«هشت» بعلاوه «یک»، متهمان بحران بورس!

ایمان ربیعی

 حتی سبزپوشی گاه و بیگاه بورس در کنار قرمزپوشی دائم بارقه امیدی را در دل سهامداران ایجاد نمی‌کند و بسیاری برای دوره رکودی طولانی‌مدت‌تر در بازار سرمایه خود را مهیا می‌کنند.

بورس اوراق بهادار حالا به یکی از نقاط بحرانی اقتصاد ایران بدل شده است. ریزش مداوم شاخص و عدم حل مشکل از پس دو سال پیاپی، سبب شده است بسیاری از سهامداران خسته از بحران طولانی‌مدت سرمایه‌های خود را از بازار بیرون بکشند .

 امیدها در جریان رقابت‌های انتخاباتی سال 1400 حالا به یاس گراییده است و آمارهای ارائه شده در خصوص میزان خروج سرمایه حقیقی از بورس نیز موید این نکته است.

 اقتصاد ایران از سال 1397 تاکنون با بحران‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند که تورم یکی از آنهاست.  حالا در این وضعیت تورمی نیز شاهد این نکته هستیم که بازار سرمایه، سودی را نصیب سرمایه‌ها نمی‌کند. بنا بر اعلام فردین اقابزرگی، کارشناس ارشد بورس و بازارهای مالی تنها در نیمه اول سال بالغ بر 25 هزار میلیارد تومان پول از بازار سرمایه خارج شد.

 حالا بازار سرمایه عقب‌تر از کف مقاومتی خود، به انتظار روزهای بهتر نشسته است اما به نظر می‌رسد تا زمانی که مشکلات اقتصادی ایران برطرف نشود، نمی‌توان انتظار بهبود وضعیت بورس را داشت.

بورس به دلیل اعتراضات ریخت؟

حجم معاملات بورس تهران در روزهای کاری اخیر بسیار پایین بوده است. در کنار محدودیت دسترسی به اینترنت، به نظر می‌رسد بسیاری از سهامداران از خرید و فروش سهام دست کشیده‌اند.

در حالی که برخی مهمترین دلیل ریزش بورس را وضعیت سیاسی حاکم بر کشور می‌دانند، ابراهیم سماوی، کارشناس بازار سرمایه در صفحه خود درخصوص ریزش بازار نوشت: روند ریزشی بورس به ۱۰ روز اخیر ختم نمی‌شود و بیش از دو سال است که بازار سهام روند منفی را در پیش گرفته بنابراین نمی‌توانیم روند ریزشی بورس را به اعتراضات گره بزنیم. اعتراضات می‌تواند دلایلی از جمله اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی باشد و بورس بخشی از انگیزه اقتصادی بوده است.

 رئیس‌جمهور چه قول‌هایی داد؟

رئیسی، که حالا یک سال است بر صندلی ریاست جمهوری تکیه زده است، تنها کاندیدایی بود که در جریان رقابت‌های انتخاباتی به میان سهامداران بورسی رفت، سخنان آن‎ها را شنید و البته وعده‌های متعددی را نیز به آنها داد.

 وی با تاکید بر بازگرداندن اعتماد به بازار سرمایه گفت: «از وضعیت بورس متاثر بودم اما بعد از دیدار با برخی سهامداران متاثرتر شدم که چرا دعوت عمومی برای رفتن به بورس همراه با اقداماتی نیست؟» رئیسی لابلای این جملات دولت دوازدهم را نشانه رفته بود و انتقاد وی از کسانی بود که مردم را برای حضور در بورس دعوت کردند. البته کاندیدای ریاست‌جمهوری در آن مقطع قول‌هایی درباره حل مشکلات نیز به سهامداران داد و اعلام کرد: «طبیعتا چون این دعوت مدیریت نشده بود مشکلات جدی برای مردم ایجاد کرده است. خصوصا سهامداران خرد. راهکار چیست؟ راهکار این است که اولا نظارت‌های درون سازمانی بورس فعال شود. دوم اینکه حتما باید صندوق توسعه و تثبیت برای جلوگیری از تکانه‌ها در سهام مردم فعال شود. حتما باید برای پوشش دادن به مخاطرات، مخصوصا برای سهامداران خرد سازوکاری ایجاد شود که بتواند مخاطرات را پوشش دهد. حتما دولت باید سازوکاری فراهم کند که سهام این عزیزان از خطر نجات دهد.»

وی بر این نکته تاکید کرده بود که «از نکاتی که حتما باید توجه شود موضوع عمق دادن به بورس است. چرا ۵۰ تا ۶۰ شرکت همیشه پشت در بورس آماده هستند تا سهامشان را عرضه کنند اما کارهای اولیه‎‌اش سریع انجام نمی‌شود؟ در یک بروکراسی اداری گرفتار شدند. حتما این کار باید سریع انجام شود. ما باید به بورس عمق ببخشیم تا بورس بتواند استخر عمیق‌تری باشد. وقتی عمیق‌تر باشد، حتما تکانه‌ها کمتر خواهد شد. به نظر من در این قضیه نوعی بی‌تدبیری صورت گرفت. بورس که نباید محلی برای تامین کسری بودجه یا قلکی برای این موضوع باشد. باید یک طراحی کرد که مردم عزیز ما  آسیب نبینند. بورس قلکی برای رفع مشکلات دولت نیست. در همه دنیا هم بانک هم بورس دو محل تامین سرمایه برای تولید هستند. یعنی باید بورس محل تامین سرمایه تولید باشد و اگر اینطور باشد مردم دیگر دچار مشکل نخواهند شد.»

حالا اما هنوز مشکلات مردم و سهامداران ادامه دارد چرا که کارشناسان از یک سو و مقامات بورسی از سوی دیگر معتقدند که بحران‌های بورس هنوز حل نشده و سیاستگذاری نادرست مهمترین عامل عقبگرد بورس و خستگی سهامدارانی است که مترصد فرصت برای بیرون کشیدن سرمایه‌های خود هستند.

مشکل اصلی بورس چیست؟

اگر تا دیروز این کارشناسان بودند که دولت را توصیه به برداشتن سیاست قیمت‌گذاری دستوری می‌کردند، حالا این رئیس سازمان بورس دولت سیزدهم است که در نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور نه تنها خواستار عبور از سیاست قیمت‌گذاری دستوری است، که بازنگری در شیوه تعیین نرخ خوراک و حامل‌های انرژی را مطالبه می‌کند. پیش از این فرامین 10 ماده‌ای و پنج‌ماده‌ای و ... برای ساماندهی بحران بورس از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی و حتی معاون اول رئیس‌جمهوری ابلاغ شده است، اما در عمل عقبگرد بازار همچنان تداوم دارد.

در نامه مهمی که حالا عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار برای معاون اول نوشته است، هشت عامل به عنوان متهمان ایجاد بحران در بورس معرفی شده‌اند. در این نامه تاکید شده مهم‌ترین چالش‌ها و عوامل ایجادکننده نگرانی‌های بازار سهام در محورهای هشت‌گانه شامل روند افزایشی نرخ سود بانکی و تاثیر آن بر خروج نقدینگی از بازار، کاهش حاشیه سود شرکت‌های ناشی از افزایش نرخ خوراک و حامل‌های انرژی، قیمت‌گذاری دستوری محصولات صنایع از قبیل خودرو، شوینده، لاستیک و…، انجام معاملات شرکت پالایش و پخش در بورس انرژی، نوسان در نرخ ارز و تاثیر آن در افزایش نااطمینانی‌های صنایع برای توسعه فعالیت، واگذاری سهام در شرکت‌های خودروسازی، اتخاذ تصمیمات برای شرکت‌های صادرات‌محور بدون درنظرگرفتن منافع کلان اقتصادی و قطعی برق در تابستان و گاز در زمستان و آثار منفی آن بر تولید و بهای تمام شده، هستند.

در این فضا البته کارشناسان بر این اعتقادند که عوامل سیاسی نظیر طولانی شدن روند مذاکرات که به بلاتکلیفی در کلیت اقتصاد ایران منجر شده نیز بورس را تحت‌تاثیر قرار داده است.

 هر چه هست، به نظر می‌رسد، مقامات دولت سیزدهم نتوانستند بر وعده‌های عریض و طویل خود درخصوص ساماندهی وضعیت بازار سرمایه و کلان‌تر از آن ساماندهی وضعیت اقتصاد جامه عمل بپوشانند.

به نظر می‌رسد بورس با ورود به نیمه دوم سال به سنت هر ساله، افولی را تجربه خواهد کرد، افولی که بی‌تردید شاخص را در محدوده یک میلیون و 350 تا یک میلیون و 450 هزار واحد نگه خواهد داشت. باید دید دولت سیزدهم در آغاز دومین سال فعالیت خود، برنامه‌ای عملی برای بهبود اقتصاد ایران دارد چرا که بورس آینه تمام نمای اقتصاد است و تا زمانی که اقتصاد درگیر بحران واقعی است، برنامه‌ریزی برای بهبود سیمای آن نمی‌تواند چندان موثر باشد.

سوتیتر

اگر پیش از این کارشناسان، دولت را توصیه به برداشتن سیاست قیمت‌گذاری دستوری می‌کردند، حالا این رئیس سازمان بورس دولت سیزدهم است که در نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور نه تنها خواستار عبور از سیاست‌ قیمت‌گذاری دستوری است، که بازنگری در شیوه تعیین نرخ خوراک و حامل‌های انرژی را مطالبه می‌کند