عضویت در «بریکس» در ظاهر خبر خوبی است، اما...
ایران ابزارهای لازم را برای ارتباطات جهانی ندارد
رامتین موثق
ایران هدف عضویت خود را در بریکس ارتباط با کشورهای ضدسلطه و خروج از انزوا و به چرخش درآمدن اقتصاد خود در بازارهای جهانی اعلام کرده در صورتی که به نظر می‌رسد حتی برای ارتباط با کشورهای هم‌پیمان نیز ابزارها و چارچوب‌هایی لازم است که اقتصاد ایران فاقد آنها است.
بریکس (BRICS) اتحادیه‌ای فراقاره‌ای است که کشورهایی با اقتصاد دارای پیشرفت بالا در آن عضو هستند. کشورهای موجود در این اتحادیه همکاری‌هایی در امور مختلف دارند که از جمله آنها می‌توان به فعالیت‌های تجاری، توسعه صنعتی، سرمایه‌گذاری، امنیت غذایی، تحقیق و توسعه و همچنین تبادلات فرهنگی و گردشگری اشاره کرد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تک‌قطبی شدن قدرت ایالات متحده آمریکا در اقتصاد جهان به نظر می‌رسد در این قرن شاهد کاهش قدرت ایالات متحده و عروج قدرت‌های جدید هستیم. طبعا قدرت‌های جدید نمی‌توانند در کنار قدرت‌های سابق احساس آرامش و امنیت اقتصادی کنند و منطق حاکم بر اقتصاد جهان آنها را به سمت رقابت و بحران می‌برد. با توجه به این عروج قدرت‌ها، بریکس را می‌توان نوعی اتحادیه جدید اقتصادی قدرت‌های جدید نظیر چین دانست.
اهداف بریکس چیست؟
سهم بریکس از اقتصاد جهانی به حدود ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی است. همچنین کشورهای عضو این پیمان ۴۰ درصد جمعیت جهانی را تشکیل می‌دهند و در ۱۷ درصد مبادلات جهانی سهم دارند. این پیمان سعی بر توسعه خود و جلب کشورهای در حال توسعه به سمت خود دارد. یکی از ابزارهای آن بانک توسعه و ذخیره ارزی است که به گفته اعضای آن، یکی از دستاوردهای آن کمک به کشورهای فقیر و تلاش برای رفع مشکلات سیاسی و اقتصادی ایجاد شده بر اساس بحران‌های جهانی است. طبقا از اهداف این پیمان برای جذب کشورهای در حال توسعه پیدا کردن بازار هدف برای فروش محصولات خود و صدور سرمایه و استفاده از نیروی کار ارزان این کشورهاست که این کشورها را از رقبای غربی خود دور کند.
هرچند نقطه قوت این پیمان صرفا حضور چین به عنوان یک ابرقدرت اقتصادی نیست؛ کشورهای دیگر هم‌پیمان (برزیل، روسیه، هند و آفریقای جنوبی) نیز خود را به عنوان قدرت اقتصادی می‌شناسند برای مثال روسیه دارای منابع غنی نفت و گاز است یا آفریقای جنوبی خود را از نظر منابع طلا غنی می‌داند.
دولت سیزدهم از حفظ منافع ملی کشور می‌گوید
پنجشنبه 2 شهریور و در پی برگزاری پانزدهمین نشست گروه بریکس در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی که با حضور ابراهیم رئیسی همراه بود، با عضویت کامل ایران در گروه بریکس موافقت شد. در کنار ایران کشورهای عربستان سعودی، امارات، آرژانتین، مصر و اتیوپی در این پیمان عضو شدند. ابراهیم رئیسی دیروز، جمعه، در بدو ورود به ایران در خصوص این قرارداد جدید سخن گفت. به گفته او موضوع عضویت کشورمان در بریکس به سال گذشته و حضور ایران در نشست مجازی آن بازمی‌گردد.
رئیسی تاکید کرد نظام سلطه دنبال آن است که با سلطه‌گری اجازه رشد اقتصاد کشورمان را ندهد اما رشد اقتصادی کشور ما در جهت ارتباط با کشورهای مستقل منطقه و جهان است که می‌تواند اقتصاد مقاومتی را رقم بزند. یکی از مزایای عضویت در بریکس آن است که موجب توانمندی کشورمان در حوزه قدرت سیاسی خواهد شد، زیرا ارتباط جهانی حتما قدرت سیاسی ایران را ارتقا خواهد داد. او اتحادیه‌های جدید بریکس و شانگهای را ائتلاف‌های نوظهوری دانست که کاملا مخالف یک‌جانبه‌گرایی هستند و نکته آنها حفظ استقلال کشورها برای همگرایی و همکاری در جهت پیشرفت امور حکومت‌ها است. رییس دولت سیزدهم هدف این دولت را حفظ منافع ملی کشور دانست و عضویت ایران در بریکس را در راستای این هدف شمرد. رییسی افزود عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به هدف اتصال کشور به زیرساخت‌های اقتصادی قدرت‌های نوظهور است. اقداماتی در موضوع تجارت جهانی و سهم اندک کشور از بازارهای جهانی به رغم برخورداری از ظرفیت‌های کم‌نظیر نیز صورت گرفت.
در این راستا دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت، احسان صالحی، نیز در صفحه شخصی خود در شبکه ایکس نوشت:«عده‌ای که موفقیت دولت را شکست خود می‌دانند، اگرچه دیروز را در شوک خبر عضویت ایران در بریکس گذراندند اما از امروز خط تلخ کردن این شیرینی را شروع کرده‌اند». او ادعا کرد که مخالفین عضویت در بریکس نباید نگران باشند و خود را منزوی کنند چرا که این توفیق متعلق به مردم ایران است.
نمی‌توان نتیجه این همکاری را پیش‌بینی کرد
در گفتگوی «توسعه ایرانی» با رئیس اتاق مشترک ایران و چین مسائلی در خصوص پیمان بریکس مطرح شد. مجیدرضا حریری ضمن استقبال از عضویت ایران در این پیمان، گفت: نمی‌توان نتیجه این همکاری را پیش‌بینی کرد زیرا دنیا عوض شده و پارادایم‌های جهانی تحت تغییر است و ایران در آینده باید جای خود را در جایی به غیر از کنار آمریکا بودن انتخاب کند.
وی بیان کرد: طبعا دولت با یک توافقنامه و همکاری نمی‌تواند به همه‌ی اهداف خود برسد. در اقتصاد هدف‌هایی تعیین می‌شوند و طبق آن اهداف ابزارهایی برای رسیدن به آن در خدمت گرفته می‌شود. مجموعه این ابزار می‌تواند اقتصاد را به اهداف خود نزدیکتر یا دورتر کند. طی ۴۴ سال گذشته ایران یا نمی‌خواهد یا نمی‌تواند با آمریکا ارتباط داشته باشد و اقتصاد ایران تحت تحریم اقتصادی و به تبع آن انزوا است. پس سیاست اقتصادی ایران شکل خروج از انزوا و همکاری با کشورهای ضدسلطه آمریکا می‌گیرد.
عضویت در پیمان بریکس واکنش اقتصاد ایران به جریان‌های اقتصادی طی ۳ سال گذشته است. بریکس و سازمان همکاری شانگهای به معنی حضور نیمی از جمعیت جهانی و نیمی از ارزش افزوده تولید شده است. او در پایان مزیت‌های این پیمان را حضور کشور چین به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده انرژی و ایران و عربستان و روسیه به عنوان دارندگان انرژی جهان دانست.
باید سود و زیان عضویت در بریکس را در چارچوب کلی اقتصاد ایران سنجید. اقتصاد ایران درگیر چالش‌هایی است که مراودات اقتصادی و تجاری آن با کشورهای هم‌پیمان را نیز دچار مشکل می‌کند. از جمله این چالش‌ها می‌توان به تحریم‌ها و قرار داشتن نام کشورمان در لیست سیاه FATF اشاره کرد
۱۰۰ پیمان دیگر هم کمکی به اقتصاد علیل ایران نمی‌کند
یک فعال اقتصادی در این مورد در شبکه ایکس نوشت: پذیرش ایران در «بریکس» در ظاهر خبر خوبی است، اما تا زمانی که ایران در تحریم‌های گسترده آمریکا قرار داشته باشد، بریکس و شانگهای و D8 و اکو و ۱۰۰ پیمان دیگر هم که ایران به آنها وارد شود کمکی به اقتصاد علیل ایران نمی‌کند.
پدرام سلطانی، ادامه داد: تعجب نکنید اگر بعداً آشکار شود که کشورهای سودبرنده از تحریم ایران این پیوستن‌ها را هموار کرده بودند تا حکومت ایران بیشتر به آمریکاستیزی و سقوط در تحریم ادامه دهد!
چالش‌های اقتصاد ایران مانع همکاری
با کشورهای هم‌پیمان می‌شود
برخلاف ادعای موافقین این عضویت، باید سود و زیان این عضویت را در چارچوب کلی اقتصاد ایران سنجید. اقتصاد ایران درگیر چالش‌هایی است که حتی ارتباط ایران و کشورهای هم‌پیمان را دچار مشکل می‌کند. از جمله این چالش‌ها می‌توان به تحریم‌ها اشاره کرد که بسیاری از کشورها از جمله چین از ترس تحریم بیشتر ارتباطات اقتصادی خود را با ایران کم کردند. از دیگر چالش‌ها بودن اسم ایران در فهرست سیاه به دلیل عدم استفاده از FATF است. حتی به گفته عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، سید محمد صدر، چین به مسئولان توصیه کرده که مسئله FATF را حل کنند.
همچنین یکی از اهدافی که ایران آن را دنبال می‌کند دلارزدایی از معاملات جهانی است و آن را در جلسه پیمان مطرح کرد. باید درباره این شعار در نظر داشت که علاوه بر ایران کشورهای هم‌پیمان نظیر چین و هند اقتصادی تنیده با دلار دارند. چین تا قبل از عروج خود به عنوان اقتصاد برتر یک کشور با نیروی کار ارزان برای آمریکایی‌ها بود و بسیاری از شرکت‌های مطرح مانند اپل محصولات خود را در چین مونتاژ می‌کردند. حتی به نظر می‌رسد چین امروزی نمی‌تواند اقتصاد خود را از طریق ابزارهای اقتصادی دلارزدایی کند و سیاست‌های این کشور در زمینه رمزارزها و مقابله با صرافی‌های آمریکا از این طریق گواه این موضوع است.
اقتصاد جهانی آنقدر درهم‌تنیده است که حتی کشورهای ابرقدرت از ابزارهای یکسان برای مقابله با هم استفاده می‌کنند ولی دولت ایران به فکر استفاده از این ابزارها حتی برای رونق اقتصاد داخلی خود نیست؛ اقتصادی که به‌شدت به تجارت خارجی وابسته است و معیشت مردم درگرو این اقتصاد قرار
گرفته است.
دیدگاه تان را بنویسید