دولت عدم استقراض و پرداخت بدهی را به موازات هم جلو ببرد

رامتین موثق

دولت سیزدهم که خط قرمز خود را استقراض از بانک مرکزی و بانک‌ها قرار داده بود، با انبوهی از بدهی‌، از جمله بدهی به بانک‌ها، «اسب زین شده» دولت را تحویل مسعود پزشکیان داد و امروز مسئله بدهی‌های دولت به بانک مرکزی و بانک‌ها به یک چالش جدی در اقتصاد تبدیل شده است زیرا این استقراض به افزایش پایه پولی و در نهایت تورم می‌انجامد.

یک اقتصاددان: دولت اگر بتواند 200 همت دیده شده در بودجه را برای پرداخت مطالبات بانک‌ها، محقق کند، اتفاق خوبی برای شبکه بانکی است زیرا بانک‌ها تنفس جدیدی را تجربه می‌کنند تا بتوانند روند تسهیلات‌دهی خود را به بخش خصوصی ادامه دهند

پزشکیان نیز درباره عدم استقراض از بانک‌ها و بانک مرکزی در صحن علنی مجلس وعده داد و در دفاع از کلیات لایحه بودجه 1404 اظهار کرد که برای اولین بار دولت در بودجه ردیفی معادل با 200 همت برای پرداخت مطالبات خود به بانک‌ها قرار داده است تا این چالش اقتصاد ایران حل شود.

اما در بررسی‌های اولیه بودجه 1404 مشخص شده است که این بودجه یک کسری شدید عملیاتی دارد که به کسری بودجه می‌انجامد. آیا تضمینی وجود دارد که دولت چهاردهم مسیر دولت‌های قبلی را نپیماید؟

دست بردن دولت‌ها در جیب بانک‌ها با تشدید ناترازی‌ها و فرسودگی‌ها

یک اقتصاددان در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، درباره علت استقراض دولت از بانک‌ها اظهار کرد: واقعیت اینست که در سال‌های اخیر با تشدید تحریم‌ها و از طرف دیگر به دلیل عدم سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران، فرسودگی‌ها و ناترازی‌های اقتصاد کلان تشدید شده است. ماحصل تحریم‌ها و ناترازی‌ها هم به کمبود منابع منجر شد و این باعث افزوده شدن مداوم کسری بودجه دولت‌ها شد.

وحید شقاقی شهری با یادآوری اینکه دولت‌ها در طول سال‌ها برای پوشش کسری‌های بودجه خود به سراغ بانک مرکزی می‌رفتند، تاکید کرد: ولی این آگاهی در اقتصاد ایران ایجاد شد که استقراض از بانک مرکزی به معنای رشد پایه پولی و نقدینگی است و دیگر دولت‌ها کمتر به سراغ بانک مرکزی می‌رفتند.

او افزود: در سال‌های اخیر دولت‌ها یاد گرفتند به سراغ بانک‌ها بروند و بخشی از کسری بودجه خود را به طرق مختلف از بانک‌ها تامین کنند. به عبارتی، دولت‌ها در جیب بانک‌ها، بالاخص بانک‌های دولتی و شبه دولتی، دست بردند و این بانک‌ها را به یکی از منابع تأمین مالی خود تبدیل کردند. در واقع دولت‌ها از منابع بانکی در قالب تسهیلات تکلیفی یا عناوین مختلف برداشت کردند به این امید که با کاهش تحریم‌ها و تعویض دولت، بتوانند این منابع را پس دهند اما نتوانستند.

دو راهبرد دولت در قبال بانک‌ها باید موازی با هم پیش برود؛ یعنی دولت تلاش کند که برای پوشش کسری‌های بودجه خود به منابع بانک‌ها دست‌درازی نکند و دوم اینکه بتواند تعهدات خود را ایفا و بدهی‌های خود را پرداخت و تسویه کند. این دو سیاست باید با هم پیش بروند تا به هدف کارآمدی سیستم بانکی منجر شود

این استاد دانشگاه تصریح کرد: دست بردن دولت‌ها در جیب بانک‌ها مسئله‌ای را به نام تشدید ناترازی بانک‌ها ایجاد کرد؛ به عبارتی دخل و خرج بانک‌ها دیگر با هم همخوانی ندارد. این ناترازی موجب ایجاد این شعار شد که دولت‌ها وعده می‌دهند که تلاش کنند کمتر دست در جیب بانک‌ها ببرند و در ضمن، بدهی‌های خود را هم در یک دوره زمانی با بانک‌ها تسویه کنند.

او خاطرنشان کرد که هرچقدر دست بردن به منابع بانک‌ها تشدید شود، اوضاع ناترازی آنها را شدت می‌بخشد و موجب احیای یکی از ریشه‌های مهم تورم می‌شود.

تنفس سیستم بانکی با پرداخت مطالبات دولت

شقاقی شهری درباره درنظر گرفتن منابعی در بودجه برای بازپرداخت بدهی‌های دولت به بانک‌ها، اظهار کرد که اگر منابعی هم برای پرداخت بدهی خودشان به بانک‌ها درنظر گرفته باشند، منابع بزرگی نیست.

او ادامه داد: دولت‌های گذشته به دلیل کسری بودجه ناچار شدند دست در جیب بانک‌ها ببرند و مدام بدهی به دولت نظام بانکی افزوده شده است. ما وارد یک مرحله خطرناکی می‌شویم که دولت‌ها در آستانه فاز ورشکستگی قرار گرفته‌اند و آن هم به دلیل خطایی است که دولت‌ها در استقراض از بانک‌ها 

مرتکب شده‌اند.

به گفته او، درنظر گرفتن منابع برای پرداخت مطالبات بانک‌ها اتفاق مبارکی است که دولت حداقل بخشی از بدهی خود را به نظام بانکی تسویه کند تا سیستم بانکی کشور نفسی بکشد و بخشی از منابع جدید را برای تسهیلات‌دهی استفاده کند.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی توضیح داد: چندین سال است که تسهیلات‌دهی بانک‌ها به بخش خصوصی قفل شده است، زیرا منابعی در اختیار ندارند؛ منابع آنها یا منجمد شده یا در قالب تسهیلات تکلیفی در اختیار دولت قرار گرفته یا بدهی دولت به بانک‌ها قلمداد می‌شود.

شقاقی شهری تاکید کرد: این تصمیم مناسبی است که دولت برای نظام بانکی تسهیلات تکلیفی را کمتر کند تا هزینه سنگینی به شبکه بانکی تحمیل نشود.

او اضافه کرد: دولت تلاش کند که بدهی خود را سر موقع تسویه کند زیرا بدهی‌ها وقتی انباشته می‌شود، فرایند را خطرناک‌تر می‌کند یعنی بانک‌ها با چالش‌های عدیده خود مواجه هستند و چالش جدید هم با نگاه دولت به بانک‌ها به عنوان صندوق تامین مالی گسترده‌تر می‌شود.

این استاد دانشگاه عنوان کرد که دولت وقتی کسری می‌آورد، همه‌جا را پول می‌بیند؛ دولت در این وضعیت صندوق توسعه ملی، اوراق بدهی و بانک‌ها را به عنوان یک منبع تامین مالی می‌بیند و این نگاه، عاقبت خوشی ندارد.

او تصریح کرد: دولت اگر بتواند 200 همت دیده شده در بودجه را برای پرداخت بدهی خود به بانک‌ها محقق کند، اتفاق خوبی برای شبکه بانکی است زیرا بانک‌ها تنفس جدیدی را تجربه می‌کنند تا بتوانند روند تسهیلات‌دهی خود را به بخش خصوصی ادامه دهند.

وحید شقاقی شهری در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: اگر بخواهیم ریشه مسئله بدهی دولت به بانک‌ها حل شود، 

دولت باید از سیاست‌های مالی شروع کند. یعنی هزینه‌های خود را کنترل کند، ناترازی‌های خود را سامان بدهد و تصمیمات سختی درراستای ممانعت از فرسودگی‌های اقتصاد ایران بگیرد

مسیر تحقق وعده عدم استقراض 

از بانک‌ها سخت است

شقاقی شهری همچنین بیان کرد: دولت باید با تدبیری دیگر به منابع بانک‌ها دست‌درازی نکند و به تعهدات خود پایبند باشد و تسویه‌ها را نیز به موقع انجام دهد تا این فشار سنگین به شبکه بانکی کاهش پیدا کند.

او وعده پزشکیان در خصوص عدم استقراض دولت چهاردهم از منابع بانک‌ها را مثبت ارزیابی کرد و گفت: تحقق وعده عدم استقراض دولت از بانک‌ها، دو مرحله دارد. دولت باید در ابتدا بانک‌ها را به عنوان یک صندوق تامین مالی برای خود درنظر نگیرد و اجازه دهد بانک‌ها وظیفه خود را که تسهیلات‌دهی به بخش خصوصی است، ایفا کنند و مدام برای پوشش نیازها و کسری‌های بودجه خود دست به منابع بانک‌ها دراز نکند.

این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه مرحله دوم تحقق این وعده، تسویه به موقع بدهی دولت به منابع بانک‌هاست، تصریح کرد: این دو راهبرد باید موازی با هم پیش برود؛ یعنی دولت تلاش کند که برای پوشش کسری‌های بودجه خود به منابع بانک‌ها دست‌درازی نکند و دوم اینکه بتواند تعهدات خود را ایفا و بدهی‌های خود را پرداخت و تسویه کند. این دو سیاست باید با هم پیش بروند تا به هدف کارآمدی منجر شوند.

افزایش ناترازی‌ها دولت‌ها را 

ناچار به بدعهدی می‌کند

شقاقی شهری در پاسخ به اینکه «آیا تضمینی وجود دارد که دولت چهاردهم به سمت منابع بانکی نرود؟»، اظهار کرد: در واقعیت تحقق این وعده بسیار سخت است. چالش اصلی اینست که دولت کسری‌ بودجه زیادی دارد و ناترازی‌هایش مدام در حال تشدید شدن است.

او با عنوان اینکه دولت‌ها تلاش می‌کنند این وعده را بدهند اما وسط کار ناچار به دست‌درازی به منابع بانک‌ها می‌شوند، ادامه داد: استقراض دولت از منابع بانکی اراده اولیه دولت‌ها نیست اما در وسط راه ناچار می‌شوند که این کار را انجام دهند. دولت‌ها با اینکه وعده و تعهد می‌دهند که به منابع بانک‌ها دست‌ دراز نکنند ولی چون ریشه مشکلات ما به سیاست‌های مالی، بی‌انضباطی‌های دولت‌ها و ناترازی‌های اقتصاد کلان برمی‌گردد، مجبور به استقراض می‌شوند.

این اقتصاددان با اشاره به اینکه ماحصل سیاست‌های مالی، بی‌انضباطی‌های مالی دولت و ناترازی‌ها اقتصاد کلان، کسری بودجه است که مدام در حال افزوده شدن است، تاکید کرد: دولت هم وسط راه می‌بیند که این کسری‌ها شدت گرفته و فشار سنگینی در حال وارد شدن است، انتظارات مردم و کارمندان زیاد است و بازنشستگان نیز به وضع خود معترضند، ازاین‌رو ناچار می‌شود وعده و تعهد خود را بشکند و به منابع بانک‌ها دست‌درازی کند.

شقاقی شهری تصریح کرد: اگر بخواهیم ریشه مسئله بدهی دولت به بانک‌ها حل شود، دولت باید از سیاست‌های مالی شروع کند. یعنی هزینه‌های خود را کنترل کند، ناترازی‌های خود را سامان بدهد و تصمیمات سختی درراستای ممانعت از فرسودگی‌های اقتصاد ایران بگیرد.

او در پایان خاطرنشان کرد: تا ریشه را حل نکنیم، کسری‌های بودجه فشارهای سنگینی را به دولت‌ها تحمیل می‌کند و آنها ناچار می‌شوند از تعهدات خود عدول کنند و دوباره به منابع مختلف دست‌درازی کنند تا تعهدات خود را پرداخت کنند.