اختلاف طبقاتی شدید دهک‌ها، دولت را ناگزیر به تغییر شیوه تخصیص یارانه کرد
یک پژوهشگر: سیاست اعطای کالابرگ از ریشه باطل است
رامتین موثق
طبق آخرین تغییرات رسمی دولت در زمینه سیاست اعطای کالابرگ و یارانه تشویقی، 80 درصد جامعه ایران مشمول این سیاست شد و خبرهای جدیدی در خصوص بهره‌مندی دهک‌های هشت و نه نیز شنیده می‌شود. ابتدا فارغ از اینکه آیا این دو دهک اخیر نیازی به این سیاست دارند یا خبر باید توجه کرد تنها یک دهک از سیاست حمایتی دولت برخوردار نیست.
اواخر مهرماه امسال، سیدصولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از پیوستن دهک‌های هشتم و نهم به طرح کالابرگ الکترونیکی خبر داد و گفت: در حال حاضر دهک‌های ششم و هفتم را به طرح اضافه کردیم و به تدریج باقی دهک‌ها را هم اضافه می‌کنیم. به گزارش ایسنا، او همچنین احتمال جابه‌جایی دهک‌ها را تایید کرد و اظهار داشت: امکان دارد بعضی دهک‌ها که دهک‌های بالاتر هستند به دهک‌های پایین‌تر بروند و بعضی دیگر که دهک‌های پایین‌تر هستند به دهک‌های بالاتر ارتقا یابند.
دهک به صدک تغییر می‌کند
اواخر مهرماه معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد: تا یک ماه دیگر دسته‌بندی درآمدی خانوارها از «دهک» به «صدک» تغییر می‌کند که بدین ترتیب احتمال اضافه، حذف و تغییر میزان «یارانه» خانوارها وجود دارد. علیرضا عسگریان اظهار کرد: بر اساس آخرین تغییراتی که صورت می‌گیرد ما دهک‌های درآمدی را از بعد خانواری خارج و به صورت «نفری» دهک‌بندی می‌کنیم تا فاصله دهک‌ها رُند و ساده شود. در گام دوم آنها را به صورت «صدک» درمی‌آوریم تا تحلیل بین دهک‌ها کلی نباشد و خیلی ریزتر و دقیق‌تر آنها را بررسی کنیم؛ لذا هر دهک درآمدی تبدیل به ۱۰ قسمت و صدک می‌شود.
او در ادامه توضیحات خود افزود: فرض کنید زمانی می‌گفتند دهک دهم درآمدی باید از دریافت یارانه حذف شود اما از این پس اگر قرار است حذفی در آینده صورت بگیرد، به صورت صدکی است مثلا می‌گویند سه صدک آخر حذف شود و یارانه نگیرد.
به نظر می‌رسد خود مسئولین مربوطه به عدم موفقیت سیاست دهک‌بندی واقف شدند و صدک‌بندی کردن و تقسیم دهک‌ها نمونه‌ای از این قضیه است. اما این سیاست نمی‌تواند چیزی جز پاک کردن صورت مسئله و ندیدن افق راه‌حل باشد. در واقع وضعیت به‌گونه‌ای است که در خود دهک‌ها هم شدت اختلاف طبقاتی به وجود آمده در حدی بوده که دیگر این تقسیم‌بندی کفاف نمی‌داده است و باید هر دهک به ده قشر تقسیم شود.
کالابرگ محدود کردن هزینه خانوار است
پژوهشگر موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» در مورد کلیت سیاست اعطای کالابرگ گفت: این سیاست در کلیت خود محدود کردن سبد هزینه خانوار است در صورتی که نرخ ارز ترجیحی حذف شده و قیمت همه‌ی کالاها اعم از اساسی و غیره افزایش پیدا کرده است. در این شرایط نباید سبد هزینه خانوار را به این صورت محدود کرد.
تحلیگر مسائل اقتصادی: سیاست کالابرگ در کلیت خود محدود کردن سبد هزینه خانوار و از پایه باطل است؛ زیرا در شرایط حذف ارز ترجیحی و افزایش قیمت همه کالاها اعم از اساسی و غیره، ممکن است خانوارها بخواهند از این پول برای هزینه‌های دیگر نظیر بهداشت و درمان استفاده کنند
ابوالفضل گرمابی به همین دلیل این طرح را از پایه باطل دانست و افزود: شاید این دهک‌ها می‌خواستند این پول را صرف هزینه‌های دیگر نظیر آموزش و بهداشت و غیره کنند.
او آغاز این طرح را زمانی دانست که مشخص شد یارانه ۴۰۰ تومانی دیگر جوابگو تورم حاصل از حذف ارز ترجیحی نیست و تصریح کرد: در دو سال عمر دولت سیزدهم تورم حتی به نرخ ۵۰ درصد هم رسید و این تورم باید جبران می‌شد. ابتدا گفته شد به سه دهک پایینی کالابرگ اعطا شود و این سیاست مخارج آنها را محدود کرد زیرا دولت از محل منابع هدفمندی یارانه‌ها نمی‌توانست این یارانه تشویقی را به آنها اعطا کند و در عوض به آنها به صورت اعتباری این یارانه را داد.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی ادامه داد: این اعتبار به این صورت بود که دولت با شرکت‌های زنجیره‌ای که خود تعیین می‌کرد قرارداد می‌بست و اعتباری برای آنها در نظر می‌گرفت. ابتدا قرار بود یارانه تشویقی حدود ۱۵ درصد بیشتر از مبلغ اعتبار باشد و این سه دهک اگر تمام اعتبار خود را از شرکت‌ها و فروشگاه‌های طرف قرارداد خرید کنند این یارانه تشویقی به آنها اعطا شود.
گرمابی تاکید کرد: ولی این افزایش مورد استقبال قرار نگرفت زیرا مردم باید تمام کالابرگ خود را در اختیار این فروشگاه‌ها قرار می‌دادند و به چند قلم کالای اساسی محدود می‌شدند. بعد از این عدم استقبال، هفت دهک مشمول این طرح شدند و حتی با این سیاست هم استقبال بسیار ناچیز بود. بعد از این عدم استقبال مجدد، این ۱۵ درصد به ۴۰ درصد افزایش پیدا کرد.
او درباره عضویت دهک‌های هشتم و نهم خاطرنشان کرد: احتمالا شمول دهک‌های هشتم و نهم هم به همین دلیل عدم استقبال دهک‌های پیشین است.
ابوالفضل گرمابی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: بررسی هزینه خانوار ایران نشان می‌دهد که توزیع درآمد به گونه‌ای است که دیگر به جای دهک باید از صدک صحبت شود. به اینصورت که حدودا ۹۵ صدک وضعیت خوبی ندارند و محتاج یارانه هستند و ۵ صدک در بهره‌مندی کامل به‌سرمی‌برند
توزیع درآمد در ایران به هم ریخته است
پژوهشگر موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی اظهار داشت: شاید ابتدا فکر شود دهک‌های بالایی بهره‌مند و منتفع هستند؛ اما با بررسی هزینه خانوار ایران مشخص می‌شود توزیع درآمد به صورتی درآمده است که دیگر جای دهک باید از صدک صحبت شود.
گرمابی افزود: نباید فکر کرد مثلا اجاره‌نشین‌ها فقط از دهک‌های اول هستند، ممکن است آنها از دهک‌های نهم و دهم نیز باشند زیرا توزیع درآمد در ایران به هم خورده است. او درباره این اختلاف طبقاتی گفت: چند صدک بالا وضعیت بسیار خوبی دارند و بقیه حتی در وضعیت نرمال هم نیستند. حدودا ۹۵ صدک وضعیت خوبی ندارند و محتاج یارانه هستند و ۵ صدک بهره‌مند کامل هستند.
کالابرگ جبران‌کننده تورم هم نیست!
این کارشناس اقتصادی درباره تاثیر کالابرگ بر کاهش اختلاف طبقاتی تصریح کرد: این سیاست بر اختلافات طبقاتی تاثیری ندارد و حتی نمی‌تواند بخشی از تورم را پوشش دهد. کالابرگ یک هزینه جبرانی است که به حساب نمی‌آید.
گرمابی درباره این سیاست خاطرنشان کرد: سیاست قبلی اعطای یارانه باید تورم را جبران می‌کرد یعنی هرساله باید ۴۰ درصد افزایش پیدا می‌کرد. اما اعتباری شدن آن انحراف از همین سیاستگذاری است.
او به ادعای دولتمردان درباره عدم منابع برای طرح هدفمندی یارانه‌ها اشاره کرد و افزود که دلیل این نبود منابع را در هزینه‌های جاری کشور باید جست.
پژوهشگر موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی در پایان درباره محل تامین این منابع تاکید کرد: پیش از این بخشی از ناترازی با انتشار اوراق حل می‌شد، زیرا منابع هدفمندی کفاف نمی‌داد. در واقع در این سیاست که نظیر سیاست‌هایی چون چاپ پول است باید اوراق را به بانک‌ها فروخت.
به نظر می‌رسد دولت در اعطای کالابرگ و تأمین مایحتاج مردم از رهگذر آن و کاهش اختلاف طبقاتی دهک‌ها نیز به بن‌بست خورده و با عدم استقبال مردم روبه‌رو شده؛ گرچه ساختار اقتصادی مردم را به سمتی برده است که اکثریت آنها نیازمند آن هستند. بنابراین اعطای کالابرگ، هرچند که وجودش بهتر از نبود آن است، راه‌حل نهایی نیست و باید چاره‌ای برای اختلافات شدید طبقاتی و اکثریت جامعه که محتاج به دریافت یارانه و کالابرگ هستند،
تدبیر شود.
دیدگاه تان را بنویسید