چرا پول نفت فتیله دلار را پایین نکشید؟

ایمان ربیعی

درست در روزهایی که دلار در سبزه‌میدان و فردوسی در حال ثبت رکوردهای تازه است، مقامات دولتی ایران از افزایش فروش نفت و همچنین وصول پول درآمدهای نفتی سخن می‌گویند.

 معاون اول رئیس‌جمهوری در حالی از رشد قابل توجه درآمدهای نفتی سخن گفته است که دلار در بازار در حال زورآزمایی برای ماندن در کانال سی و شش هزار تومان

است.

این اولین باری نیست که مقامات دولتی از رشد قابل توجه درآمدهای نفتی خبر می‌دهند. وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز پیش از این از سه برابر شدن درآمدهای حاصل از فروش نفت سخن گفته بود و حالا معاون اول رئیس‌جمهوری می‌گوید که پول حاصل از صدور نفت نیز وصول می‌شود .  او گفته است: امروز نفت را به‌خوبی می‌فروشیم و جابه‌جایی پول به نحو مطلوب انجام و هزینه‌های جاری کشور بدون استقراض و روش‌هایی که منجر به تورم شود تأمین می‌شود. امروز با وجود تصویری که از کشورمان نمایش داده می‌شود، ایران در نقطه بسیار خوبی قرار گرفته و در این مدت توانستیم گره‌های بسیار بزرگی را در فروش نفت، جابه‌جایی پول، تأمین کالاهای اساسی و سایر موارد پشت سر بگذاریم.

علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت نیز به‌تازگی  با انتشار مطلبی در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: صادرات نفت ایران در ماه پیش رکورد چند سال اخیر را شکست و پول فروش آن جایگزین خلق سرسام‌آور نقدینگی می‌شود.

 باید دید این آمار و ارقام فروش نفت و وصول درآمدهای نفتی که مقامات بدان افتخار می‌کنند چرا نتوانسته است بازار ارز را آرام نگه دارد؟

آمار چه می‌گوید؟

مقایسه عملکرد وصول درآمدهای حاصل از صادرات نفت، میعانات گازی، گاز طبیعی، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی در دو ماه امسال نسبت به پارسال نشان می‌دهد وصول درآمدهای ارزی در فروردین و اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ بیش از ۶۰ درصد بیشتر از مدت مشابه پارسال بوده است. برای نمونه درآمدهای پتروشیمی که به سامانه نیما واریز شده در دو ماه نخست پارسال ۱.۵ میلیارد دلار بود که در دو ماه امسال به دو میلیارد و ۴۵۰ میلیون دلار رسیده است.

همچنین از ابتدای شروع به‌کار دولت سیزدهم صادرات نفت ایران نسبت به قبل افزایش یافته و آن‌طور که جواد اوجی، وزیر نفت اعلام کرده تا به امروز پول نفت فروخته شده در سررسیدهای خود وصول شده است. وزارت نفت از ابتدای شروع به ‌کار دولت سیزدهم توانسته هم‌زمان با افزایش دریافت پول نفت از مشتریان خود، قراردادهای جدیدی برای فروش نفت خام با سایر کشورها منعقد کند. همچنین به گفته وی، بیش از ۱۲.۵ میلیارد دلار ارز حاصل از فروش محصولات پتروشیمی به سامانه نیما در سال گذشته واریز شده و اگر می‌خواستیم با روش دولت قبل به سمت فروش نفت برویم، معلوم نبود قیمت ارز چگونه بود. وی با بیان اینکه در سال ۱۴۰۰ بیش از چهار برابر بیشتر وصول مطالبات نسبت به سال ۱۳۹۹ در بخش صادرات گاز انجام شده است، اظهار کرد: پارسال چهار میلیارد دلار وصول مطالبات در بخش گاز انجام شده، در حالی که این رقم در سال ۱۳۹۹ برابر با یک میلیارد و ۲۵ میلیون دلار بوده است.

طبق اعلام سازمان برنامه و بودجه، آمار عملکرد متغیرهای اصلی پنج‌ ماه سال ۱۴۰۱ نشان‌ می‌دهد که در این مدت وصول درآمدهای نفتی ۷۰۰ درصد افزایش یافته و منابع فروش نفت و فرآورده‌های نفتی به ۱۱۴ هزار میلیارد تومان رسیده است. این آمار گویای این است که دولت سیزدهم هم توانسته نسبت به دولت پیش نفت بیشتری صادر کند، هم اینکه پول فروش آن به کشور بازگردد که به‌معنای موفقیت دولت در دور زدن تحریم‌های نفتی است.

سید حمید حسینی، کارشناس حوزه نفت و فعال اقتصادی معتقد است افزایش قابل توجه درآمدهای نفتی ناشی از رشد قیمت نفت است و دولت بازارهای جدیدی را نیافته است

کارشناسان چه نظری دارند؟

سید حمید حسینی، کارشناس حوزه نفت و فعال اقتصادی معتقد است افزایش قابل توجه درآمدهای نفتی ناشی از رشد قیمت نفت است و دولت بازارهای جدیدی را نیافته است. این نکته از سوی نرسی قربان، کارشناس بازار نفت نیز تایید شده است. البته وزیر نفت پیش‌تر تاکید کرده است ایران تحت هیچ شرایطی روش‌های فروش نفت خود را فاش نمی‌کند و به واسطه تحریم قصد ندارد از مشتریان نفتی خود رونمایی کند . نفت در شرایط فعلی در کانال 90 دلار است در حالی که قیمت پیش از این در محدوده پایین‌تر از این رقم قرار داشت و در سال گذشته در کانال 60 دلار معامله می‌شد. آنچه داستان را در این میان پیچیده می‌کند این است که اگر درآمدهای نفتی رو به افزایش است و بنا بر اعلام معاون اول رئیس‌جمهور و وزیر نفت پول حاصل از صادرات نفت و گاز نیز وصول می‌شود، چرا بازار ارز با تلاطم قیمتی روبرو شد و چرا هنوز بانک مرکزی توضیحی درباره دلایل رشد قیمت نداده و تنها درصدد هشدار به خریداران ارز و اجاره‌دهندگان کارت ملی برآمده است. مانور بر مساله افزایش صادرات نفت در حالی تداوم دارد که تحریم‌های نفتی ایران در کنار سایر تحریم‌ها پابرجاست و در کنار این تهدید تازه‌ای علیه نفت ایران از سوی همسایه شمالی ایجاد شده است. این تهدید تازه تلاش روسیه است برای در اختیار گرفتن بازارهای نفت در آسیا .

 پس از آنکه صادرات نفت روسیه به اروپا دستخوش کاهش شد، این کشور تلاش کرد با تخفیف‌های ویزه نسبت به افزیش صادرات خود به چین، هند و سایر کشورها اقدام کند. طبق آمار روسیه در ماه اکتبر توانسته با پشت سر گذاشتن عربستان و عراق به بزرگ‌ترین صادرکننده نفت به هند تبدیل شود.

بر اساس آمار منتشرشده از سوی مؤسسه وُرتکسا، که محموله‌های انرژی را رهگیری می‌کند، صادرات نفت روسیه به هند در ماه اکتبر نسبت به ماه قبل از آن ۸ درصد رشد کرده و به ۹۴۶ هزار بشکه در روز رسیده است.

نکته مهم اینجاست که در ماه گذشته چین نیز بزرگ‌ترین واردکننده نفت دریای روسیه بود و روزانه یک میلیون بشکه از این کشور خرید کرده است. اوایل سال جاری بود که هند پس از اعمال تحریم‌ها علیه مسکو از سوی کشورهای غربی و تخفیف خوردن نفت روسیه، واردات از این کشور را افزایش داد.

ایران پس از تحریم نفتی به برخی مشتریان سنتی خود نظیر چین و هند نفت فروخته است. کارشناسان معتقدند تداوم این روند فضای بازار نفت ایران در دوره تحریم را تنگ‌تر از قبل خواهد کرد. باید دید این آمار و ارقام که مقامات بدان افتخار می‌کنند چرا در عین محقق شدن نتوانسته است بازار ارز را آرام نگه دارد و در عین حال حضور ایران در بازارهای آسیایی همچنان ماندگاری دارد یا خیر؟