وحید شقاقی شهری در واکنش به ادعای ایجاد انحصار در بازار سرمایه:
سیاهچاله شبه‌دولتی‌ها ساختار رقابتی بورس را به هم می‌زند
رامتین موثق
از زمان شکل‌گیری بورس و بازار سرمایه در ایران، دولت‌ها همواره این بازار را به انحراف کشانده و در این بین فعالان آن ضرر کرده‌‌اند. اما از طرفی دولت‌ها همواره خود را حامی و علاقه‌مند به سازوکار بورس نشان می‌دهند. حتی اصلاح و تقویت بورس از محورهایی بود که دولتمردان برای کسب صندلی ریاست جمهوری دولت سیزدهم نیز روی آن مانور می‌دادند.
اما بعد از تصدی این مقام توسط ابراهیم رئیسی، برخی مسئولین اقتصادی دولت سد راه بازار سرمایه شدند. حتی اگر اظهارات و مخالفت مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی، نادیده گرفته شود باز مسئولانی هستند که در سخنان خود با بورس مخالفت کنند.
برای مثال معاون وزیر صمت اخیرا در مورد رشد صنعتی به چالش‌های قیمتی مواد اولیه تولید اشاره کرد و گفت: افزایش قیمت‌ها در بورس، آن جایی که بر اساس نظام شفاف است، مورد وفاق همه تولیدکنندگان است. یا اگر جا‌هایی ما محدودیت تولید داریم، باید برویم از محل واردات آن منابع را تامین کنیم.
به گزارش تسنیم که خود نیز در مخالفت با عرضه کالاها در بورس گزارش‌های متعددی منتشر می‌کند، محمدمهدی برادران قیمت‌گذاری در بورس کالا را مغایر با قیمت‌گذاری واقعی دانست و چالش‌های قیمتی محصولاتی چون فولاد را ناشی از قیمت‌گذاری در بورس معرفی کرد.
همچنین او با طرح این ادعا که این نحوه قیمت‌گذاری موجب سود حوزه بالادستی صنایع می‌شود، افزود: این موضوع به فرایندهای تولیدی کشور لطمه می‌زند. این فرآیند باید برعکس باشد یعنی ما در زنجیره پایین دست در محصول نهایی سود بیشتری را برای انگیزه تولید ایجاد کنیم. این برمی‌گردد به این که گرچه ما از نظام شفاف بورس دفاع می‌کنیم، اما بورس نباید به ضد خودش تبدیل شود و به جای این که عامل رقابت شود، بعضی وقت‌ها عامل انحصار شود و با عرضه‌های مهندسی شده یا شرایط خاص، نرخ‌های بالاتر از نرخ‌های جهانی یا آن مزیت‌هایی که در کشور داریم، به جای این که تولیدکننده داخلی استفاده کند، تولید‌کننده‌های خارجی استفاده می‌کنند.
تحلیلگر مسائل اقتصادی: شرکت‌های شبه دولتی همان دولتی‌ها هستند.۴۰ درصد سهام این شرکت‌ها، سهام عدالت است و وقتی این سهام در دست دولت است یعنی مدیریت این شرکت‌ها در دست دولت است. شرکت‌هایی که مدیریت آنها در دست دولت است نباید وارد بازار سرمایه شوند
حال باید پرسید که ساختار بورس در ایران چگونه است که برخی دولتمردان نگران انحصار در این بازار می‌شوند؟ و اگر این ساختار معیوب است، آیا جایگزین دیگری برای قیمت‌گذاری وجود دارد؟
بورس باعث شفافیت می‌شود نه انحصار!
استاد دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» درباره قیمت‌گذاری در بورس کالا اظهار کرد: در تمام نقاط دنیا بازار سرمایه باید تقویت‌کننده شفافیت و تضمین رقابت باشد.
وحید شقاقی شهری گفت: اتفاقا وقتی شرکتی وارد بورس می‌شود و در بخش صنعت مربوطه خود قرار می‌گیرد باید کارآمدی بیشتری داشته باشد زیرا اگر سودآوری و بهره‌وری بالایی نداشته باشد افراد سراغ خرید سهم آن شرکت نمی‌روند.
او افزود: بورس اتفاقا محلی برای تقویت شفافیت و رقابت بنگاه‌ها است. بنگاه‌ها زمانی سودآوری بالایی خواهند داشت که کیفیت محصولات تولیدشده بیشتر باشد، وقتی این اتفاق می‌افتد که بتوانند قیمت تمام شده محصولات خود را با افزایش بهره‌وری کاهش و فروش خود را افزایش دهند. هرچقدر هم این بنگاه سودآوری بالاتری داشته باشد مردم تمایل بیشتری به خرید سهم آن بنگاه نشان می‌دهند.
قیمت‌گذاری دستوری؛ یک تجربه شکست خورده
این کارشناس اقتصادی خطاب به مخالفین عرضه کالاها در بورس گفت: ما نباید مخالف عرضه کالاها در بورس باشیم. من متوجه نمی‌شوم چرا دوستان وزارت صمت مخالف این قضیه هستند. برای مثال در خودروسازی سالیان سال قیمت‌گذاری دستوری را محور قرار دادیم. حاصل این قیمت‌گذاری دستوری ایجاد یک گروه واسطه بود.
شقاقی شهری ادامه داد: در این سیاست یک قیمت کارخانه‌ای به صورت دستوری ابلاغ شده و یک قیمت در بازار آزاد وجود دارد. آیا مردم توانسته‌اند یک خودرو به قیمت کارخانه‌ای تحویل بگیرند؟ کسانی که رانت داشتند و از موقعیت‌های خود سوءاستفاده کردند قادر بودند به قیمت کارخانه‌ای دسترسی پیدا کنند. او حاصل مکانیسم قیمت‌گذاری دستوری را عدم شفافیت، فساد، رانت، بهره‌وری پایین و زیان انباشته برای صنعت دانست و تاکید کرد: اگر قیمت‌گذاری می‌توانست موفق باشد باید خودروسازی ایران را به نتیجه می‌رساند اما یکی از صنایعی که زیان انباشته بالا و فساد و رانت و استخدام‌های سفارشی فراوان دارد همین صنعت است. دنیا اکنون به این نقطه رسیده است که قیمت‌گذاری دستوری با عدم شفافیت و ناکارآمدی‌های بعدی مواجه هست و به یک سیاست شکست‌خورده در دنیا و ایران تبدیل شده است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: ما هر صنعتی را بخواهیم از فرآیند بورس خارج کنیم بر عدم شفافیت اضافه خواهد کرد. هر صنعتی که اکنون در بورس است موظف هستند گزارش‌های مقطعی و سالانه تحویل دهند. این شرکت‌ها ملزم به افشای عملکرد خود هستند. صورت‌های مالی این شرکت‌ها با حداقل استانداردهایی همراه است. فرض کنیم این شرکت‌ها از مجموعه بورس خارج شود، طبیعتا با صورت‌های مالی مبهمی مواجه خواهیم بود.
وحید شقاقی شهری در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: ما واقعا یک بازار سرمایه که به صورت رقابتی با همان ساختار جهانی تعریف‌شده نداریم. عمده شرکت‌های بزرگ بازار سرمایه شبه دولتی هستند و در فضای رقابتی نیستند. وقتی این‌ها وارد بازار سرمایه می‌شوند کل بازار را از حالت رقابتی دور می‌کنند
شرکت‌های شبه دولتی در ساختار رقابتی نیستند
شقاقی شهری مسئله اصلی در قیمت‌گذاری را نه خروج از بورس بلکه تقویت ساختار رقابتی تعریف کرد و افزود: من هروقت دوستان اقتصادی دولت را می‌بینم می‌گویم ما واقعا یک بازار سرمایه رقابتی با همان ساختار جهانی تعریف‌شده نداریم. عمده شرکت‌های بزرگ بازار سرمایه شبه دولتی هستند و در فضای رقابتی نیستند.
او درباره شبه دولتی‌ها افزود: برخی از شرکت‌های ما شبه دولتی هستند. برای مثال برخی بانک‌های خصوصی و بسیاری از شرکت‌های دیگر در ساختار اقتصادی ایران در یک شرایط رقابتی قرار نگرفته‌اند و شبه دولتی هستند.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی شرکت‌های شبه دولتی را همان دولتی معرفی کرد و ادامه داد: ۴۰ درصد سهام این شرکت‌ها، سهام عدالت است و وقتی این سهام در دست دولت است یعنی مدیریت این شرکت‌ها در دست دولت است. شرکت‌هایی که مدیریت آنها در دست دولت است نباید وارد بازار سرمایه شوند. وقتی این‌ها وارد بازار سرمایه می‌شوند کل بازار را از حالت رقابتی دور می‌کنند.
شقاقی شهری یادآور شد: مخالفین عرضه کالا در بورس مسئله را منحرف می‌کنند. آنها یا خود را فریب می‌دهند یا فهمی از مسئله ندارند. حتی حاصل خروج شرکت‌های شبه دولتی از بورس مانند نتیجه اقتصادی دستوری عدم شفافیت و افزایش قیمت تمام شده و فساد و رانت و انحصار است.
او تاکید کرد: اگر این شرکت‌ها از اندک شفافیت بازار بورس خارج شوند مطمئنا عدم شفافیت آنها بیشتر خواهد شد.
این استاد دانشگاه حتی عرضه محصولات شبه دولتی خارج از بورس را تکرار تجربه شکست خورده قیمت‌گذاری دستوری عنوان کرد و گفت: مشکل از بود و نبود آنها در بورس نیست. این شرکت‌ها شبه دولتی هستند و در ساختار رقابتی قرار نگرفتند که ساختاری داشته باشند که بهره‌وری را افزایش دهند و در بلند مدت قیمت تمام شده و هزینه تولید را کاهش و کیفیت را افزایش دهند.
شقاقی شهری در پایان خاطرنشان کرد: اگر ساختار رقابتی ایجاد و سیاهچاله شبه دولتی‌ها برطرف می‌شد، قیمت محصولات پایین می‌آمد. این هدف در ساختار خارج از بورس محقق نمی‌شود. ممکن است در کوتاه مدت به صورت دستوری آن را پایین نگه دارند اما در نهایت این سیاست منجر به زیان شرکت‌ها می‌شود.
بنابراین براساس نظرات این کارشناس می‌توان گفت مشکلات در بورس نه به دلیل ساختار کلی بورس بلکه به دلیل معیوب بودن این ساختار در ایران است که خود حاصل دخالت دولت و حضور شبه دولتی‌ها در آن است.
دیدگاه تان را بنویسید