هشدار کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»:
اقتصاد ایران هر روز «جزیره‌ای‌تر» می‌شود
مهرنوش حیدری
یک کارشناس اقتصادی و نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی گفت: تحت‌تاثیر تحریم‌ها و همچنین عدم عضویت در اف‌ای‌تی‌اف کیک اقتصاد ایران هر روز در حال آب رفتن است. نشریه اقتصادی فوربس به تازگی فهرست 100 غول اقتصادی خاورمیانه را در سال 2022 منتشر کرده که در این گزارش نام و نشانی از شرکت‌های ایرانی وجود ندارد.
در گزارش این نشریه معتبر؛ عربستان سعودی با 33 شرکت و امارات متحد عربی با 25 شرکت در جایگاه اول و دوم این لیست قرار دارند. همچنین میان 100 شرکت مهم، شرکت آرامکو متعلق به عربستان سعودی دارای بهترین عملکرد در میان غول‌های خاورمیانه است و پس از آن شرکت سابیک متعلق به عربستان و بانک ملی قطر در جایگاه‌های بعدی ایستاده‌اند.
همان‌طور که ذکر شد متاسفانه ایران جایگاهی در میان شرکت‌ها و غول‌های مهم خاورمیانه ندارد و علیرغم برخورداری از مواهب و منابع سرشار طبیعی مانند نفت و گاز؛ تحت تاثیر تحریم‌ها نتوانسته به جایگاه مناسب خود دست یابد.
در شرایطی که شیوع کرونا تحت کنترل نسبی درآمده و قیمت نفت در مسیر صعودی در حال حرکت است؛ ایران از این شرایط بهره‌ای نبرده و نتوانسته حضوری چشمگیر در تجارت جهانی و منطقه‌ای داشته باشد و به اعتقاد برخی کارشناسان اقتصادی باید این واقعیت تلخ را بپذیریم که از چرخه اقتصاد جهان و حتی اقتصاد منطقه خاورمیانه نیز حذف شده و تبدیل به جزیره‌ای در میان خشکی‌ها شده‌ایم.
تا پیش از سال‌های تحریم، ایران قادر به صادرات نفت و مشتقات آن بود و حداقل می‌توانست سهم خود را از کیک اقتصاد جهانی بردارد اما در سال‌های اخیر و با تشدید تحریم‌ها، هیچ‌گونه دسترسی به مزیت‌های اقتصاد و تجارت جهانی نداریم و در صورت احیا نشدن برجام نیز به نظر می‌رسد نتوانیم در این عرصه حرفی برای گفتن داشته باشیم. البته ماجرای ایران فقط به تحریم‌ها ختم نمی‌شود، بلکه موضوع مهم پیوستن به FATF نیز سال‌هاست میان مجلس، شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام پاسکاری می‌شود و هنوز تصمیم قطعی برای این موضوع مهم اتخاذ نشده درحالی که با استمرار این معضل همچنان در لیست سیاه این سازمان باقی می‌مانیم و نمی‌توانیم به راحتی مراودات و انتقال مالی را با شرکت‌های بین‌المللی انجام دهیم.
کوچک شدن کیک اقتصاد ایران
یک کارشناس اقتصادی در این‌باره به «توسعه ایرانی» گفت: واقعیت این است که سال‌ها سایه شوم تحریم‌ها بر اقتصاد ایران سبب شده تا روز به روز کیک اقتصاد کشور کوچک و کوچک‌تر شود و اگر ارزیابی از تولید ناخالص داخلی و یا از صادرات کشور داشته باشیم، به‌خوبی مشخص می‌شود که کیک اقتصاد ایران تا چه حد کوچک شده است.
داریوش قنبری افزود: سال 2021 را در نظر بگیرید و میزان صادرات ایران را با برخی از کشورهای همسایه مقایسه کنید تا متوجه شوید ما چه وضعیتی داریم، به اعتقاد بنده آمارها نمایانگر واقعیات است، در صادرات سال 2021 حدود 50 میلیارد دلار صادرات داشتیم که در مقایسه با امارات متحده‌عربی می‌توان دریافت صادرات ما یک هشتم این کشور بوده است. وی در توضیح این مطلب افزود: امارات در حالی 400 میلیارد دلار صادرات داشته که همه می‌دانیم وسعت امارات چه اندازه است و حتی جمعیت این کشور نیز مشخص است. وی گفت: در این وضعیت طبیعی است که اقتصاد ایران نتواند شرکتی بزرگ در حد و اندازه شرکت‌های فعال در کشورهای منطقه و خاورمیانه داشته باشد.
افزایش فقر و بیکاری تحت‌تاثیر کاهش تولید ناخالص ملی
نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی گفت: این آمارها نشان‌دهنده وضعیت اقتصادی ایران است و ترجمان این وضعیت و میزان صادرات کم و همچنین رتبه پایین تولید ناخالص ملی در کشور؛ افزایش فقر و بیکاری فزاینده در داخل کشور است و از نظر شاخص فلاکت که ترکیبی از تورم و بیکاری است روز به روز وضعیت ما بدتر می‌شود که بسیار نگران‌کننده است.
وی تاکید کرد: کشورهای در حال توسعه معمولا باید نرخ رشد بالایی داشته باشند تا بتوانند خود را به کشورهای توسعه‌یافته برسانند اما وضعیت کشور ما متاسفانه روز‌به روز به لحاظ اقتصادی در حال بدتر شدن است و باید گفت متغیر اصلی در این زمینه؛ تحریم‌ها و آثار ناگواری است که بر اقتصاد کشور داشته است.
وی تصریح کرد: البته نباید این‌طور وانمود کرد که همه مشکلات مربوط به تحریم‌هاست بلکه باید به مسائل مدیریتی و ساختاری اقتصاد ایران توجه جدی‌تری شود اما در نبود منابع درآمدی، مسائل مدیریتی و ... به حاشیه رانده می‌شوند زیرا هنگامی که منابعی برای مدیریت وجود نداشته باشد، صحبت از مدیریت هم جایگاهی نخواهد داشت.
وضعیت ناگوار تولید و صادرات نفت
قنبری بیان کرد: در مجموع فکر می‌کنم وضعیتی که اکنون داریم؛ وضعیت بسیار ناگواری است و حتی صادرات نفت نیز در این شرایط از اهمیت سابق برخوردار نیست و در واقع وزنه‌ای هم در میان کشورهای صادرکننده نفت محسوب نمی‌شویم. در دوره‌ای تولید نفت ایران برابر با 6 میلیون بشکه در روز بود اما متاسفانه اکنون به نصف این میزان هم نمی‌رسد در شرایطی که با توجه به ذخایر نفتی که نسبت به همسایگان در اختیار داریم باید میزان تولید نفت ایران حدود هشت تا نه میلیون بشکه در روز باشد. وی ادامه داد: قادریم با توجه به حجم ذخایری در کشور وجود دارد، ظرفیت تولید روزانه را به 8-9 میلیون بشکه برسانیم.
این اقتصاددان گفت: همچنین منابع گاز طبیعی ما تقریبا با روسیه برابری می‌کند اما ایران عملا صادراتی بسیار ناچیز دارد که می‌توان آن را در حد صفر دانست و در واقع در حدی نیست که بخواهیم از ایران به عنوان کشور صادرکننده گاز نام ببریم زیرا در زمستان کشور با مشکل کمبود گاز مواجه می‌شود.
وی تصریح کرد: در مجموع منابع گازی ایران می‌تواند ما را تبدیل به یکی از ثروتمند‌‌ترین کشورهای جهان کند اما متاسفانه در این زمینه بسیار عقب هستیم و در کنار منابع عظیم نفتی که در اختیار داریم، منابع عظیم گاز را داریم که منبع ثروتی برای کشور محسوب می‌شود که متاسفانه بلااستفاده مانده است.
قنبری گفت: دلیل اینکه منابع نفت و گاز کشور مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، مساله تحریم‌هاست و همان‌طور که می‌دانید شرکت‌های بزرگ نفتی که متعلق به کشورهای بزرگ هستند، سال‌هاست فعالیت خود را در ایران تعطیل کرده‌اند و در نبود غول‌های سرمایه‌گذاری نفتی در کشور منابع نفت و گاز کشور عملا به سمتی پیش می‌‌‌روند که در آینده مشمول به‌کارگیری عنوان بلااستفاده خواهند شد.
وی خاطرنشان کرد: در کل نیاز به سرمایه‌گذاری مناسب در حوزه نفت و گاز وجود دارد تا بتواند حداقل در یک برنامه 5 ساله ایران را برای ورود به بازارهای جهانی آماده کند زیرا کشور ما دارای این ظرفیت است که سهم بالایی در اقتصاد جهانی داشته باشد اما متاسفانه مساله تحریم‌ها مانع از این مهم شده است.
چگونگی دستیابی به جایگاه ایران در تجارت جهانی
این اقتصاددان بیان کرد: بنده فکر می‌کنم که با تلاش برای رفع تحریم‌ها و انتخاب سیاست خارجی همه‌جانبه و توسعه روابط با همه کشورها به ویژه کشورهایی که رویکردهای خصمانه ندارند، می‌توان ایران را به جایگاه شایسته خود در اقتصاد و تجارت جهانی رساند. مسئولان کشور و سیاستگذاران باید به این مساله مهم توجه داشته باشند و زمینه‌های لازم را برای ورود سرمایه و تکنولوژی به کشور فراهم کنند تا بتوانیم از وضعیت فعلی خارج شویم زیرا روز‌به‌روز سفره مردم در حال کوچک‌تر شدن است و طبقه متوسط عملا یک پله تنزل یافته و جزو طبقه فقیر جامعه شده‌اند. طبقه فقیر نیز فقیرتر شده است و این مساله زنگ خطر است و باید در سیاست‌گذاری‌ها مورد توجه قرار گیرد تا شأن و جایگاه ایران مجددا در اقتصاد جهانی احیا شود.
دیدگاه تان را بنویسید