وضعیت اضطراری در بازار سرمایه

زهرا علی‌اکبری

 شاخص بورس ایران در منطقه حساس قرار گرفت. منطقه حساسی که ورود به آن می‌تواند بحران موجود در بازار سرمایه را تعمیق کرده و زمینه را برای تشدید فرار سرمایه از این بازار فراهم کند. شاخص کل بورس دیروز روند نزولی داشت و در آستانه سقوط به کانال یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحدی قرار گرفت.

وقوع چنین اتفاقی به معنای کف‌نشینی شاخصی است که یک سال و دو ماه است در انتظار بهبود شرایط به سر می‌برد و قول‌های مکرر ابراهیم رئیسی در دوره کاندیداتوری و فرمان‌های متناوب وی و همکارانش در دوره تصدی پاستور نتوانسته است ثمری دربرداشته باشد.

 حالا شاخص از محدوده یک میلیون و 500 هزار واحدی در حال سقوط به یک میلیون و 200 هزار واحدی است تا نزدیک 300 هزار واحد عقب‌نشینی در این بازار رخ بدهد و روند خروج سرمایه حقیقی از بورس تشدید شود.

 اقتصاد ایران مدت‌هاست درگیر وضعیت ناگواری است، با خروج ترامپ از برجام، این ابرچالش‌ها تشدید شده و اینک به دلیل اعتراضات، اقتصاد ایران در آستانه وضعیتی قرار دارد که نماد و نشان آن در بورس به چشم می‌آید.

شاخص کل بورس دیروز نیز همانند روزهای اخیر روند نزولی داشت. آنچه کیفیت این افت را از روزهای پیشین متفاوت کرد، ورود بورس به محدوده خطرناک بود. محدوده یک میلیون و 200 هزار واحدی

دیروز در بورس چه گذشت؟

شاخص کل بورس دیروز نیز همانند روزهای اخیر روند نزولی داشت. آنچه کیفیت این افت را از روزهای پیشین متفاوت کرد، ورود بورس به محدوده خطرناک بود. محدوده یک میلیون و 200 هزار واحدی. پیش از این بازار سرمایه با خروج از کانال یک میلیون و 400 هزار واحدی کف مقاومتی خود را از دست داده بود اما حالا ماجرا به کف مقاومتی بر نمی‌گردد. سقوط از این مرحله سقوطی است که می‌تواند سرنوشت بورس را تحت‌تاثیر قرار داده و سهامداران را راضی به خروج به هر قیمت کند. شاخص دیروز با افت هزار و ۱۵۶ واحدی به سطح یک میلیون و 305 هزار واحدی رسید.

البته این افت شاخص بلافاصله پس از صحبت‌های وزیر اقتصاد و اعلام حمایت بلند مدت اتفاق افتاد که برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه عقیده دارند که افت ناشی از بی‌اعتمادی سهامداران است. یعنی سهامداران و سرمایه‌گذاران بورسی ترس افت بیشتر دارند چرا که در برخی از موارد با اعلام حمایت مسئولان از بورس، نقدینگی توسط حقوقی‌ها از بازار خارج شده و بازار سرمایه شاهد افت بیشتر بوده است.

بر این اساس خروج پول حقیقی از بازار سرمایه به ۳۲۵ میلیارد تومان رسید و ارزش معاملات بازار برابر با ۱،۸۸۴ میلیارد تومان شد.

دولت سیزدهم روز ۱۲ مرداد ماه سال ۱۴۰۰ شروع به کار کرد و بورس در این روز روی عدد یک میلیون و ۳۷۵ هزار واحدی بود.

چقدر سرمایه در سال 1401 از بورس خارج شد ؟

فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه آماری مهم در این خصوص ارائه و تاکید کرده است از ابتدای سال تا چند روز قبل نزدیک به 25 هزار میلیارد تومان سرمایه از بورس خارج شده است. این خروج از دیدگاه وی تحلیلی متفاوت را داراست. او معتقد است دولت سیزدهم با اتخاذ سیاست‌هایی شاید درصدد است سهامدار خرد که با هدف سفته‌بازی وارد بورس شده است را خسته کند تا این بازار را رها کند .

 از سوی دیگر برخی کارشناسان نیز به بازار ارزهای مجازی اشاره دارند و معتقدند این بازار توانسته بخشی مهم از سرمایه‌های خرد سهامداران را به خود جلب کند و در نتیجه خروج از این بازار با هدف ورود به بازار ارزهای مجازی زمینه برای سقوط بیشتر شاخص را مهیا کرده است.

هر چه هست بازار سرمایه در آستانه کف‌نشینی قرار دارد و این کف‌نشینی به تعبیری می‌تواند خاکسترنشینی شاخص را در پی داشته باشد. از پس رشد 300 درصدی شاخص بورس در چهارماه در سال 1399، نزول بورس آغاز شد. رشد بورس در شرایطی رخ داد که تاخت و تاز تورم همه بازارها را داغ کرده و برخی معتقد بودند این رشد رعدآسا نشانه تب بالای اقتصاد است که وقتی به عرق بنشیند، بحرانی تازه را ایجاد می‌کند. پیش‌بینی مهمی که زمانی طولانی برای تحقق آن لازم نبود و خیلی زود صحتش برای افکار عمومی و سهامداران ثابت شد. در این دوره شاید مهمترین اتفاق ناگوار دعوت از مردم برای وارد کردن سرمایه‌هایشان به بورس بود که پشتوانه محکمی نداشت و زمینه را برای سوختن بسیاری از سرمایه‌ها فراهم کرد اما در نهایت با وعده‌های دولت ابراهیم رئیسی به سهامداران در آستانه انتخابات 1400 بارقه‌ای از امید ایجاد شد که زمینه را برای پیشروی بورس تا کانال یک میلیون و 500 هزار واحدی مهیا کرد.

چرا عقب‌نشینی کانالی خطرناک است؟

کارشناسان عقیده دارند که ورود شاخص کل به محدوده 2/1  میلیونی می‌تواند وضعیت را در بازار سرمایه به طور کلی تغییر دهد. اگر این تغییر کانال رخ دهد دیگر نقدینگی و اعتمادی در بازار سرمایه باقی نمی‌ماند، البته در حال حاضر بسیاری از سهامداران نسبت به بورس و وعده‌های بورسی مسولان اعتماد ندارند. اما تغییر کانال شاخص کل وضعیت را وخیم‌تر می‌کند.

به گفته کارشناسان راهکار بازگشت بازار سرمایه عدم دخالت و حمایت مسئولان و اجازه ورود نقدینگی حقوقی‌هاست. زمانی که دخالت نباشد اعتماد نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه نقدینگی به بورس می‌دهد و با حضور نقدینگی بازار سرمایه رشد می‌کند.

نکته اساسی اینجاست که کارشناسان و تحلیلگران بازار سرمایه می‌گویند که به واسطه عملکرد مسئولان دولت سیزدهم روند نزولی بورس شدت بیشتری  به خود گرفته است. اگر وعده حمایت از بازار سرمایه داده نمی‌شد شاید وضعیت به این شکل نبود و سهامداران می‌توانستید با خیال آسوده سرمایه خود را وارد بورس کنند.

بورس چون اقتصاد ایران با معضل قیمت‌گذاری دستوری مواجه است و شاید بتوان بخش مهمی از بحران بورس را ناشی از افزایش مداخله دولت در اقتصاد از طریق مکانیزم قیمت‌گذاری دانست. اتفاقی که نشانه‌های آن در پریشانی امروز شاخص مشهود است و بهبود وضعیت بورس نیز چاره‌ای جز بهبود وضعیت اقتصادی و تغییر سیاست‌های حکمرانی و تمکین به این اصلی اساسی که اقتصاد دستوربردار نیست، ندارد.

شمارش معکوس برای خاکسترنشینی شاخص آغاز شده است. باید دید دولت با تغییر رویه از تشدید بحران در بازار سرمایه پیشگیری می‌کند یا وضعیت کنونی را عادی فرض کرده است.