دست خالی ایران از بازار پررونق نفت صد دلاری

ایمان ربیعی

 حالا این تنها اوپک پلاس نیست که بازارهای نفت را غافلگیر کرده است. عربستان نیز ابتکار عمل را در این حوزه در دست داشته است و بازارهای جهانی نفت برای نفت گران‌تر مهیا می‌شوند.

 جهان پس از کرونا و سقوط آزاد مصرف نفت، با نفت ارزان‌تر آشنا شد و حالا بار دیگر از پس سال‌ها بازار جهانی نفت زمزمه نفت صد دلاری را می‌شنود. مساله این است که ایران از سال 1397 با خروج ترامپ از برجام برای دومین بار در یک دهه با تحریم نفتی روبرو شد و در نتیجه از بازار رسمی نفت دور مانده است. حالا نه خریداران نفت ایران مشخص هستند و نه درآمد نفتی ایران به صورت رسمی اعلام می‌شود. برخی خبرها نیز حکایت از آن دارد که ایران با تخفیف‌های ویژه‌ای نسبت به عرضه نفت خود به بازارهای جهانی اقدام می‌کند.

 به این ترتیب حتی فرصت نفت صد دلاری نیز برای ایران فرصت چندان مناسبی تلقی نمی‌شود و هر چند می‌تواند به افزایش درآمد نفتی ایران منجر شود اما بی‌تردید سهم ایران از این درآمد بیشتر نسبت به سایر رقبایش بسیار کمتر خواهد بود.

ماجرای غافلگیری چیست؟

اوپک پلاس بازارهای نفت را غافلگیر کرد و اعلام کرد که تولید خود را حدود ۱.۱۶ میلیون بشکه در روز کاهش خواهد داد.

در گزارشی که رویترز منتشر کرده‌است، با اشاره به کاهش جدید تولید، میزان کل کاهش تولید اوپک پلاس۳.۶۶ میلیون بشکه در روز یا ۳.۷ درصد از تقاضای جهانی نفت، برآورد شده‌است.

از طرفی فایننشال تایمز گزارش داده‌ که قیمت نفت بلافاصله پس از اعلام این خبر ۸ درصد افزایش یافته ‌است و اشاره کرد که سهم عربستان سعودی از کاهش تقریباً نیمی از کل، یعنی پانصد هزار بشکه در روز خواهد بود.

در همین حال، روسیه اعلام کرده‌ است کاهش تولید ۵۰۰ هزار بشکه در روز را که در اوایل سال جاری اعلام کرده بود تا پایان سال ۲۰۲۳ تمدید خواهد کرد.

از نظر فایننشال تایمز ماهیت این اعلامیه غیرعادی است، زیرا در خارج از جلسات منظم ماهانه این گروه، اعلام شده‌است. همان‌طور که انتظار می‌رفت دولت ایالات متحده از این اقدام انتقاد کرد و گفت که زمان کاهش تولید نیست.

بازار نفت به کدام سو می‌رود؟

چند ساعت پس از اعلام کاهش تولید اوپک پلاس، گلدمن ساکس پیش‌بینی قیمت نفت خام را برای پایان سال جاری اصلاح کرد و برای نفت خام برنت، قیمت هر بشکه را از ۹۰ دلار به ۹۵ دلار افزایش داد.

این بانک همچنین پیش‌بینی قیمت نفت خام برنت را برای سال ۲۰۲۴ افزایش داد و آن را از ۹۷ دلار به ۱۰۰ دلار در هر بشکه افزایش داده‌است. ماه گذشته، تحلیلگران گلدمن پیش‌بینی کرده بودند که افزایش تقاضا از سوی چین و افزایش آهسته تولید غیراوپک می‌تواند این کارتل را به بازنگری در اهداف خود و آغاز افزایش تولید از ژوئن به بعد وادار کند.

با این حال، حتی تحت این سناریو، تحلیلگران گلدمن خاطرنشان کردند که قیمت نفت در نیمه دوم سال افزایش خواهد یافت؛ سناریویی که شاهد اضافه شدن ۱ میلیون بشکه در روز به عرضه جهانی بود.

بانک گلدمن ساکس اعلام کرد، کاهش تولید اوپک پلاس می‌تواند کسری قابل توجه بیشتری در بازار ایجاد کند و قیمت نفت را تا آوریل 2024 به 100 دلار در هر بشکه برساند.

افزایش قیمت نفت می‌تواند شوک تازه‌ای برای کشورها باشد و موتور تولید تورم را در جهان روشن نگاه دارد. بسیاری معتقدند فشار تازه به اقتصاد جهانی در اثر رشد قیمت نفت می‌تواند دوره‌ای رکودی را در دنیا رقم بزند

از نظر بانک گلدمن ساکس، این اقدام، قدرت قیمت‌گذاری اوپک را تقویت می‌کند، یعنی توانایی افزایش قیمت‌ها بدون آسیب چشمگیر به تقاضا برای این نفت این گروه که عامل مهمی برای اقتصاد به شمار می‌رود.

این بانک همچنین برآورد کرد، کاهش تولید درآمد اوپک پلاس افزایش می‌دهد چراکه افزایش قیمت نفت بیشتر کاهش تولید را جبران خواهد کرد.

چرا نفت گران شد؟

به نظر می‌رسد عوامل بنیادی در بازار نفت تا حد زیادی بدون تغییر باقی مانده‌ است. در نتیجه انتظار می‌رود قیمت‌ها از حالت افزایشی قبلی حمایت کنند.

شرکت مشاوره وود مکنزی در گزارشی پیش‌بینی کرد چین حدود 40 درصد از رشد تقاضای جهانی نفت در سال 2023 میلادی را به خود اختصاص می‌دهد، زیرا اقتصاد این کشور از قرنطینه شدید خارج شده است. بنابراین افزایش تقاضا به قوت خود باقی می‌ماند. همچنین با توجه به توقف صادرات و تولید نفت در اقلیم کردستان عراق، فرضیه روند افزایشی قیمت نفت تشدید می‌شود.

بیانیه‌های مختلف شرکت‌های نفتی فعال در اقلیم کردستان عراق نشان می‌دهد که پس از توقف خط لوله صادراتی کرکوک - جیهان که نفت خام برداشت‌شده از میدان‌های نفتی استان کرکوک در شمال عراق را با خط لوله به پایانه جیهان ترکیه انتقال می‌دهد، شرکت‌های خارجی فعال در این منطقه تولید خود را متوقف کرده یا کاهش داده‌اند و چشم‌اندازها از روند افزایشی این شرایط حکایت دارد.

عراق نیز اخیرا مجبور به توقف حدود روزانه ۴۵۰ هزار بشکه نفت خام صادراتی میدان‌های نفتی استان کرکوک در شمال این کشور با خط لوله کرکوک- جیهان به پایانه جیهان ترکیه شد. کاهش و توقف تولید نفت در میدان‌های استان کرکوک در شمال عراق سبب افزایش قیمت نفت شده است.

تورم جهانی در راه است؟

پس از جنگ روسیه علیه اوکراین، جهان با تورمی فزاینده و قابل لمس در حوزه مواد غذایی روبرو شد. هر چند اقتصاد ایران عادت به تورم‌های بالا دارد و در چهار سال اخیر تورمی بالاتر از چهل درصد را تجربه کرده است اما اقتصاد جهان سال‌ها بود که توانسته بود غول تورم را به شیشه خود برگرداند.

 در یک سال اخیر اما جنگ دو تولیدکننده بزرگ مواد غذایی و غلات سبب شد جهان با فشار قیمتی در این بخش روبرو شود و کشورهایی که سال‌ها بود تورمی بین یک تا سه درصد را تجربه می‌کردند بار دیگر با تورم‌هایی بالاتر از این رقم مواجه شوند. حالا افزایش قیمت نفت می‌تواند شوک تازه‌ای برای کشورها باشد و موتور تولید تورم را در جهان روشن نگاه دارد. بسیاری معتقدند فشار تازه به اقتصاد جهانی در اثر رشد قیمت نفت می‌تواند دوره‌ای رکودی را در اقتصاد جهان رقم بزند. جهان در سال‌های اخیر گذشته از جنگ روسیه علی اوکراین با بحران کرونا نیز دست و پنجه نرم کرده است و هر اتفاق تازه‌ای می‌تواند فشارها را دستخوش افزایش کند. به هر روی نفع ایران از نفت صد دلاری به واسطه تحریم اندک است و احتمالا ایران پذیرای مشکلات ناشی از بالارفتن نرخ تورم در جهان خواهد بود.