راهکارهای چهارگانه قاره سبزبرای عبور از گاز روسیه به کاهش قیمت انجامید؛
بطلان فرضیه «زمستان سخت» اروپا!
مهرنوش حیدری
محاسبات کسانی که تصور می‌کردند زمستان سخت اروپا را از پا درمی‌آورد غلط از آب درآمد. حالا قیمت گاز در اروپا به جای آنکه تحت‌تاثیر فشارهای روسیه دستخوش افزایش شود، با ریزش مواجه شده و دلیل این اتفاق پیش‌بینی‌های مهمی است که در این دوره زمانی صورت گرفت، پیش‌بینی‌هایی که با اجرای طرح‌های متعدد عملی شد.
هر چند هنوز برخی بر این اعتقادند که فرضیه زمستان سخت همچنان موضوعیت دارد اما عبدالله باباخانی، کارشناس اقتصادی در صفحه شخصی خود در یکی از شبکه‌های اجتماعی نوشت: «امروز قیمت گاز در اسپانیا به دلیل عرضه فراوان برای ساعتی حتی منفی شد، چون مخازن گاز اروپا پر شده است و جریان گاز طبیعی برقرار است. در این ۱۰ ماه اینقدر دروغ شنیدیم که به دانش خودمان هم گا‌ه شک کردیم. کارشناسان زمستان سرد به مردم خیانت کردند.»
از اوایل سال 2021 و با قوت گرفتن پیوستن اوکراین به ناتو؛ روسیه خواستار ممنوعیت قانونی پیوستن اوکراین به ناتو شد و از این مساله به عنوان عامل تهدیدی برای امنیت کشورش یاد کرد. بحران روسیه و اوکراین که از سال 2014 آغاز شده بود سرانجام در تاریخ 24 فوریه 2022 (5 اسفند 1400 خورشیدی) به اوج خود رسید و دنیا شاهد حمله گسترده نظامی روسیه به اوکراین شد.
تهاجمی که سبب ناپایداری در تامین مواد غذایی و به مخاطره افتادن امنیت غذایی در سطح جهان شد. این اقدام روسیه با محکومیت گسترده بین‌المللی مواجه و سبب شد تا تحریم‌های جدید علیه این کشور اعمال شود. البته روسیه به عنوان بزرگترین صادرکننده منابع انرژی به‌ویژه تامین کننده گاز اروپا ساکت ننشست و جهانیان را به کاهش و حتی قطع صادرات گاز به اروپا تهدید کرد.
شادمانی برخی تحلیلگران داخلی از تهدید قطع صادرات گاز به اروپا
با واکنش روسیه؛ برخی تحلیلگران داخلی بر طبل شادمانی کوبیدند که اروپا در زمستان 2022 و 2023 دچار مشکل خواهد شد و نخواهد توانست نیاز کشورهای عضو این اتحادیه را در زمینه گاز تامین کند در نتیجه این کشورها دچار انجماد خواهند شد و با توجه به شرایط اضطراری می‌توان از اروپاییان به عنوان طرف مهم مذاکرات برجامی امتیازات فراوانی گرفت.
آفتاب‌نیوز در نیمه‌های شهریور ماه نوشت: «کارشناسان نزدیک به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای نیز در اظهارنظر‌های مختلف از انرژی و منابع گاز ایران به عنوان اهرمی در مذاکرات یاد کرده‌اند. روزنامه کیهان، خبرگزاری فارس و مهر، هر سه در مطالبی مشابه با «سرد و تاریک» توصیف کردن زمستان اروپا، اینگونه بیان کردند که اروپا نیازمند منابع ایران است و اگر این کشور به اصطلاح گاز می‌خواهد، باید به آمریکا فشار بیاورد که در مذاکرات نرمش نشان دهد.»
البته ماجرا به اینجا ختم نشد و خبرگزاری فارس در گزارشی نوشت؛ «پس از گذشت حدود ۲۰۰ روز از جنگ اوکراین و کاهش عرضه گاز روسیه به اروپا، بسیاری از کشورهای اروپایی مانند آلمان، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، نروژ، بلژیک و... به دلیل بحران‌هایی مانند مشکلات اقتصادی برآمده از اپیدمی کرونا، خشکسالی و از همه مهم‌تر بحران انرژی با تورم و رکود اقتصادی کم‌سابقه‌ای رو‌به‌رو شده‌اند.»
بر اساس گزارش این خبرگزاری؛ یک روزنامه انگلیسی همین اوایل ماه جاری با اشاره به فاجعه انرژی در اروپا نوشته بود: «انسان‌های زیادی خواهند مُرد و اوضاع از این هم بدتر خواهد شد.» در آلمان و فرانسه هم پیش‌بینی شده قیمت برق و گاز ۱۰ برابر خواهد شد. یا رویترز که به نقل از یک شهروند اروپایی نوشته بود: «نمی‌دانم هزینه دیالیز را پرداخت کنم یا قبض‌های انرژی را. مجبورم کمتر دوش بگیرم، مدت زیادی است تلویزیون تماشا نکرده‌ام و فقط یک چراغ روشن می‌کنم. همچنین بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ذخایر استراتژیک این کشور به دلیل طرح دولت مبنی بر آزاد‌سازی روزانه یک‌میلیون بشکه به کمترین مقدار طی ۳۷ سال گذشته رسیده است. این گزارش خاطرنشان می‌کند زمستان پیش‌رو، فصل سخت و سردی برای اروپا و شاید آمریکا خواهد بود.»
در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای، نخست‌وزیر بلژیک گفته بود «زمستان آتی برای تمام بخش‌های اروپا بسیار سخت خواهد بود. با افزایش قیمت انرژی، برخی از بخش‌ها با سختی‌های خطرناکی مواجه خواهند بود.»
پیش‌بینی وضعیت روسیه در بازار انرژی جهان
محمد علی صادقی، کارشناس ارشد انرژی در پاسخ به این پرسش که آیا واقعا نقش روسیه در بازارهای انرژی جهانی در حال کاهش است یا خیر، بیان کرد: ژئوپلتیک انرژی در حال تغییر است اما باید توجه داشت هنوز زود است در این مورد صحبت کنیم. روسیه هنوز بزرگترین قدرت گازی دنیاست؛ هم تولیدکننده بزرگی است و هم مدیریت هماهنگی در این عرصه را برعهده دارد و تمام شرکت‌های دارای گاز که در اروپا و خاورمیانه وجود دارند، زیر چتر این کشور هستند.
وی افزود: روسیه در رأس اتحادیه کشورهای صادرکننده گاز در قطر قرار داشته و دو مقوله تولید و مدیریت را در اختیار دارد و این کشور دارای شبکه است و در مقابل ایران، قطر و ... فاقد شبکه این‌چنینی هستند و این موارد جزو امتیازات روسیه محسوب می‌شود. وی گفت: با این حال اروپا درصدد یافتن راه‌هایی برای کاهش این قدرت و سلطه است و می‌بینیم که استراتژی خاصی را در این بخش تدوین کرده است.
برخی کارشناسان بین‌المللی بر این باورند که «گسترش تولید انرژی هسته‌ای، افزایش واردات گاز LNG، کاهش مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری در استفاده صنایع از گاز و در نهایت روی آوردن به تولید و استفاده از هیدروژن سبز؛ راهکارهای کشورهای اروپایی برای عبور از دوران‌گذار به کربن خنثی شدن و کاهش وابستگی به گاز روسیه است
کاهش چشمگیر قیمت عمده‌فروشی گاز طبیعی در اروپا
این پیش‌بینی‌ها درحالی رخ داد که اینک فصل سرد در اروپا آغاز شده و با توجه به ذخایر فراوان گاز در اروپا عده‌ای مدعی پایان فرضیه «زمستان سختِ ۲۰۲۲» شده‌اند زیرا دوشنبه هفته قبل، قیمت عمده فروشی گاز طبیعی در اروپا منفی و برای حدود یک ساعت قیمت این محصول به زیر صفر رسید.
این مورد را باید چرخش قابل توجه در بازاری به‌شمار آورد که تا پایان ماه اوت؛ رکوردهای قیمتی بیش از ۳۰۰ یورو برای هر مگاوات ساعت گاز در آن ثبت می‌شد. همزمان با تصمیمات ولادیمیر پوتین، مبنی بر متوقف کردن عرضه گاز به بازار اروپا از طریق خط لوله نورداستریم۱ و برخلاف انتظارها قیمت گاز در اروپا روندی نزولی به خود گرفته و شرایط به‌گونه‌ای رقم خورده که در روزهای اخیر هر مگاوات ساعت گاز به ۱۰۰ یورو بازگشته که نشان‌دهنده وضعیت قیمتی برابر با قبل از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین است.
البته ماجرا به اینجا ختم نشده و علیرغم پیش‌بینی‌ها؛ قیمت آتی گاز برای نوامبر سال ۲۰۲۳ نیز از رکورد ۳۰۰ یورویی فاصله گرفته و تا ۱۴۰ یورو پایین آمده است.هرچند تحلیلگران داخلی بر این باور بودند که از «زمستان سخت و سرد اروپا» می‌توانند بهره ببرند اما اتحادیه اروپا تمام معادلات را بر هم زد و سبب شد تا محاسبات درباره زمستان سخت اروپا غلط از آب درآید.
برخی کارشناسان بین‌المللی بر این باورند که «گسترش تولید انرژی هسته‌ای، افزایش واردات گاز LNG، کاهش مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری در استفاده صنایع از گاز و در نهایت روی آوردن به تولید و استفاده از هیدروژن سبز؛ راهکارهای کشورهای اروپایی برای عبور از دوران‌گذار به کربن و خنثی شدن و کاهش وابستگی به گاز روسیه است.
وقتی محاسبات غلط از آب درآمد
به اعتقاد موافقان فرضیه زمستان سخت اروپا؛ ایران می‌توانست از این موضوع به نفع خود بهره‌برداری کند و جریان مذاکرات برجامی را به سود خود به اتمام برساند اما وضعیت فعلی نشان می‌دهد؛ پیش‌بینی این عده درست نبوده و نه تنها جایگزین روسیه برای تامین گاز اتحادیه اروپا نشده‌ایم بلکه به گواه اظهارات دولتمردان سیزدهم در حوزه انرژی و ... ممکن است زمستان همانند هر سال برای ما و به ویژه صنایع سخت بگذرد زیرا زیرساخت‌های تولید نفت و گاز کشور در اثر تحریم‌ها، مستهلک شده‌اند و برای رفع این معضل به بودجه‌ای چند صد میلیارد دلاری نیاز است که به حتم با توجه به فرسایشی شدن روند مذاکرات و پابرجا بودن تحریم‌ها امکان این مهم وجود ندارد.
دیدگاه تان را بنویسید