توسعه ایرانی بررسی می‌کند؛
چرا ارز صادراتی به سامانه نیما نیامد؟
امین قلعه‌ای
بازگشت ارز حاصل از صادارت به کشور حالا به مشکل بزرگ اقتصاد ایران تبدیل شده است. مشکلی که علی‌رغم همه هشدارها، تصویب و ابلاغ بخشنامه‌های متعدد تاکنون لاینحل باقی مانده. از مجموع حدود ۲۸ میلیارد یورو صادرات غیرنفتی ایران در هشت ماهه نخست سال جاری، تکلیف بیش از ۱۵ میلیارد یورو از ارز حاصل از صادرات که بر اساس قوانین قرار بوده به سامانه نیما بیاید مشخص نیست.بر اساس تازه‌ترین آمار بانک مرکزی حجم معاملات در سامانه نیما از نیمه مرداد ماه سال جاری تاکنون، بیش از ۱۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو بوده که در این میان سهم ورود ارز حاصل از صادرات به این سامانه پنج میلیارد و ۶۲۴ میلیون یورو بوده است. عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی نیز حدود دو هفته پیش اعلام کرد که میزان ورود ارز به این سامانه از ابتدای سال جاری تاکنون حدود هفت میلیارد یورو بوده است.این در حالی است که بر اساس آمار گمرک ایران از صادرات غیرنفتی در هشت ماهه نخست سال جاری، حجم صادرات غیرنفتی ایران در این مدت ۲۷ میلیارد یورو بوده است که در واقع ۲۰ میلیارد یورو از آن وارد سامانه نیما نشده است.
درخواست‌های بی‌پاسخ مسئولین
بدنبال بروز نوسانات شدید ارزی ازابتدای سال جاری دولت تصمیم به ایجاد سازوکارهای جدید برای مدیریت بازار ارز گرفت. ایجاد بازار ثانویه برای خرید و فروش ارز یکی از این سازوکارها بود. براین اساس قرار بود صادرکنندگان غیر نفتی ارز صادراتی خود را در سامانه نیما به فروش برسانند و در مقابل واردکنندگان نیز بتوانند برای تامین ارز مورد نیاز خود از طریق همین سامانه که نرخ ارز در آن پایین‌تر از بازار آزاد بود، اقدام کنند. با اجرای این سیاست‌ها، به تدریج میزان ورود ارز به این سامانه افزایش یافت، اما معافیت‌هایی برای برخی صادرکنندگان در نظر گرفته شده بود که باعث شد به اندازه انتظار ارز به این سامانه وارد نشود. در همین راستا، از نیمه مرداد دولت تصمیم گرفت تا با لغو معافیت‌ها همه صادرکنندگان ارزی را مجاب کند که ارز خود را به جای محل‌های دیگر در سامانه نیما بفروشند تا علاوه‌بر تأمین ارز موردنیاز برای واردکنندگان ورود ارز به این سامانه را نیز افزایش دهد و از ایجاد التهابات ارزی در بازار جلوگیری کند. حجم ورود ارز حاصل از صادرات با اعمال این سیاست‌ها، رفته رفته افزایش یافت، اما فاصله زیادی با آن‌چه انتظار می‌رفت وجود دارد. در این میان عبدالناصر همتی دو هفته پیش از صادرکنندگان خواست تا در این شرایط اقتصادی، به کمک اقتصاد کشور بیایند و کمک حال دولت و بانک مرکزی باشند؛ در واقع تاکید وی بر ورود ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما بود.البته این تنها همتی نیست که از صادرکنندگان چنین درخواستی دارد.پیش از همتی، مسئولین بلندپایه دولتی از رئیس جمهور تا معاون اول بارها از صادرکنندگان کالا درخواست کرده بودند که در شرایط خطیر کنونی به کمک کشور بیایند و اجازه ندهند معیشت هموطنان بواسطه کمبود ارز به خطر بیفتد. بانک مرکزی در ماه‌های گذشته توانست با اعمال سیاست‌های ارزی جدید، بازار ارز را کنترل کرده و از التهابات این بازار بکاهد؛ موضوعی که مورد تایید قریب به اتفاق مسئولان دولتی و فعالان بخش خصوصی است. اما در زمینه برنامه‌ریزی‌های اقتصادی یک دست صدا ندارد و همه افراد و نهادهای مرتبط با اقتصاد باید برای رشد آن بکوشند. اما نکته مهمی که در این میان وجود دارد اظهارات اخیر مدیرکل سیاست‌ها و مقررات ارزی بانک مرکزی است که گفته است تنها ۵.۷ میلیارد یورو به سامانه نیما وارد شده که این رقم تنها حدود ۲۷درصد ارز حاصل از صادرات است. کسرایی پور با اشاره به اینکه اکنون مبنای قیمت‌گذاری گمرک، نرخ ارز در سامانه نیما است، گفته است: بر اساس آمار هشت ماهه گمرک، حدود ۲۷.۸میلیارد یورو صادرات غیرنفتی داشتیم که از این مبلغ، ۶.۴ میلیارد یورو مربوط به میعانات گازی است و ۲۱.۴میلیارد یورو نیز ارزش بقیه کالاهای صادراتی است. به این ترتیب، با توجه به اینکه ۵.۷ میلیارد یورو ارزی بوده که از محل صادرات ایران وارد سامانه نیما شده ۱۵.۷ میلیارد یورو از ارز صادراتی ایران که قرار بوده وارد سامانه نیما شود بلاتکلیف است و مشخص نیست به کجا رفته است. این موضوع را رئیس‌کل بانک مرکزی نیز بر آن تاکید داشت که مابقی ارز حاصل از صادرات که قرار بوده به سامانه نیما بیاید، مشخص نیست به کجا رفته است. البته بر اساس قوانین، صادرکنندگان سه ماه فرصت دارند ارز حاصل از صادرات را به کشور برگردانند و شاید این رقم تغییر کند، از سوی دیگر، بخشی از صادرات هم به عراق و افغانستان به صورت ریالی انجام شده است، اما نکته مهم این است که از ابتدای سال جاری تاکنون ۱۵.۷ میلیارد یورو از ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور بازنگشته است.
بانک مرکزی خوش‌حساب‌ها را تنبیه می‌کند
روزهای پایانی آبان ماه بانک مرکزی در بخشنامه‌ای نحوه بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور را ابلاغ کرد، در این بخشنامه تمام صادرکنندگان مکلف به ارایه تعهد برگشت ارز هستند و بانک مرکزی مکلف است صرفاً برای واردات کالا و خدمات صادرکنندگانی تامین ارز کند که نحوه بازگشت ارز به چرخه اقتصادی مطابق ساختار تعیین شده در دستورالعمل این بانک باشد. در این راستا اگر میزان بازگشت ارز حاصل از صادرات صادرکننده‌ای تا یک میلیون یوروباشد این صادرکننده از فروش ارز در «سامانه نیما» معاف است. سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی با انتقاد از تصمیم اخیر ارزی بانک مرکزی برای صادرکنندگان گفت: اتحادیه تصمیم‌گیری جدیدی که توسط بانک مرکزی و وزارت صنایع گرفته شده را مجازات شرکت‌های بزرگ و خوشنام می‌داند که مجبورند ارز خود را برگردانند، درحالی که شرکت‌هایی هم هستند که می‌توانند طبق این تصمیم ارز خود را برنگردانند. سید حمید حسینی ، با بیان اینکه میزان صادرات اتحادیه نفت، گاز و پتروشیمی طی هفت تا هشت ماه گذشته مطلوب بوده است، اظهار کرد: اما درحال حاضر اعضاء به شدت نگران‌اند. سیستمی که برای بازگشت ارز اتخاذ شده، قطعا مورد تایید اتحادیه نیست؛ زیرا در بورس سطح رقابت برداشته شده است و اعضای اتحادیه بسیاری از کالاها را طبق ارز سنا خریداری می‌کنند که با ارز بازار آزاد رقابت می‌کند. وی افزود: درخواست بانک مرکزی درباره اینکه اعضای اتحادیه ارز خود را با نرخ ارز در سامانه نیما به فروش برسانند، غیرمنطقی است. اتحادیه پیشنهادی را به سازمان توسعه و تجارت ارائه کرد مبنی براین‌که اگر کالایی با قیمت بالاتر از ارز نیما به فروش رسید، به بانک مرکزی برود و ما به‌التفاوت نرخ ارز در نیما و سنا از سوی بانک مرکزی اخذ شود. این پیشنهاد مورد استقبال هم واقع شد اما تغییر و تحولاتی صورت گرفت که شرایط را به کلی تغییر داد.
بر اساس آمار گمرک ایران از صادرات غیرنفتی در هشت ماهه نخست سال جاری، حجم صادرات غیرنفتی ایران در این مدت ۲۷ میلیارد یورو بوده است که در واقع ۲۰ میلیارد یورو از آن وارد سامانه نیما نشده است
حسینی ادامه داد: با این تصمیم همه شرکت‌ها میزان صادرات خود را به زیر یک میلیون دلار می‌رسانند. بانک مرکزی باید انعطاف بیش‌تری در اعمال سیاست‌های خود داشته باشد و با همراهی تشکل‌های بخش خصوصی تصمیم‌گیری کند.
چرا ارز صادارتی مهم است؟
بر اساس قوانین، صادرکنندگان سه ماه فرصت دارند ارز حاصل از صادرات را به کشور برگردانند و شاید این رقم تغییر کند، از سوی دیگر، بخشی از صادرات هم به عراق و افغانستان به صورت ریالی انجام شده است
بازگشت ارز ناشی از صادارت کالاهای غیر نفتی به اقتصاد از آن رو دارای اهمیت است که اقتصاد ایران بواسطه تحریم‌های نفتی و مالی از سوی ایالات متحده به شدت تحت فشار قرار گرفته است . از همین رو فعالیت‌های بخش غیر دولتی در حوزه صادارت کالا و حتی خدمات فنی و مهندسی برای اقتصاد ایران از ارزش حیاتی برخودار گشته. نایب‌رئیس اتاق ایران با اشاره به گلایه‌های مقامات کشور درباره بازنگشتن ارز حاصل از صادرات متعلق به صادرکنندگان گفت:این گلایه‌ها بیشتر معطوف به شرکت‌های خصولتی و دولتی‌هاست تا بخش خصوصی واقعی. حسین سلاح‌ورزی در این باره گفت: حجم صادرات بخش خصوصی رقم زیادی نیست و از طرفی بیشتر این رقم به‌صورت ارز و یا واگذاری به سایر واردکنندگان به چرخه اقتصادی کشور بازمی‌گردد. در صورتی که همه ارز ناشی از صادرات غیرنفتی وارد سامانه نیما شود، نیازهای ارزی بخش واردات مرتفع می‌شود؛ در عین حال این اقدام می‌تواند در بی‌تأثیر کردن تحریم‌های آمریکا نیز مؤثر باشد. فرید ضیاءالملکی، کارشناس اقتصادی در این باره می گوید: «هم‌اکنون بسیاری از شرکت‌های تولید‌کننده که برای مواداولیه، نیازمند واردات هستند، در تأمین ارز با مشکل مواجهند و به زحمت می‌توانند از سامانه نیما ارز مورد نیاز خود را تأمین کنند. با توجه به اینکه صادرات غیرنفتی ما رقم چشمگیری دارد اگر همه آن وارد سامانه نیما شود، نیاز واردکننده‌ها به ارز به‌صورت کامل مرتفع خواهد شد.» از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان اقتصادی عدم بازگشت ارز حاصل از صادارت را به دلیل شکاف قیمتی میان بازار آزاد و بازار ثانویه ارزیابی می کردند که البته حالا با کاهش این اختلاف در نتیجه کاهش شدید قیمت ارز در بازار آزاد و افزایش نسبی قیمت در بازار ثانویه و نزدیک شدن دو نرخ به یک دیگر احتمالا این مشکل برطرف شده است.
دیدگاه تان را بنویسید