یک کسری بودجه هم از این محل تحمیل خواهد شد.
او با اشاره به کسری واقعی 300 تا 400 همتی در لایحه بودجه، خاطرنشان کرد: سال آینده کسری بودجه بالایی بالغ بر ۲۰۰۰ همت خواهیم داشت که هم از کانال نفتی، هم از کانال عدم امکان فروش اوراق بدهی و تحقق درآمدهای گمرکی و هم فرابودجه‌ای‌ها به اقتصاد ایران تحمیل خواهد شد.
دولت معافیت‌ها و فرارهای مالیاتی را ساماندهی کند
این استاد دانشگاه درباره راهکارهای کاهش کسری بودجه بیان کرد: احتمالا نفت را از دست می‌دهیم و پیشنهاد من اینست که دولت بودجه ریالی را از دلاری جدا کند. دولت هرچقدر نفت فروخت باید به بودجه عمرانی اضافه کند اما روی نفت برای بودجه جاری حساب نکند.
شقاقی شهری ادامه داد: یک مسیر دیگر کاهش کسری بودجه، افزایش درآمدهای مالیاتی است. دولت در لایحه، ۱۷۰۰ همت درآمد مالیاتی دیده است اما با خیلی از اقتصاددان‌ها و صاحبنظران که مشورت کردم، اظهار داشتند که این درآمدهای مالیاتی حداقل تا ۲۵۰۰ همت امکان افزایش دارد.
او در پاسخ به اینکه «آیا این افزایش درآمدهای مالیاتی به معنای افزایش فشار به مردم نیست؟»، گفت: این افزایش درآمدهای مالیاتی باید از کانال جلوگیری از فرار مالیاتی باشد؛ یعنی بحث کنترل فرارهای مالیاتی و ساماندهی معافیت‌های مالیاتی؛ زیرا بسیاری از معافیت‌های مالیاتی ما هدررفت منابع است و اثربخشی
هم ندارد.
این اقتصاددان درباره فرارهای مالیاتی اظهار کرد: از طرف دیگر، فرارهای مالیاتی گسترده‌ای داریم؛ اکنون به برخی از اصناف ثروتمند که مراجعه کنیم می‌بینیم که اصلا درآمدهای آنها ضبط نمی‌شود و اصناف مختلف حتی برای دریافت پول، مشتری را به کارت شخص دیگری سوق می‌دهند. برای مثال طلا فروشان و صنف‌های ثروتمندی داریم که مالیات بسیار اندکی می‌دهند یا اصلا فرار مالیاتی دارند و هر زمان هم که فشاری وارد می‌شود، شروع به اعتصاب و بستن بازار می‌کنند.
به گفته وی، یکی از راهکارهای کسری بودجه، افزایش درآمد مالیاتی از ۱۷۰۰ به ۲۵۰۰ همت است که امکان تحقق آن هم وجود دارد.
وحید شقاقی شهری در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: با روی کار آمدن ترامپ و احتمال افزایش تحریم‌ها و فعالسازی مکانیسم ماشه، احتمالا نفت را از دست می‌دهیم و پیشنهاد من این است که دولت بودجه ریالی را از دلاری جدا کند. دولت هرچقدر نفت فروخت باید به بودجه عمرانی اضافه کند؛ اما روی نفت برای بودجه جاری حساب نکند
اصلاح نظام یارانه‌های انرژی ضروری است
شقاقی شهری راهکار دوم کاهش کسری بودجه را اصلاح یارانه‌های انرژی دانست و بیان کرد: سالانه ۱۳۰ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌کنیم؛ به ۳۰۰ شرکت حدود ۴۰ میلیارد دلار یارانه انرژی داده می‌شود اما دولت می‌تواند نظام یارانه‌های انرژی را اصلاح کند.
او با عنوان اینکه خود بخش خصوصی انرژی خود را از بخش خصوصی تامین کند، توضیح داد: گویا برخی از صنایع پیشنهاد داده‌اند که دولت برای تامین انرژی به آنها کاری نداشته باشد و اجازه دهد برق خودشان را از بخش خصوصی تامین کنند. خود صنایع پیشگام عدم دخالت دولت برای تامین انرژی خود شده‌اند و چه بهتر که دولت از این پیشنهادهایی که بخش خصوصی می‌دهد، استقبال کند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: اگر دولت اصلاح یارانه‌های انرژی را آغاز کند، منبع بزرگی آزاد خواهد شد که این منبع آزاد شده، هم برای بازتوزیع ثروت و هم برای کاهش کسری بودجه، قابل استفاده است.
اموال دولتی دیگر بازار و متقاضی ندارد
شقاقی شهری در ادامه، در ارزیابی خود از فروش اموال دولتی به عنوان راهکار کسری بودجه عنوان کرد که فروش اموال دولتی پیش از این امتحان شده است اما دیگر بازاری ندارد؛ یعنی دولت مشکلی برای فروش ندارد اما کسی متقاضی خرید آن نیست.
او با یادآوری اینکه دولت گذشته هم روی فروش یا مولدسازی اموال تاکید کرد اما در مرحله اجرا درآمدی نصیبش نشد، درباره مشکلات فروش اموال دولتی بیان کرد: این فرآیند زمان‌بر است و در شناسایی اموال هم مشکلاتی وجود دارد زیرا دستگاه‌ها پنهان‌کاری می‌کنند. اما مسئله بغرنج‌تر، طرف متقاضی است. دولت‌های ما دولت‌های بدحسابی بودند زیرا بعد از واگذاری‌ها چندین بار دیدیم که اعتراضاتی شد و خریدار بنگاه تحت فشار قرار گرفت.
این کارشناس مسائل اقتصادی با عنوان اینکه در واگذاری‌ها خطاهای بزرگی کردیم، افزود: دولت‌های ما در فروش اموال دولتی دبه کردند و دیگر چشم افراد از خرید این اموال ترسیده است زیرا کسی نمی‌خواهد با دولت طرف حساب باشد چرا که وقتی کسی شرکتی یا کارخانه‌ای از دولت می‌خرد، دیگر مطمئن نیست که فرداروز یک گروه خودسر به آن اعتراض و بنگاه را از دستش خارج کنند. لذا امنیت سرمایه‌گذاری و اقتصادی مختل شده و خریداران حاضر نیستند با دولت معامله کنند.
به توان دولت برای جراحی اعتمادی نیست
شقاقی شهری اظهار کرد: این اصلاحات نیازمند برنامه و عزم دولت است اما نمی‌دانم دولت، از حیث مدیریت اجرایی، توانایی اجرای چنین پروژه‌ای را دارد یا خیر؟
او ادامه داد: روی کاغذ این طرح‌ها بسیار خوب است اما این نگرانی وجود دارد که تیم مدیریتی دولت توان اجرای چنین پروژه‌ی بزرگی را نداشته باشد زیرا این کار یک تیم مدیریتی کارآمد و پخته می‌خواهد که این جراحی را خوب به نتیجه برساند.
این استاد دانشگاه در نهایت تصریح کرد: به تیم اقتصادی دولت اعتماد ندارم و چشمم می‌ترسد که این پروژه را زخمی کنند اما نتوانند آن را جمع کنند و به سرانجام برسانند.
دیدگاه تان را بنویسید