صادرات گاز ایران به عراق صفر می‌شود؟

تلاش عراق برای خودکفایی در حوزه انرژی با همکاری آمریکا، آینده روابط ایران و عراق را دگرگون خواهد کرد. اما ایران برای حفظ صادرات گاز خود به مقصد عراق دیپلماسی جدیدی در پیش می‌گیرد؟

به گزارش تجارت‌نیوز، صادرات گاز ایران به عراق به دنبال نیاز این کشور جهت تامین انرژی خود، طی سال‌های گذشته روند صعودی داشت. اما این روند پس از اقدامات متعدد عراق به جهت خودکفایی در زمینه نفتی و گازی و روابط با دیگر کشورها، روند دیگری را در پیش خواهد گرفت. در همین زمینه، کاهش صادرات گاز به عراق، چهره دیگری به روابط تجاری ایران و عراق خواهد داد.

از سوی دیگر، باید توجه داشت که صادرات غیرنفتی ایران به عراق گسترش یافته است. تا جایی که عبدالامیر ربیهاوی، مدیرکل غرب آسیای سازمان توسعه تجارت ایران، اعلام کرد که تجارت ایران و عراق در پنج ماه ابتدای سال جاری به حدود ۴.۸ رسیده که از این میزان، سهم صادرات ایران بیش از ۴.۵ میلیارد دلار بوده است. به نظر می‌رسد که ایران در تلاش است که به جای کالای خام، کالاها و فرآورده‌های با ارزش افزوده بالا را صادر کند. این موضوع نیازمند توسعه پتروشیمی‌ها و پتروپالایشگاه‌ها بوده که منطقا به بحران گاز گره می‌خورد. نکته اساسی اینجاست که عراق در تلاش است که با همکاری شرکت‌های آمریکایی، سرمایه‌گذاری در 10 بلوک گازی را رقم بزند. این اقدام به هدف افزایش تولید گاز داخلی و خودکفایی در تامین انرژی رخ داده است. تاکنون نیروگاه‌های عراق به واردات گاز ایران وابسته بودند و به نظر می‌رسد عراق در تلاش است تا این رویه را تغییر دهد.

این تلاش در برخی دیگر از پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های عراق نیز قابل مشاهده است. عراق قصد دارد که تولید سالانه اوره را به 12 میلیون تن افزایش دهد. تولید اوره عراق، سالانه 6 میلیون تن است و این افزایش دو برابری، نشان از تلاش عراق برای توسعه صنعت پتروشیمی دارد. این صنعت وابسته به خوراک گازی، برای کشورهای نفتی بسیار مهم است، چرا که می‌تواند از خام‌فروشی جلوگیری کند.

ایران در چنین شرایطی، ممکن است بخش بزرگی از مقصد صادرات گاز خود را از دست بدهد. از سوی دیگر، به دنبال بحران گاز در کشور و تخصیص نیافتن خوراک به واحدهای پتروشیمی، مزیت صادرات محصولاتی با ارزش افزوده بالا را از دست 

خواهد داد.

بر اساس گزارشی که توسط مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران منتشر شده، یک‌پنجم ظرفیت پتروشیمی ایران بلااستفاده بوده و بیش از 62 درصد آن به خاطر کمبود خوراک است. کاهش صادرات پتروشیمی به مبلغ حدود یک میلیارد دلار نیز از تبعات کسری گاز است. این در حالی است که گاز در بخش نیروگاهی و خانگی، به دلیل توسعه‌نیافتگی و تصمیمات اشتباه، هدر می‌رود. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری جدید در میدان گازی پارس جنوبی که میدانی مشترک بین ایران و عراق به شمار می‌آید، با مشکلات فراوانی روبه‌رو است.

تمامی این اقدامات دست به دست هم دادند که نه ‌تنها ایران از ظرفیت منابع گازی خود آن طور که باید بهره‌مند نشود، بلکه چهره روابط ایران و عراق نیز به دنبال تصمیمات دولت عراق برای خودکفایی در حوزه انرژی، تغییر کند.

علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق، در رابطه با آینده روابط ایران و عراق عنوان کرد که عراق در حال تغییر استراتژی خود در حوزه دیپلماسی است. با درس گرفتن از عمان و به دنبال حفظ روابط با همسایه‌ها و نفع رساندن به خود در عین حفظ دوستی، تعصب را کنار گذاشته و هدف توسعه کشور را دنبال می‌کند. کشوری که صادرات آن نفت‌محور بوده و حدود چهار میلیون بشکه نفت در روز صادر می‌کند، باید محلی از آرامش و به دور از تنش باشد تا بتواند این کار را انجام دهد.

آن طور که او توضیح داد، ضریب نفوذ تکنولوژی در عراق هنوز به قدری قوی نیست که صنایع های‌تک در آن توسعه پیدا کنند، اما عراق که 15 سال پیش روزی 500 الی 1000 کانتینر کالا از ایران وارد می‌کرد، در بسیاری از زمینه‌ها خودکفا شده است. عراق حتی آب معدنی هم از ایران وارد می‌کرد، اما امروزه در هر محله‌ای تصفیه‌خانه آب وجود دارد و تولید آب صورت می‌گیرد. در صنایع شوینده، لبنی و دیگر صنایع نیز از سرمایه‌گذاری خارجی استقبال می‌کنند تا در این زمینه گام بردارند.

بنا بر نظر شریعتی، هدف و شعار دولت این است که روابط خود با همسایه‌ها را بهبود ببخشد. منظور از روابط، تعارفات سیاسی نیست؛ چراکه مهم‌ترین امری که پیوند را برقرار می‌کند، تجارت است. به همین دلیل، تجارت باید زمینه‌سازی شود. اما در دولت‌های قبلی، پیوند تجاری با عراق صورت نگرفت و ایران از پرداخت ارز دولتی عراق جا ماند.