شوک خبر استعفای «ظریف» با بازارهای اقتصادی ایران چه کرد؟
پمپــاژ بی‌ثباتی و تلاطم
محمود نوروزیه
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در ساعت پایانی دوشنبه ششم اسفندماه (25 فوریه 2019) در صفحه اینستاگرام خود از استعفا از این سمت خبر داد. انتشار این خبر در فضای مجازی و به تبع آن رسانه‌ها بهت و ناباوری عظیمی را به همراه داشت. پس از ساعاتی سیل اظهارنظرهای مقامات در تایید و تکذیب این خبر و تصمیم سرنوشت‌ساز سکاندار دیپلماسی سیاسی کشور منتشر شد. در همان ساعات اولیه بسیاری از کارشناسان اقتصادی از شوک تاثیرگذار این خبر بر روند کارکرد بازارها در روز بعد از آن خبر دادند زیرا از آنجا که در کشور ما پارامترهای سیاسی بر مسائل اقتصادی تأثیر بسیار زیادی دارد، هرگونه موضع‌گیری سیاسی می‌تواند پارامترهای اقتصادی کشور را به‌شدت پرنوسان کند. بنابراین دور از انتظار نبود که متغیرهای اقتصادی کشور با شروع کار بازارها دچار بی‌ثباتی و التهاب شود.
واکنش بازار نسبت به استعفای وزیرامورخارجه را باید از بیم تبعات این تصمیم در بعد سیاسی و بین‌المللی و رسوخ دامنه و حواشی آن به اقتصاد ایران جستجو کرد؛ زیرا این بدگمانی را به دنبال داشت که نبود ظریف در عرصه سیاست خارجی کشور، یعنی اعمال تحریم‌های بیشتر؛ و همین امر موجب شد تا احساس نگرانی بین فعالان اقتصادی تا جایی پیش برود که در همان ساعت‌های ابتدایی انتشار این خبر، نسبت به عواقب و عدم ثبات بازارهای مالی هشدار بدهند.
بسیاری از صاحبنظران معتقد بودند کلیه بازارهای اقتصادی به صورت هیجانی دچار التهاب و افزایش قیمت خواهند شد و تداوم دامنه نوسانات آن بستگی به رویکرد رئیس‌جمهور نسبت به پذیرش و یا عدم پذیرش این استعفا خواهد داشت که این امر می‌تواند تا تعیین‌تکلیف وزیر امورخارجه بعدی نیز ادامه پیدا کند؛ اما با انتشار خبر عدم موافقت ضمنی رئیس‌جمهور و تایید و تقدیر از عملکرد ظریف، بازارها دوباره به وضعیت قبل برگشته و آرامش نسبی خود را به دست آوردند.
از نظر غالب فعالان اقتصادی، ظریف نماد دیپلماسی خارجی و نماد اقتدار کشور است هر چند در این میان افرادی هم در اظهارنظرات خود سعی داشتند این تفکر را غالب کنند که خداحافظی ظریف از وزارت امورخارجه هیچ تاثیری بر بازارهای اقتصادی و رویکرد سیاسی ایران ندارد؛ اما آنچه واکنش بازارها تنها در چند ساعت بعد از انتشار خبر نشان داد این واقعیت را آشکار کرد که پیوند دیپلماسی اقتصادی و سیاسی ایران بسیار مستحکم است و چنانچه پایان روند دیپلماتیک و رویکردهای تعاملی و صلح‌طلبانه فرابرسد این التهاب با انزوای ایران دامن اقتصاد را نیز خواهد گرفت.
دولت متضرر اصلی استعفای ظریف در حوزه بازرگانی
معاون اسبق وزیر صمت استعفای ظریف را موجب اختلال در بازرگانی دولتی کشور دانست و گفت: دولت از ماجرای استعفای ظریف در موضوع بازرگانی و روابط خارجی متضرر می‌شود.
محمد صادق مفتح با اشاره به مقبولیت بین‌المللی ظریف با تاکید بر اینکه قبول استعفای ظریف در تجارت دولتی کشور تاثیر منفی خواهد داشت و اتحادیه اروپا را تا تعیین جایگزین وی در بلاتکلیفی قرار می‌دهد، یادآور شد که نقش موثر ظریف در تعامل همگرا با اتحادیه اروپا به اندازه‌ای است که این استعفا می‌تواند موجب تردید اتحادیه اروپا در ایجاد کانال مالی با ایران شود و این چیزی نیست که به صلاح کشور باشد. ضمن اینکه استفعای ظریف می‌تواند بر فروش نفت ایران به کشورهایی که باید با رایزنی به اقناع لازم برای خرید نفت از ایران برسند نیز تاثیر منفی خواهد گذاشت. وی درباره تأثیر روانی این موضوع بر بازار ادامه داد: از آنجا که بخشی از التهابات بازار به جنبه‌های روانی آن مرتبط است؛ می‌توان پیش‌بینی کرد که این موضوع بر التهابات بازار داخلی نیز تا حدودی تأثیر بگذارد.
استعفای ظریف شوک به اقتصاد بود
حسین سلاح‌ورزی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز در واکنش به خبر استعفای وزیرامورخارجه و تاثیر آن بر اقتصاد اعلام کرد: اول اینکه این مساله باعث شده که یک شوک بزرگ به جامعه اقتصادی کشور وارد شود و دوم آنکه باعث شد یک فضای مبهم و عدم اطمینان در بخش اقتصاد کشور به وجود آید. درواقع با قبول استعفای ظریف توسط رئیس‌جمهور این پیام مخابره می‌شود که در سازمان دیپلماسی ما فضای آرام و ثابتی وجود ندارد و همین مساله به مذاکرات سیاسی و اقتصادی ما ضربه می‌زند و نگاه کشورهای دیگر به ایران محتاطانه‌تر خواهد شد. با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و حرفه‌ای ایشان، نبود چنین فرد کارآمدی در رأس دیپلماسی کشور آن هم در شرایطی که ما در جبهه‌های مختلف مذاکرات سختی را در پیش روی داریم باعث می‌شود که خلأ بزرگی به وجود آید. طبیعی است نگاه دولت‌ها تاثیر مستقیمی بر فعالان اقتصادی کشورها دارد که باید منتظر بازخوردهای آن باشیم.
همچنین علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی تهران در گفتگو با ایلنا بازتاب این خبر را در حدی اعلام کرد که «از صبح امروز مشتریان صادراتی ما از کشورهای سی آی اس گرفته تا آفریقا در حال تماس با من و همکاران هستند و این سوال را مطرح می‌کنند که نتیجه استعفای ظریف چه شد؟ ضمن آنکه از این اتفاق ابراز تاسف می‌کنند. این مساله برای مشتری‌ها حساس است چه برسد به خود ما، پس نمی‌توان تاثیر آن را بر اقتصاد کشور به خصوص در بعد بین‌المللی منکر شد.»
عضو اتاق بازرگانی تهران: «مشتریان صادراتی ما پس از شنیدن خبر استعفا از کشورهای سی آی اس گرفته تا آفریقا تماس گرفتند و ضمن ابراز تاسف، نسبت به این موضوع حساسیت نشان دادند، پس نمی‌توان تاثیر آن را بر اقتصاد به خصوص در بعد بین‌المللی منکر شد.»
سقوط 2 هزار واحدی بورس تهران در واکنش به استعفا
روز بعد از استعفای ظریف در اولین واکنش، شاخص کل بورس تهران تا ساعت 11 صبح 2 هزار واحد سقوط کرد.
بازار بورس تهران از نخستین دقیقه‌های آغاز معاملات تحت‌تاثیر خبر استعفای وزیر امور خارجه ایران قرار داشت؛ به طوری که کار خود را با افت حدود یک هزار و 300 پله‌ای شروع کرد و به‌تدریج به شدت افت شاخص افزوده شد. صف فروش موجب شد که فروش با ریزش‌های شدیدی مواجه شود و این در حالی بود که پس از چند روز مثبت شدن پی در پی شاخص، امیدها را به یاس تبدیل کرد.
این اتفاق در شرایطی روی داد که هنوز استعفای وزیر امورخارجه مورد تایید رئیس‌جمهور واقع نشده بود و حتی گمانه‌زنی‌هایی می‌شد که روحانی آن را قبول نکند، اما همگان پیش‌بینی می‌کردند که بورس روز سختی را در پی داشته باشد. بررسی شاخص‌های اصلی بازار سرمایه در این روز نشان می‌دهد که همه آنها روز بعد از خبر استعفای ظریف به طور دسته جمعی کاهش یافته‌اند.
در این زمینه عضو شورای عالی بورس در گفتگو با ایلنا از تاثیر منفی استعفای وزیر امورخارجه بر شاخص بورس خبر داد و اعلام کرد در حال حاضر خبر استعفای ظریف باعث شده تا شاخص با افت سنگینی همراه باشد.
قاسم محسنی با تاکید بر اینکه استعفای وزیر امورخارجه می‌تواند 100درصد بر بازار سرمایه تاثیر بگذارد، گفت: سرمایه‌گذاران با تحلیل‌های مختلف برداشت‌های متفاوتی از این موضوع خواهند داشت و این امر می‌تواند بر بازار بورس تاثیر داشته باشد. بازار سرمایه متاثر از سیاست‌های خارجی است و در صورت برکناری ظریف و انتخاب وزیر جدید امورخارجه و اتخاذ سیاست‌های جدید وی، قطعا بازار سرمایه و شاخص‌ها تحت‌تاثیر قرار خواهند گرفت.
انتشار خبر استعفای ظریف این واقعیت را آشکار کرد که پیوند دیپلماسی اقتصادی و سیاسی ایران بسیار مستحکم است و چنانچه پایان روند دیپلماتیک و رویکردهای تعاملی و صلح‌طلبانه فرابرسد این التهاب با انزوای ایران دامن اقتصاد را نیز خواهد گرفت
بهروز خدارحمی، اقتصاددان و تحلیلگر بازار سرمایه نیز در این مورد یادآورشده است که «اگر فرصت تحلیل وجود داشته باشد، می‌توان تا حدودی از تاثیر منفی اخبار روی بازار کاست. متاسفانه بیشتر فعالان بازار توام با نگرانی نسبت به اخبار واکنش هیجانی نشان می‌دهند و نتیجه آن رنگ قرمزی است که در بازار پس از استعفای وزیر امور خارجه مشاهده کردیم. خبر استعفای آقای ظریف هم در ساعتی منتشر شد که حتی امکان تحلیل آن در کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی وجود نداشت. حال باید طی این روزها تاثیر این استعفا را بر پارامترهای مهم اقتصادی سنجید و پس از آن واکنش واقعی بورس را به این خبر مشاهده کرد. شاید پس از تحلیل‌ها حتی مشخص شود که روز سه‌شنبه بازار باید بیش از روزهای دیگر هفته صعود می‌کرد».
عده‌ای از کارشناسان، این واکنش بازار را در روانشناسی رفتار سرمایه‌گذاران بررسی کردند و گفتند، سرمایه‌گذاران در حال پیش‌بینی شرایطی هستند که با تغییر کابینه دیپلماسی و چرخش بازارهای جهانی برای اقتصاد ایران ممکن است روی دهد که دنباله این امر را حتی در ناکامی مذاکره با اروپا و کانال مالی نیز جستجو می‌کنند که این مسئله پیامدی ندارد جز اینکه شرایط تولید و صادرات را برای بنگاه‌ها و شرکت‌های بورسی سخت‌تر کند. بر این اصل به تبع آن ارزش قیمتی بسیاری از سهام‌ها نیز با کاهش مواجه خواهد شد.
در واقع این واکنش بازار نشان از نقش ظریف در ترسیم تعاملی خط‌مشی سیاست خارجی کشور دارد که تنها انتشار یک خبر استعفا می‌تواند این پیام را به بازارهای اقتصادی مخابره کند که ممکن است با رفتن ظریف این رویکرد تعاملی در سیاست خارجی تغییر کند و دامنه آن به سیاست‌های اقتصادی نیز برسد. در این زمینه بازار سرمایه نشان داده است که با ماهیت محافظه‌کارانه‌ای که دارد همواره بدبینانه‌ترین سناریو را برای روند اقتصادی کشور در نظر می‌گیرد که رفتن ظریف از وزارت امورخارجه نیز می‌توانست یکی از بدترین سناریوها برای اقتصاد کشور باشد.
درهمان ساعات اولیه پس از استعفای ظریف، بسیاری از کارشناسان اقتصادی از شوک تاثیرگذار این خبر بر روند کارکرد بازارها در روز بعد از آن خبر دادند زیرا در کشور ما هرگونه موضع‌گیری سیاسی می‌تواند پارامترهای اقتصادی را به شدت پرنوسان کند
صعود قیمت‌ها در فردوسی
بازار ارز اما با انتشار خبر استعفای ظریف روز پرالتهابی را پشت سر گذاشت؛ تا جایی که با بهت در ساعات اولیه توقف خرید و فروش را به همراه داشت .این سرگردانی و التهاب در بازار حتی سنت دیرینه اعلام قیمت در ساعت 11 را نیز به حاشیه کشاند وتا ساعت‌ها صرافان در پاسخ به تقاضای خرید یا فروش دلار تاکید می‌کردند هنوز قیمت مشخص نیست.
این التهاب تا ساعت 12 ظهر ادامه داشت و قیمت را که در کانال 13 هزار تومان قرار داشت با شوک رخ داده به 14 هزار تومان رساند، اما با حضور رئیس‌جمهور در مجمع عمومی بانک مرکزی ساختمان میرداماد و هشدار صریح روحانی به مخالفان پیوستن به اف ای تی اف، کمی بازار آرام گرفت. البته تاثیر اصلی را زمزمه‌های عدم پذیرش استعفای ظریف از سوی ریاست‌جمهوری به بازار تزریق کرد و با کاهش نوسان قیمت در عصر سه‌شنبه قیمت‌ها به کانال 12 هزارتومان برگشت.
بازار ارز بعد از سکانداری همتی و بازارسازی قوی او تنها نسبت به خبرهای خاص واکنش نشان داده است در روزهای اخیر خبر تاخیر در تصویب لوایح FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام ازجمله این موارد بود؛ در حالی که در چند ماه اخیر نرخ دلار برای رسیدن به 12هزار تومان مقاومت نشان می‌داد، یک روز پس از تمدید تصمیم‌گیری در مورد پذیرش یا عدم قبول پالرمو در مجمع تشخیص، از مرز 13هزار تومان هم عبور کرد اما این بار خبر استعفای وزیر امورخارجه شوکی را به بازار تحمیل کرد که تنها خبرهای امیدوارکننده عدم پذیرش استعفا توسط رئیس‌جمهور توانست بازار را به تعادل نسبی برساند.
واکنش هیجانی بازار سکه به خبر استعفا
بازار سکه نیز در شروع روز نسبت به خبر استعفای وزیر امورخارجه نوسانی جدی را تجربه کرد. سکه با جهشی ۹۰ هزار تومانی، ۴ میلیون و ۷۷۰ هزار تومان قیمت خورد و به سرعت رکورد ۴ میلیون و 800 هزار تومان را نیز ثبت کرد؛ اما بار دیگر به کانال ۴.۶ میلیون تومان برگشت.
دیدگاه تان را بنویسید