تحریم مضاعف بازار ارز ایران؟

باران زرین قلم

وزارت کشور عراق در تازه‌ترین تصمیم خود  اعلام کرد از این پس مبادله به دلار در این کشور جرم‌انگاری شده و با برخورد قانونی مواجه خواهد شد. حالا تصمیم داخلی کشور همسایه، عراق می‌تواند بازار ارز ایران را تحت تاثیر قرار دهد.

 دوره ثبات نسبی سپری می‌شود؟

دلار در میانه‌ی اردیبهشت ماه کمی آرام گرفت. حالا هر دلار در بازار آزاد، در شرایطی محدود و کم حاشیه، به قیمتی در حدود 51 تا 52 هزار تومان معامله می‌شود اما تصمیمی که عراق درباره خرید و فروش ارز اتخاذ کرده است می‌تواند بازار ایران را نیز متاثر کند.

 در شرایط تحریمی بازار عراق یکی از مهمترین منابع تامین ارز ایران محسوب می‌شود. به عبارت دیگر قیمت‌گذاری بازار ارز ایران ترکیبی از نرخ معاملات ارز در بازارهای سلیمانیه عراق، بازار هرات و بازار افشار، پاساژ بزرگ صرافان ارز در تهران است.

 پیش از این در سال 1400 با روی کار آمدن دولت جدید در افغانستان و روی کار آمدن دولت طالبان، قدرت مانور ایران در بازار هرات محدود شد و تصمیمات طالبان معاملات ارزی در این کشور را دستخوش محدودیت کرد. حالا اما همسایه‌ی غربی نیز به تاسی از همسایه شرقی درصدد مهار قیمت دلار در کشورش برآمده و بخشنامه‌ تازه درخصوص ممنوعیت معامله به دلار در عراق از این رو صادر شده است.

 این بدان معنی است که بخش خصوصی صادرکننده‌ کالا به عراق بیش از همیشه در مضیقه و تنگنا قرار خواهد گرفت و با توجه به قوانین جاری در کشور، در صورتی که صادرکننده‌ خصوصی نتواند نسبت به ورود ارز به کشور اقدام کند، با اقدامات تنبیهی از سوی بانک مرکزی مواجه خواهد شد.

لازم به توضیح است که پیش از این ایالات‌متحده از انتقال دلار به کشورهای تحت تحریم از جمله سوریه و لبنان از طریق حراج ارز خارجی توسط بانک مرکزی عراق شکایت کرده است.

از آن زمان، فدرال رزرو تدابیر سختگیرانه‌ای در مورد درخواست‌های مبادلات بین‌المللی عراق اعمال کرده است، بسیاری از آنها را رد کرده و برخی دیگر را به تاخیر انداخته که منجر به افزایش تقاضا برای دلار آمریکا در عراق شده است.

دلیل تصمیم غافلگیرکننده عراق چه بود؟

جدا از فشارهای آمریکا، عراق بیش از شش‌ماه است که با بحران ارزی روبروست. اطلاعیهی غافلگیرکننده ممنوعیت معامله با دلار، نشان‌دهنده‌ تلاش برای کاهش شکاف بین نرخ رسمی ارز و نرخ ارز در بازار سیاه است. دولت عراق درصدد است با این کار مقابل رشد قیمت دلار یا به عبارت دیگر بی‌ارزش شدن دینار بایستد. اتفاقی که به افزایش قیمت‌ها دامن زده و خشم عراقی‌ها را برانگیخته است.

رییس اتاق ایران و عراق، یحیی آل‌اسحاق در گفتگویی با رسانه‌ی رسمی بانک مرکزی، ایبنا، به سنت تمامی مقامات پیشین و کنونی ایران تاکید کرده است که جایی برای نگرانی نیست و تصمیم عراق برای مهار بازار ارز این کشور تاثیر منفی بر بازار ایران نخواهد داشت

وزارت کشور اعلام کرده است: دینار واحد پول ملی عراق است. تعهد مردم به معامله با آن به جای ارزهای خارجی، حاکمیت و اقتصاد کشور را تقویت می‌کند.

بر اساس اطلاعیه رسمی منتشر شده معامله با ارزهای دیگر نقض قانونی است و مجازات دارد و هر کسی که تلاش کند دینار و اقتصاد عراق را تضعیف کند، پاسخگو خواهد بود.

پیش‌بینی شده است اداره مبارزه با جرایم سازمان‌یافته وزارت کشور عراق، نیروهای خود را به بازارهای سراسر بغداد و سایر شهرها بفرستد. این اداره از بازرگانان خواسته است تا تعهدی را مبنی بر فروش کالاها فقط به دینار امضا کنند.

التمیمی که ریاست بخش عملیات این اداره را برعهده دارد، گفته است هدف این کارزار گسترده، حفاظت از دینار است و نمایندگانی از بانک مرکزی عراق و اداره اطلاعات وزارت کشور به گشت‌ها پیوسته‌اند. وی افزود: افرادی که این تعهد را نقض کنند با جریمه یک میلیون دینار عراقی (حدود ۶۸۰ دلار) روبرو خواهند شد.

بر این اساس در صورت تکرار این تخلف، متخلف به مجازات حبس تا یک سال به اضافه یک میلیون دینار عراق به‌عنوان جریمه مالی محکوم خواهد شد. در صورت تخلف سوم، این جریمه دو برابر و پروانه کسب باطل می‌شود.

صدور این اطلاعیه سبب شد در میانه‌ی این هفته معاملات بازار عراق با دلار به صورت مخفیانه انجام شود و صرافی‌ها از ترس دستگیری توسط عوامل مخفی، دلار را فقط به مشتریان مورد اعتماد و با نرخ بازار سیاه بفروشند. به این ترتیب انتظار می‌رود این وضعیت هزینه تامین دلار در بازار عراق را برای صادرکنندگان ایرانی بالا ببرد. در عین حال باید در نظر داشت که پیش از این نیز عراق بدهی خود بابت خرید گاز و برق از ایران را به دینار پرداخت و هزینه سنگینی را روی دست ایران گذاشت.

گفته می‌شود از نیمه اردیبهشت‌ماه نیز ضوابط بانک مرکزی عراق درباره انتقال ارز صرافی‌های  این کشور تغییر کرده و این صرافی‌ها مقید شده‌اند مقصد انتقال ارز دلار را به بانک مرکزی اعلام کنند.

با توجه به تحریم‌های ایران، می‌توان نتیجه گرفت که سهم بازار ارز ایران از دلار عراق به شدت کاهش خواهد یافت.

آل‌اسحاق: نگران نباشید

یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق ایران و عراق، در گفتگویی با رسانه‌ رسمی بانک مرکزی، ایبنا، به سنت تمامی مقامات پیشین و کنونی ایران تاکید کرده است که جایی برای نگرانی نیست و این تصمیم تاثیر منفی بر بازار ایران نخواهد داشت.

 همواره در مواجهه با بزنگاه‌ها، مقامات ایران این حرف را تکرار می‌کنند که خطری متوجه اقتصاد ایران نیست. وقتی ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف قرار گرفت نیز مقامات بانک مرکزی همین سخنان را بر زبان راندند. در بحران‌های ارزی نیز همواره این عبارت از سوی مقامات ایران تکرار می‌شود.

ال اسحاق در این گفتگو در رابطه با ممنوعیت معاملات دلار در عراق گفت: معاملات با دلار در عراق مثل بسیاری از کشور‌های دیگر در جهان، ممنوع است. این مسئله در گذشته نیز وجود داشته و خبری که در رابطه با ممنوعیت معاملات دلار در عراق و آثار آن بر بازار ارز کشور منتشر شده مربوط به گذشته بوده است.

وی افزود: منفعت‌طلبان و معاندان با هدف اثر‌گذاری و ایجاد اختلال در بازار ارز کشور، این خبر که مربوط به گذشته بوده را دوباره منتشر کرده‌اند. ممنوعیت معاملات دلار در عراق در راستای مدیریت بازار ارز کشور عراق بوده است و هیچ اثری بر مناسبات ارزی ایران و عراق ندارد.

رئیس اتاق مشترک ایران و عراق در ادامه صحبت‌های خود تاکید کرد: در حال حاضر مناسبات اقتصادی و ارزی با  عراق به خوبی انجام می‌شود و اقدامات بسیاری نیز در سال گذشته در جهت تسهیل این مناسبات انجام شده است.

وی افزود: سال گذشته بیش از ۱۰ میلیارد دلار صادرات به عراق داشتیم که نسبت به سال قبل آن افزایش دارد. با اقداماتی که انجام شده چشم‌انداز خوبی برای افزایش مناسبات با عراق در سال ۱۴۰۲ شکل گرفته است.

هر چه هست با توجه به دستورالعمل جدید وزارت کشور عراق مبنی بر ممنوعیت معاملات به دلار در این کشور، به نظر می‌رسد، بازار ارز ایران با تحریم مضاعفی روبرو شده باشد. چرا که این روند، به معنای کاهش سرعت گردش دلار در بازار آزاد ارز عراق است و یکی از منابع تغذیه بازار دلار ایران را مسدود خواهد کرد. به این ترتیب آیا باید در انتظار موج تازه‌ای از رشد قیمت دلار بود یا بازارساز می‌تواند در برابر این کمبود عرضه، چاره‌اندیشی کند؟