اقدامات موقتی چاره بحران ارز نیست

محمد میرزایی

معاون اسبق ارزی بانک مرکزی هرچند مداخله بانک مرکزی در بازار ارز را امری طبیعی و در حوزه وظایف ذاتی بانک مرکزی می‎داند؛ اما معتقد است به دلیل آنکه محرک قیمت ارز در حوزه سیاست قرار دارد دایره تاثیرگذاری این بانک بر قیمت‌ها محدود خواهد بود.

سیدکمال سیدعلی می‎گوید تاثیر این سیاست محدود و موقتی است.

به گزارش روزنامه «توسعه ایرانی»، از نیمه خردادماه روند نرخ ارز در بازار صعودی شده و لحظه به لحظه بر قیمت اسکناس آمریکایی افزوده می‌شود.

در نیمه خرداد قیمت دلار رکودشکنی کرد و به 32 هزار تومان رسید و 14 خردادماه خبر رسید که 16نفر از سرشاخه‌های اصلی و اخلاگران ارز فردایی و طلا دستگیر شده‌اند.

با وجودی که خبر این دستگیری‌ها اعلام شد اما بازار آرام نشد و نرخ ارز همچنان در مسیر صعودی حرکت کرد و سرانجام در 22 خردادماه نرخ فروش هر دلار در بازار آزاد تهران، سومین رکورد تاریخی خود را ثبت کرد و از مرز 33 هزار تومان نیز گذشت.

سیدکمال سیدعلی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: تمهیداتی که از سوی دولت و بانک مرکزی اندیشیده می‌شود تا بازار را کنترل کنند، بسیار مهم است و ممکن درصد کمی بر اوضاع فعلی اثرگذار باشد اما باید توجه داشت در نهایت موضوعات سیاسی عمده‌ترین دلیلی است که موجب شده تا روند نرخ ارز افزایشی باشد

عصر روز یک‌شنبه هفته‌جاری بانک مرکزی نرخ عرضه دلار در صرافی‌های تحت نظارت خود را با افزایش 244 تومانی به 27 هزار و 34 تومان رساند که این نرخ یک هزار و 608  تومان بالاتر از قیمت رسمی فروش دلار در آغاز سال‌جاری و همچنین بیشترین نرخ در پنج ماه گذشته به شمار می‌رود.

در بازار آزاد تهران نیز پی از آنکه نرخ فروش دلار رکورد جدید 33 هزار و 300 تومانی را ثبت کرد و بدین ترتیب فاصله نرخ آزاد و رسمی دلار حداقل به 6 هزار و 265 تومان رسید، دوباره به کانال 32 هزار تومان بازگشت.  با این حال نوسان شدید نرخ ارز سبب شد تا قیمت هر قطعه سکه نیز به بیش از 16.5 میلیون تومان برسد و هر گرم طلای 18 عیار هم به بیش از 1.5 میلیون تومان رسید. بسیاری از مغازه‌های فروش سکه و طلا با توجه به نوسانات شدید نرخ‌ها از خرید و فروش ممانعت کردند با این وجود در بازار غیررسمی قیمت‌ها متغیر بود.

در نیمه روز 22 خرداد خبری منتشر شد مبنی بر اینکه با بانک مرکزی با همکاری پلیس امنیت اقتصادی 31 نفر از سرشاخه‌‌های معاملات فردایی ارز و طلا را دستگیر شدند. سردار بهرامی، جانشین پلیس امنیت اقتصادی، با هشدار‌ به فعالان بازار فردایی طلا و ارز، بیان کرد: ۳۱ نفر از سرشاخه‌های معاملات فردایی دستگیر و تعدادی از عناصر فعال در این بازار نیز با همکاری بانک مرکزی و مراجع قضایی شناسایی شدند.

وی تصریح کرد: معاملات فردایی طلا و ارز، غیرقانونی و قمارگونه است و بر اساس بررسی‌هایی که داشتیم این افراد با ایجاد بازار معاملات فردایی اقدام به ایجاد تقاضای کاذب در بازار طلا و ارز می‌کردند تا قیمت‌‌ها را افزایش دهند.با توجه به وضعیت وخیم بازار و در حالی که بهای ارز رکوددار بالاترین سقف تاریخی خود بود؛ بانک مرکزی با هدف بررسی راهکارهای ایجاد آرامش در بازار ارز نسبت به برگزاری نشستی ویژه اقدام کرد و بر اساس اخبار منتشر شده بانک مرکزی با هدف مدیریت بازار ارز، اختیارات ویژه‌ای را از سران سه قوه دریافت کرده و در جلسه سران قو؛ اجازه استفاده نامحدودمنابع ارزی به بانک مرکزی داده شده است.

در همین زمینه جلسه‌ای میان رئیس بانک مرکزی و صرافی‌های رسمی برگزار شد که به موجب آن به آنها اجازه داد که ارز صادرکنندگان به شکل اسکناس را با نرخ توافقی، خریداری و به متقاضیان ارز (بدون محدودیت) بفروشند.

توافق با صرافان برای کنترل نرخ ارز

علی صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی ایران اظهار کرد: «ما با صرافی‌ها توافقات خوبی داشتیم، در زمینه اسکناس نیز میزان عرضه را بیشتر و مقررات مرتبط با تقاضای بازار در حوزه اسکناس در بازار را نیز تسهیل خواهیم کرد، بنابراین اتفاق مثبتی رخ می دهد و حجم معاملات بالا خواهد رفت و نیاز واقعی بازار را به صورت کامل پوشش دهیم.»

وی روند درآمدهای ارزی ایران را صعودی و ذخایر ارزی بانک مرکزی به شکل اسکناس را بی‌سابقه اعلام کرد و از آمادگی نهاد ناظر بر بازار پول ایران برای پوشش «تقاضای واقعی» بازار خبر داد.

تاثیر مسائل سیاسی و اقتصادی  بر افزایش نرخ ارز

سیدکمال سیدعلی، معاون ارزی اسبق بانک مرکزی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» درباره چرایی جهش نرخ ارز توضیح داد: علت اصلی افزایش نرخ ارز را باید در مسائل اقتصادی و سیاسی جستجو کرد، مسائل سیاسی نظیر مذاکرات برجام و موضوع آژانس و قطعنامه و همچنین پیش‌بینی‌پذیر بودن فضا برای فعالان اقتصادی با توجه به انتظارات تورمی.

وی افزود: افزایش نقدینگی، کنترل نشدن تورم و کسری بودجه دولت نیز به این قضیه دامن زده و سبب شده تا وضعیت بازار به این سمت و سو حرکت کند.

وی تاکید کرد: البته نباید از موضوع سفته‌بازی و سرمایه‌گذاری در ارز و واردات کالای قاچاق غافل شد زیرا این موارد از اهمیت فراوانی برخوردار است.

سیدعلی اظهار کرد: تمهیداتی که از سوی دولت و بانک مرکزی اندیشیده خواهد شد تا بازار را کنترل کنند، بسیار مهم است، اما ممکن است درصد کمی بر اوضاع فعلی اثرگذار باشد، باید توجه داشت در نهایت موضوعات سیاسی عمده‌ترین مساله‌ای است که موجب شده تا روند نرخ ارز افزایشی باشد. وی هشدار داد: انتظارات تورمی را باید عمده‌ترین محور این شرایط دانست زیرا با خبرهای بد افزایش قیمت‌ها تشدید می‌شود.

مداخله، وظیفه بانک مرکزی است

این اقتصاددان درباره هشدار برخی کارشناسان و اقتصاددانان از تصمیمات دولت و احتمال ارزپاشی عنوان کرد: بالاخره مداخله وظیفه بانک مرکزی است و این بانک باید تمهیداتی بیاندیشد تا افزایش نرخ ارز این‌گونه نباشد و بحث مدیریت بازار ارز کنترل شود اما اینکه چقدر این اقدامات موثر خواهد بود، به نظر می‌رسد مداخلات بانک مرکزی باید اجرایی و سپس بررسی شود. بنابراین بانک مرکزی با مداخلات باید بازار را مدیریت کند و اقداماتی که انجام داده مانند خرید اسکناس توسط صرافی‌ها از صادرکنندگان بحث مهمی است که می‌تواند تاثیر جزئی در بازار داشته باشد اما انتظار اینکه بتواند بر بازار عرضه و تقاضا اثرگذار شود و آن را متعادل کند، وجود ندارد اما این اقدام برای کنترل وضعیت فعلی بازار کمک‌کننده خواهد بود.

موثرنبودن مقابله با اخلالگران ارزی در بلند مدت

سیدعلی در پاسخ به این پرسش که در دولت دوازدهم شاهد مقابله با اخلالگران بازار ارز و سکه و طلا بودیم و اکنون نیز این اتفاق رخ داده، آیا به اصطلاح بگیر و ببندها می‌تواند در کنترل قیمت‌ها در بازار ارز و طلا موثر باشد یا خیر؛ بیان کرد: در مدت محدودی این‌گونه اقدامات تاحدودی بازار را از بحران و تنش دور می‌کند و به حالت سکون می‌رساند، اما حتم بدانید این‌گونه اقدامات در بلند‌مدت موثر نخواهد بود.

وی درباره احتمال ادامه واکنش بازاریان نسبت به بی‌ثباتی نرخ ارز گفت: این مساله بستگی به تصمیماتی که دولت در آینده می‌گیرد، دارد و دولت به مساله مدیریت این بازار ورود کرده و باید دید چه اقداماتی غیر از تصمیم اخیر؛ انجام خواهد داد.

معاون ارزی اسبق بانک مرکزی درباره نرخ ارز واقعی گفت: در شرایطی که مسائل سیاسی آنچنان فشار سنگینی بر اقتصاد دارد بر اساس مدل‌های اقتصادی نمی‌توان نسبت به برآورد نرخ واقعی ارز اقدام کرد.

توصیه‌های معاون ارزی اسبق بانک مرکزی به دولت

سیدعلی برای کنترل شرایط نابسامان بازار ارز به دولت سیزدهم توصیه کرد: کاهش تنش‌های بین‌المللی عمده‌ترین مساله‌ای است که دولت باید به آن بها دهد اما در کنار آن مدیریت بازار ارز، برگشت ارز حاصل از صادرات، کنترل قاچاق و مدیریت فروش ارز جهت خروج سرمایه نیز باید مورد توجه قرار گیرد و دولت باید به صورت ویژه بازگشت ارز حاصل از صادرات غیرنفتی را دنبال کند.