کارشناس ارشد انرژی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»:
ایران دچار غفلتی عجیب در حوزه انرژی است
محمد میرزایی
محمد علی صادقی، کارشناس ارشد انرژی معتقد است که ایران دچار غفلت عجیبی در بازار انرژی شده است و همین امر نشان می‌دهد نقش ایران در بازارهای انرژی جهان در حال کمرنگ شدن است.
وی با اشاره به موقعیت تازه پیش آمده برای روسیه پس از جنگ اوکراین گفت: روسیه به سادگی از بازار جهانی انرژی حذف نمی‌شود اما باید توجه داشت قطر مهرههای خود را برای بهرهگیری از فرصت جدید چیده است و ما نیز نظارهگریم.
در ماه‌های اخیر حمله روسیه علیه اوکراین سبب شده تا کشورهای اروپایی با بحران گاز مواجه شوند و برخی از این کشورها از جمله آلمان سعی کرده با استفاده از سوخت‌های فسیلی، بخشی از نیازهای نیروگاه‌های خود را برای تولید برق از این راه تامین کند.
در سال‌های گذشته، روسیه نخستین صادرکننده انرژی به اروپا محسوب می‌شد اما شروع جنگ این کشور علیه اوکراین موجب شد تا بسیاری از کشورها با روی خوش نشان دادن نسبت به تحریم روسیه و با محدود کردن واردات، وابستگی خود را به یکی از نخستین قدرت‌های تامین‌کننده انرژی منطقه و جهان کاهش دهند.
سهم نابرابر ایران و قطر از میدان مشترک پارس جنوبی
این شرایط سبب شده تا قطر به عنوان جایگزین روسیه در تامین انرژی بیش از پیش به گوش بخورد و این کشور کوچک در سایه بهره‌برداری از میدان گازی پارس جنوبی درصدد رفع نیازهای اروپا برآید. بر اساس گزارش‌های رسمی اکنون میدان گازی پارس جنوبی را می‌توان بزرگترین میدان گازی جهان به‌شمار آورد به طوری‌که مطابق برآورد‌های شرکت انرژی قطر این میدان گازی حدود 10 درصد از منابع شناخته‌شده جهان را در خود جای داده و دارای 40 تریلیون مترمکعب ذخایر بوده که یک سوم این ذخایر در اصل سهم ایران است.
شرایط بی‌ثبات تامین انرژی اروپا ازسوی روسیه سبب شده تا به این میدان گازی نگاه ویژه‌ای شود و شرکت توتال با قطر برای توسعه میدان میدان گازی، قراردادی بلند مدت و ارزشمند را امضا کند.
بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، قطر قصد دارد کمبود گاز اروپا را در یک بازه زمانی نه چندان بلند جبران کند و شاهد این ماجرا نیز امضای قراردادی به ارزش 2.5 میلیارد دلار از سوی دولت قطر با شرکت «توتال» فرانسه برای توسعه میدان گازی پارس جنوبی در واپسین روزهای خرداد امسال بود، شرکت «اِنی» ایتالیا نیز برای توسعه این میدان قرار است که 3 درصد از پروژه 28 میلیارد دلاری شرق میدان شمالی پارس جنوبی را در دست بگیرد.
تا پیش از وقوع حمله روسیه علیه اوکراین و به مخاطره افتادن نحوه تامین منابع گازی کشورهای اروپایی؛ عمده صادرات قطر به کشورهای آسیایی و در قالب قراردادهای بلندمدت بود اما با قراردادهای جدید این کشور با غول‌های نفتی اروپایی قرار است اتفاقات جدیدی رخ دهد که به حتم منافع ایران از میدان گازی پارس جنوبی را دستخوش تغییراتی خواهد کرد. با توجه به این موارد بعضی از کارشناسان براین باورند که در شرایط فعلی، عقب ماندگی ایران در برداشت گاز از میدان مشترک با قطر جبران نمی‌شود.
سوء‌مدیریت، بلای جان تولید و صادرات انرژی ایران
محمدعلی صادقی، تحلیلگر بازار انرژی درباره قراردادهای جدید قطر به «توسعه ایرانی» گفت: باید توجه داشت توتال امروز قرارداد توسعه این میدان گازی را امضا نکرده بلکه حدود 30 سال است که این شرکت در قطر فعال است؛ متاسفانه از زمانی که یک‌سری از فعالیت‌های گازی ایران را متوقف کردیم؛ قطر از این فرصت استفاده کرده و چه شرکت توتال و چه آریاساسول در این کشور سرمایه‌گذاری کردند و اکنون در حال بهره‌برداری از سرمایه‌گذاری خود هستند. وی افزود: این مساله در اصل به دلیل ممانعت‌های برخی از مسئولان از فعالیت توتال یا آریاساسول بوده و باید مشخص شود به چه عنوانی این کار را انجام داده‌اند و اکنون باید میزان ضرر و زیان‌های ایران ناشی از این اقدام را مشخص کنند.
وی اظهار کرد: شرایط فعلی را بیشتر باید ناشی از سوء مدیریت داخلی دانست و اگر امروز عده‌ای نگران این شرایط شده‌اند باید از مسئولان داخلی دلیل این شرایط را جویا شوند نه از خارجی‌ها؛ زیرا آنها به دنبال فرصت و منابع خود هستند.
وی توضیح داد: حدودا در سال 1384 بود که طرح آریاساسول را برای GTL در داخل ایران و با 10هزار تن در روز طراحی و سرمایه‌گذاری شد و 30 میلیون دلار نیز سرمایه‌گذاری صورت گرفت و در زمان دولت محمود احمدی‌نژاد این پروژه را متوقف کردند و باید توجه داشت که آریاساسول معطل ایران نماند و همان زمان به قطر پیشنهاد داد و طرف قطری اعلام کرد که فقط گاز را تامین می‌کند و این شرکت باید پول و سرمایه و همچنین تکنولوژی مورد نیاز و بازار هدف را تامین کند و این شراکت به صورت 50-50 منعقد شد و این شرکت 19 میلیارد دلار در قطر سرمایه‌گذاری کرد. حال چگونه می‌توان تقصیر را به گردن شرکت‌های خارجی انداخت؛ در حالی‌که کسانی که ادعای تخصص و کارآمدی دارند، باعث ضرر و زیان ایران در این بخش شدند.
لزوم تغییر رویه در بازارهای جهانی
کارشناس حوزه انرژی درباره این موضوع که اکنون فرصت خاصی پیش آمده و روسیه در بازارهای گاز جهانی ناامنی ایجاد کرده و قطر در حال استفاده از این فرصت و تولید گاز بیشتر از مخزن مشترک با ایران و در حال ایجاد موقعیت استراتژیک برای خود است؛ آیا واقعا فرصت‌های ایران برای حضور در بازارهای جهانی گاز در حال از بین رفتن است؛ بیان کرد: متاسفانه همیشه ما در کشور برعکس عمل کرده‌ایم به طوری که برای نمونه در سال‌های اخیر سوآپ گاز با ترکمنستان و آذربایجان بسته شده است، در حالی که آذربایجان در حال انتقال گاز به اروپا از طریق خط انتقال شاه‌دنیز است و در این مسیر ترکیه را نیز پوشش می‌دهد و ما فقط هزینه سوآپ دریافت می‌کنیم که در برابر درآمد سرشار این کشورها واقعا رقم ناچیزی است در حالی که می‌توانستیم سوآپ را به خلیج فارس می‌دادیم و ضمن مصرف داخلی هم نیاز مشتریان خود را پوشش دهیم اما متاسفانه اکنون مشتریان آذربایجان را پوشش داده‌ایم؛ نقش ما در این پروسه بسیار ناچیز است و همیشه وارونه عمل کرده‌ایم.
وی تصریح کرد: در حالی که برای انجام برخی پروژه‌ها و طرح‌ها باید تمام ابعاد و زوایا آن را بررسی کرده و با انجام کارهای کارشناسی و استفاده از نظرات صاحبنظران و افراد با تجربه در نهایت مولفه‌هایی که منافع ملی را تامین می‌کند، انتخاب کنند؛ باید در نظر داشت گاهی اوقات منتقدان طرح‌ها و برنامه‌هایی را ارائه و پیشنهاد می‌دهند که دربرگیرنده منافع ملی است و اگر کسی در انجام امور منافع ملی را در نظر نمی‌گیرد باید حذف شود.
سال 1384 بود که طرح آریاساسول برای GTL در داخل ایران و با 10هزار تن در روز طراحی و سرمایه‌گذاری شد و 30 میلیون دلار نیز سرمایه‌گذاری صورت گرفت؛ اما دولت احمدی‌نژاد این پروژه را متوقف کرد و آریاساسول همان زمان با پیشنهاد به قطر در نهایت 19 میلیارد دلار در این کشور سرمایه‌گذاری کرد
پیش‌بینی وضعیت روسیه در بازار انرژی جهان
صادقی در پاسخ به این سوال که آیا واقعا نقش روسیه در بازارهای انرژی جهانی در حال کاهش است یا خیر، گفت: خیر؛ زیرا روسیه بزرگترین قدرت گازی دنیاست؛ هم تولیدکننده بزرگی است و هم مدیریت هماهنگ‌کننده در این عرصه محسوب می‌شود و تمام شرکت‌های دارای گاز که در اروپا و خاورمیانه وجود دارند، زیر چتر این کشور هستند. روسیه در رأس اتحادیه کشورهای صادرکننده گاز در قطر قرار دارد و دو مقوله تولید و مدیریت را در اختیار دارد و این کشور دارای شبکه است و در مقابل ایران، قطر و ... فاقد شبکه این‌چنینی هستند و این موارد جزو امتیازات روسیه محسوب می‌شود. حتی اگر برای نمونه تصمیم بگیرد گاز ایران به سایر کشورها نرود، سنگ‌اندازی می‌کند.
دیدگاه تان را بنویسید