نگاه یک نماینده به احداث راه‌آهن رشت-آستارا در میانه تنها جنگل جلگه‌ای ایران
برآوردن تمنای روسیه با پول نفت!
حسام‌الدین اسلاملو
هفدهم مهرماه سال گذشته رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی که هنوز در قید حیات بود، نخستین بار خبر ساخت راه آهن رشت- آستارا را به رسانه‌ها داد. او تاکید کرده بود که این قرارداد با روس‌ها درحال نهایی شدن است.
قاسمی در آخرین روزهای وزارت و در واقع حیاتش تاکید کرده بود: به دنبال تکمیل کریدور شمال - جنوب، شرق- غرب و نوسازی ناوگان باری است.
شاید تاخیر در تکمیل قرارداد با طرف روسی به موجب درگذشت یکباره آقای وزیر بود، ولی هرچه بود موضوع مسکوت ماند تا ۲۷ اردیبهشت امسال که معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور باز از این خبر رونمایی کرد. جمشیدی نوشت: «با اراده آیت‌الله رئیسی با سخنرانی روسای جمهور ایران و روسیه امضا می‌شود و درنهایت پس از ۲۳سال، گذرگاه ریلی شمال-جنوب تکمیل می‌شود که جنوب آسیا را به شمال اروپا متصل می‌کند.»
او به درآمدزایی چشمگیر و پایدار ارزی این مسیر اشاره کرد که می‌تواند رقیبی برای صادرات نفت باشد.
به فاصله یک روز از این خبر جزئیات مذاکره پوتین با مقامات عالی کشور نیز منتشر شد. خبری که اگرچه بر «امضای ویدئو کنفرانسی» رئیسی و پوتین پای یک «توافقنامه راهبردی» تاکید داشت؛ اما عکس‌های آن مربوط به دیدارهای رودررو و از نزدیک سال گذشته پوتین با مقامات کشور ما در ایران بود .
با این حال ایرنا نوشت: «توافقنامه احداث خط آهن رشت ـ آستارا بین جمهوری اسلامی ایران و روسیه طی مراسمی با حضور رئیسی و ولادیمیر پوتین به صورت تصویری امضا شد.»
براساس این گزارش، رئیس‌جمهور در باره این پروژه گفت: «مسیر شمال- جنوب برای همه کشورهای منطقه مفید خواهد بود. این مسیر یک جلوه از دوستی، همگرایی و همکاری تجاری و اقتصادی بین همه کشورهای آسیای شرقی قفقاز و شمال اروپاست.»
رئیسی مذاکرات اولیه این توافق را مربوط به 20 سال گذشته اعلام کرد و وظیفه الهی، ملی و تاریخی دولت خود را بهره‌برداری از ظرفیت بالای ایران خواند. وی تاکید کرد: «حتی اگر نظام سلطه بخواهد ما را دور بزند، جناب آقای پوتین و کشورهای در مسیر این خط ریلی می‌دانند مسیر ایران ارزانترین، باصرفه‌ترین و نزدیکترین مسیر برای کار تجاری، اقتصادی و ترانزیتی است.»
رئیس‌جمهور تصریح کرد: «ظرفیت اقتصادی ایران و روسیه ظرفیت بالایی است، ما هم امروز اراده‌مان بر تبادل این ظرفیت‌هاست و امیدواریم با پیگیری‌های آقای پوتین و دوستان ما در جمهوری اسلامی و همکاران ما که ماموریت دنبال کردن این موضوع را برعهده دارند زمان به نتیجه رسیدن این کار بزرگ کوتاه شود.»
رئیس‌جمهور روسیه نیز گفت: «این خط ریلی ۱۶۲ کیلومتری که دو شهر رشت و آستارا در ایران را به شکل ریلی به یکدیگر متصل و این فرصت را فراهم می‌کند که شاهد حمل و نقل ریلی بدون وقفه در کل مسیر کریدور شمال به جنوب باشیم.»
ولادیمیر پوتین افزود: «با احداث این خط ریلی، این امکان فراهم می‌شود که کالاها مسیر انتقال از سن‌پترزبورگ در روسیه به بمبئی هند را ۱۰ روزه طی کنند و این در حالی است که از مسیرهای سنتی زمان انتقال کالاها ۳۰ تا ۴۰ روز طول می‌کشید. این مسیر همچنین به صرفه‌جویی در هزینه‌های حمل و نقل کالا منجر خواهد شد و در قالب آن شاهد افزایش حجم مبادله کالاها نیز خواهیم بود.»
می‌گویند سند تاریخی نقل شده از پترکبیر برای دستیابی روسیه به آب‌های گرم جنوب ایران جعلی است اما کیست که نداند یکی از اهداف و تمناهای روسیه در سیاست خارجی، دسترسی به این آب‌هاست. آن هم در روزهایی که روسیه در دنیا منزوی شده و به موقعیت‌های این چنین بیش از همیشه نیاز دارد
درباره همین توافق ایسنا نوشت: «ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در مراسم امضای سند احداث خط ریلی راهبردی رشت- آستارا گفت: آقای رئیسی و جناب آقای علی خامنه‌ای، مقام معظم رهبری بابت آن که توجه دائمی به همکاری‌های دو کشور دارید، قدردانی کنم. این موقعیت را مغتنم شمرده و خواهش می‌کنم خدمت مقام معظم رهبری (بهترین) آرزوهای من را ابلاغ کنید.»
پوتین تاکید کرد: «ایجاد این مسیرمستقیم و بدون حمل‌ونقل خیلی مهم است. هدف آن اتصال بنادر روسی حاشیه دریای بالتیک و دریاهای شمالی با بنادر حاشیه دریای خلیج فارس و با اقیانوس هند است.»
ارزآوری به قیمت حذف درختان جنگلی
اما مسئولان حامی این توافق مدعی ارزآوری زیاد آن برای کشور هستند و با اینکه وزیر سابق راه قول برگزاری مناقصه و مزایده را برای جرای این پروژه داده بود اما حالا بلافاصله پس از تکمیل قطعی توافق، پیمانکار پروژه نیز از پیش تعیین شده است.
به گزارش ایسنا، محمد منجمی، مدیرکل ساخت و توسعه راه آهن منطقه ۲ در یک برنامه تلویزیونی به بیان مشخصات فنی و مزایای راه آهن رشت- آستارا پرداخت و در خصوص نحوه ساخت و مراحل این پروژه ریلی با بیان اینکه مراحل فنی به‌زودی اجرا می‌شود، اظهار کرد: امیدواریم ظرف مدت یک ماه اقدامات در خصوص تهیه نقشه و مراحل ساخت اجرایی شود، البته پیمانکار این پروژه که قرارگاه خاتم‌الانبیاست، بخشی از این پروژه را اجرا کرده و امیدوار هستیم ظرف مدت سه سال با حضور پیمانکاران ایرانی این راه‌آهن ساخته شود.
وی اظهار کرد: ظرفیت حمل بار راه‌آهن رشت - آستارا ۱۵ میلیون تن است که در صورت رسیدن به این میزان از ظرفیت جابه‌جایی بار شاهد ارزآوری حدود ۲۰ میلیارد دلار خواهیم بود.
جالب است که وی بدون اشاره به اینکه این خط آهن از میان جنگل‌ها گذر می‌کند، تاثیر این پروژه ترانزیتی را در توسعه گردشگری و کاهش آسیب‌های محیط زیستی وعده داده: «در بخش باختری استان گیلان، هم در توسعه استان نقش ایفا می‌کند و هم موجب کاهش سوانح و تصادفات می‌شود. از سوی دیگر این پروژه در کاهش عوارض زیست محیطی و جلوگیری از رشد بی‌رویه شهرها در کرانه راه‌ها نیز تاثیرگذار است. بنابر توافق صورت‌گرفته با سازمان محیط زیست و طبق برنامه‌ریزی صورت‌گرفته در اجرای این پروژه کمترین میزان خسارت به جنگل‌ها از جمله جنگل گیسوم وارد می‌شود.
به گفته یک نماینده مجلس: با پروژه ایجاد راه‌آهن رشت-آستارا تنها جنگل جلگه‌ای ایران، جنگل گیسوم و 100 هزار قطعه درخت با قطر 30 سانتی متر از بین می رود و بسیاری از زمین‌های کشاورزی باید خریداری شود
روزهای عزای جنگل‌های شمال
این درحالی‌ست که برخی مسئولان درباره نقش مخرب این راه‌آهن بر تنها منطقه تماما سرسبز ایران حرف‌های دیگری می‌زنند و نابودی جنگل‌ها را ناشی از اجرای این پروژه قطعی می‌دانند.
در همین باره رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس گفت: «با این پروژه تنها جنگل جلگه‌ای ایران، جنگل گیسوم و 100 هزار قطعه درخت با قطر 30 سانتی متر از بین می‌رود و بسیاری از زمین‌های کشاورزی باید خریداری شود. در اینجا امنیت غذایی تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت.»
به گفته سمیه رفیعی، این پروژه به طول 160 کیلومتر است که مقصود از آن، اتصال رشت را به آستارا است و هیچ مطالعه‌ای که ضرورت این راه‌آهن را تثبیت کند انجام نشده است. این پروژه با پول نفت قرار است انجام شود و پیمانکار گفته ظرف چهار سال پروژه را به اتمام می‌رساند؛ ولی در واقعیت حداقل 15 سال طول می‌کشد.
برآورده کردن آرزوی پتر کبیر!
روز گذشته پژمان موسوی، نویسنده و روزنامه‌نگار در نقد همین پروژه در فضای مجازی نوشت: «هرچند می‌گویند سند تاریخی نقل شده از پتر کبیر برای دستیابی روسیه به آب‌های گرم جنوب ایران جعلی است، اما کیست که نداند یکی از اهداف و تمناهای روسیه در سیاست خارجی و تجاری‌اش دسترسی به این آب‌هاست. آن هم در روزهایی که روسیه بیش از همیشه در دنیا منزوی شده و به موقعیت‌های این چنین برای بازسازی روابط تجاری و اقتصادی‌اش با دنیا بیش از همیشه نیاز دارد.»
تا اینجای کار راه آهن رشت آستارا یک چشم‌انداز بیشتر برای ایران ندارد. نابودی تنها جنگل جلگه‌ای ایران و آسیب‌های فراوان به محیط زیست استان گیلان. چنین پروژه‌هایی وقتی برای یک کشور مفید است که آن کشور روابط متعادل، معقول و استانداردی با دنیا داشته باشد. نه جایی مثل ما که نه در آن از سرمایه‌گذاری خارجی خبری هست و نه روابط حداقلی تجاری با کشورهای مقصد این خط آهن وجود دارد و نه اساسا جایی در منظومه فکری کشورهای دیگر دارد.
فعلا که جناب پوتین خیالش از امضای قرارداد ساخت این پروژه (اتصال دریای بالتیک به اقیانوس هند ) راحت است و این ماییم که باید چشم انتظار یک ویرانی بزرگ دیگر هم در ایران‌مان باشیم.
دیدگاه تان را بنویسید