کارشناس اقتصاد دیجیتال:
مهاجرت نخبگان کارآفرین به نقطه خطرناکی رسیده است
یک کارشناس اقتصاد دیجیتال درباره مهاجرت گروهی استارتاپ‌ها، به خصوص به کشورهای حوزه خلیج فارس، گفت: «در پی این سال‌ها ما همیشه مسئله مهاجرت را داشته‌ایم اما اینکه چرا مهاجرت دارد به نقطه خطرناکش می‌رسد، باید پاسخ داد که قبلا مهاجرت کارمند یا نیروی کار را داشتیم ولی الان مهاجرت کارآفرین نخبه را شاهدیم.»
هاتف خرمشاهی در گفت‌وگو با «انتخاب» درباره تاثیر مخرب بی‌ثباتی وضعیت اینترنت کشور بر کاهش سرمایه‌گذاری و فرصت‌سوزی در بخش‌های مختلف اقتصاد دیجیتال، گفت: «مسائل و چالش‌هایی که قطع اینترنت این روزها برای کشور ایجاد کرده، یک موضوع چند بعدی و چند وجهی است. موضوع اولش این است که رشد اقتصاد دیجیتال را هم در هسته و هم در پوسته کند کرده است. هسته اقتصاد دیجیتال یعنی درآمدی که از کسب و کارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات ناشی می‌شود. به عنوان مثال درآمد اپراتورهای مخابراتی که کاهش چشمگیری پیدا کرده است از این قسم است. اما اتفاق بدتری که رخ داده این است که این کاهش درآمد و کیفیت به هسته محدود نمانده و تاثیرات مخرب مانند مذاب، به پوسته اقتصاد رسیده است.»
وی ادامه داد: «اقتصاد دیجیتال پوسته‌ای هم دارد که در این بخش فناوری اطلاعات و فناوری ارتباطات بسترساز رشد صنعت، تسهیل تجارت و تسریع توسعه می‌شود. برای مثال آنجا که فناوری اطلاعات با تجارت برخورد دارد، بحث تجارت الکترونیک خلق می‌شود یا آنجا که با سلامت و اقتصاد سلامت تعامل دارد، بحث سلامت دیجیتال آفریده می‌شود. در واقع از رهگذر این تقاطع‌هاست که فناوری اطلاعات، بسترساز و توانمندساز توسعه اقتصادی و اجتماعی سایر بخش‌ها می‌شود.»
خرمشاهی ضمن تاکید بر اینکه قطع اینترنت آسیب‌های غیرقابل جبرانی در این بخش که بخش پوسته اقتصاد دیجیتال نام دارد، به کشور تحمیل کرده است، افزود: «با این تفاصیل این ضرر مشتمل بر دو بخش اساسی است. معمولا قسمتی که راحت‌تر محاسبه می‌شود، قسمت هسته است. بدین معنا که شرکت‌هایی که در فناوری اطلاعات درگیر بودند، دستمزد پرداخت می‌کنند ولی محصولات‌شان یا تولید نمی‌شود یا تولیدش کند است یا به موقع فروش نمی‌رود و به دنبال آن بهای تمام شده‌شان بالا می‌رود و زیانده می‌شوند.»
این کارآفرین اقتصاد دیجیتال کشور افزود: «چالش بدتر این است که صنایعی که از اقتصاد دیجیتال خدماتی همچون خدمات امنیت، ایمنی، خدمات بانکداری و پرداخت یا خدمات زیرساختی می‌گیرند، آن‌ها هم دچار مشکل شده‌اند. از این رو هر دو بخش اساسی و محوری در کشور در این موارد اخیر ضرر کرده‌اند.»
تسریع روند مهاجرت نخبگان
خرمشاهی در توضیح خود از سومین آسیبی که وارد شده است، بیان کرد: «ضرر سوم که از دو مورد پیشین غیرقابل جبران‌تر است، تسریع روند مهاجرت نخبگان است. چراکه بخشی از مهندسین فناوری اطلاعات و امنیت و زیرساخت به جای آنکه با تمام وجود و متمرکز و مصمم در داخل ایران و برای کارفرمای ایرانی کار کنند، به علت ده‌ها مانع پیدا و پنهان به صور مختلف با شرکت‌های خارجی کار می‌کنند.»
اگر یک نیروی کار مهاجرت کند فقط یک نیروی کار از بین رفته است ولی وقتی یک کارآفرین صاحب کسب و کار مهاجرت کند، ده‌ها شغل از بین می‌رود و درواقع امنیت اقتصادی کشور دچار تنش می‌شود
وی درمورد کاهش نیروی کار، خاطرنشان کرد: «ما در کمیت و کیفیت سرمایه انسانی دچار ریزش جدی هستیم که بخشی از آن ناشی از مهاجرت، بخشی ناشی از حرکت به سمت آزادکاری (فریلنسری) و بخش دیگری هم ناشی از تغییر ناخواسته اقتصادی است. یعنی مهندس فناوری اطلاعاتی که تا این مقطع چالشی و بحرانی یک سرویس و یک ارزش اقتصادی با ارزش افزوده بالا در کشور تولید می‌کرد، شغلش را تغییر نمی‌دهد بلکه کارفرمایش را تغییر می‌دهد و برنامه نویس یک شرکت خارجی می‌شود. در واقع تمام ارزش اقتصادی که دارد تولید می‌کند در GDP یا تولید ناخالص داخلی کشور ما جذب و صرف نمی‌شود؛ در تهران است ولی دارد برای پیشرفت زیرساخت‌ها یا خدمات در بازارهای ترکیه و قطر و عمان کار می‌کند. به این می‌گویند مهاجرت نخبگان، البته به صورت مجازی.»
خرمشاهی در اینباره ادامه داد: «بارها دیده‌ام که درمورد مهاجرت نخبگان آمار اعلام می‌کنند ولی این آمارها برای افرادی است که بلیت و ویزایشان را می‌گیرند و از کشور خارج می‌شوند؛ در این حالت ما می‌توانیم آن‌ها را بشماریم اما آن دسته‌ای که نمی‌توانیم حساب کنیم، کسی است که دست و دلش و حاصل دسترنجش از چرخه اقتصادی کشور خارج می‌شود و به چرخه اقتصادی مثلا ترکیه پیوند می‌خورد که در کوتاه مدت جبران نقصان این افراد در اقتصاد کشور بسیار مشکل است.»
متخصصانی که با خون دل پرورش داده‌ایم، در باغ رقبا میوه می‌دهند
وی افزود: «وقتی شخصی می‌بیند که نمی‌تواند چرخ زندگی‌اش را با درآمدی که از شرکت ایرانی که اخیرا متضرر هم شده است، بچرخاند، از کسب و کار مولد به سمت کسب و کارهای واسطه‌ای یا تریدری اما با درآمد ارزی می‌رود و شوربختانه حتی حاضر می‌شود کارهای سطح پایین‌تری از منظر فنی هم انجام دهد. مسئله خطرناک برای آینده کشور این است که ما متخصصین خوبی را که با خون دل پرورش داده و توانمند ساخته‌ایم را در بزنگاه رقابتی که وقتش رسیده در باغ ایران ثمره دهد، در باغ رقبای منطقه‌ای ما میوه می‌دهد. بسیاری از نخبگان کشور که تنها سرمایه واقعی ایران در فضای رقابت جهانی هستند و در لبه فناوری مشغول خلق ارزش بودند با چالش‌های زیر ساخت در کشور ناگزیر از مهاجرت شده‌اند.»
خرمشاهی افزود: «زمانی که وضعیت اینترنت بد شد، از آنجا که کارفرماها بی‌پول شده‌اند، در ابتدا نیروهای اساسی خود را از دست می‌دهند و نفرات ارزشمند شرکت‌ها برای انجام کارهای سطح پایین‌تر با کارفرمای خارجی وارد مذاکره شده‌اند. این همان اتفاق بدی است که ما هیچ جایی نمی‌توانیم ضرر آن را حساب و کتاب کنیم.»
با مهاجرت یک کارآفرین، ده‌ها شغل از بین می‌رود
وی درباره تفاوت تبعات خروج کارآفرین و کارمند عنوان کرد: «بین کارآفرین و کارمند یک تفاوتی وجود دارد و آن بحث خروج سرمایه و تجربه از کشور است. اگر یک نیروی کار مهاجرت کند فقط یک نیروی کار از بین رفته است ولی وقتی یک کارآفرین صاحب کسب و کار مهاجرت کند، ده‌ها شغل از بین می‌رود و درواقع امنیت اقتصادی کشور دچار تنش می‌شود.»
خرمشاهی درمورد مهاجرت کارآفرینان و صاحبان سرمایه مطرح کرد: «مهاجرت کارآفرین به معنای مهاجرت کسی است که می‌تواند با دیگران و به وسیله دیگران ارزش اقتصادی درست کند. این مهاجرت است که خطرناک است؛ یعنی دیگر صادرات خدمات فنی و مهندسی به حساب نمی‌آید که مهندس ایرانی حقوق بگیرد و محصولش را به خارج بفروشد بلکه کل ارزش آفرینی و کل زنجیره ارزش به همراه صاحبش دارد از ایران خارج می‌شود. اگر این زمان بی‌ثباتی اینترنت طولانی‌تر شود، با موج ورشکستگی و آسیب‌دیدگی شرکت‌های داخلی مواجه هستیم.» این کارشناس توسعه و تحول دیجیتال اضافه کرد: «جان کلام بنده این است که با کند شدن ضربان تبادل مجازی یا بسترهای ارتباطی مانند اینترنت دیگر فقط تنها اقتصاد دیجیتال آسیب نمی‌بیند بلکه با درهم‌آمیختگی فضای دیجیتال و اقتصاد سنتی کشور این کل اقتصاد کشور است که آسیب می‌بیند.»
دیدگاه تان را بنویسید