اتحاد شرق و غرب علیه صادرات انرژی ایران

مهرنوش حیدری

 محمود خاقانی می‌گوید: هماهنگی پشت پرده‌ای وجود دارد که حتی پس از تحریم‌ها ایران نتواند در صادرات انرژی قد علم کند و متاسفانه دولت و مجلس نیز توجهی به حل این بحران ندارند.

ماه‌هاست که مذاکرات احیای برجام در حال برگزاری است و ایران رفع کامل تحریم‌هایی که پس از خروج آمریکا از این توافقنامه علیه کشورمان اعمال کرده را به عنوان شرط اصلی احیای این مذاکرات و به نتیجه رسیدن آن تعیین کرده است.

به گزارش روزنامه «توسعه ایرانی» با توجه به روند اجرای برجام، پیش از تحریم‌های اخیر ایران روزانه میلیون‌ها بشکه نفت صادر می‌کرد و همچنین صادرات گاز، برق و ... به سهولت انجام می‌شد اما تحریم‌های گسترده دولت دونالد ترامپ علیه ایران، سبب شده تا ایران جایگاه اصلی خود را در تامین انرژی و صادرات به سایر کشورها به ویژه‌های در منطقه خاورمیانه از دست دهد. در ماه‌های اخیر کارشناسان و بسیاری از مردم اخبار روند انجام مذاکرات را به صورت جدی دنبال کرده و بر این باروند که با رفع تحریم‌ها دوباره می‌توان شاهد روزهای بهتری برای اقتصاد ایران در داخل و خارج از کشور بود و می‌توان انتظار داشت در صورت حصول نتایج مثبت، باردیگر روند صادرات نفت ، گاز، برق و ... به روزهای طلایی خود بازگردد.

همان طور که ذکر شد در سایه تحریم‌های گسترده؛ ایران متاسفانه جایگاه خود را در معادلات انرژی منطقه از دست داده و ترکیه، عربستان و قطر، جایگزین کشورمان در تامین برق و گاز عراق شده‌اند و به این ترتیب یکی از بازارهای اصلی انرژی ایران در حال از دست رفتن است و بعید به نظر می‌رسد با وجود تلاش‌های بین‌المللی برای شکستن تحریم‌های نفتی، ایران بتواند جایگاه قبلی خود را عنوان هاب انرژی منطقه بازپس‌ گیرد. با توجه به این مساله نمی‌توان به آینده صادرات انرژی ایران حتی پس از احیای برجام خوشبین بود مگر اینکه دولت سیزدهم بتواند راهکار فوری و کارشناسی‌ شده برای این مساله اتخاذ کند.

ترکیه، رقیب دیرینه ایران در حوزه انرژی

محمود خاقانی، کارشناس بین‌المللی حوزه انرژی درباره  چرایی از دست رفتن جایگاه ایرانی در معادلات انرژی منطقه به «توسعه ایرانی» گفت: اتفاقی که در دنیا در حال رخ دادن است، این است که رقبا نسبت به حذف یکدیگر در بازارهای مختلف و از میدان به در کردن همدیگر اقدام می‌کنند و این مساله غیر عادی نیست. در شرایط فعلی و در دورانی که به تدریج به دوره پساکرونا نزدیک می‌شویم ، اقتصادهای مختلف جهان که همه تجربه رشد منفی داشته‌اند، اکنون به دنبال رشد مثبت اقتصادی هستند.

وی تصریح کرد: این شرایط سبب شده تا در ترکیه تورم به حدود 50درصد برسد و پول ملی این کشور با وجود تحریم نبودن، سقوط کرده و ارزش خود را از دست دهد. البته رقابت میان ایران و ترکیه از سال‌های قبل رقم خورده به طوری‌که پس از فروپاشی شوروی سابق آغاز شده زیرا ایران می‌خواست محور و هاب انتقال انرژی آسیای مرکزی و دریای خزر و قفقاز باشد و ترکیه نیز همین نیت را داشت که متاسفانه در راه این مبارزه و رقابت، ترکیه که در زمان دولت هفتم و هشتم تقریبا در این رقابت کم آورده بود اما در دولت‌های نهم و دهم و پس از آن میدان را مناسب دید، گوی را از دست ایران ربود و چندین خط لوله گاز و نفت از حوزه آسیای مرکزی و قفقاز و دریای خزر از مسیر  ترکیه به بازارهای غرب و شرق باز شد.

وی افزود: بنابراین ایران فرصت‌های فراوانی را به دلیل درگیری در مسائل انرژی هسته‌ای از دست داد و ترکیه آن فرصت‌ها به دست آورد و از آنها استفاده کرد. وی تاکید کرد: نباید این واقعیت مهم را نادیده بگیریم که ترکیه به دلیل عضویت در ناتو از حمایت دولت‌های غربی برخوردار است و به سبب سیاست و دیپلماسی خارجی انرژی روسیه که نمی‌خواست رقیبی مانند ایران در بازار غرب وارد رقابت شود؛ ترکیه از این شرایط هم استفاده کرد. باید گفت روسیه دو خط لوله صادرات گاز را از مسیر ترکیه منتقل کرده که می‌توان از  خطوط لوله بلواستریم 1 و 2 نام برد. این خطوط علاوه بر خط لوله گاز جنوب قفقاز هستند که از مسیر گرجستان به ترکیه می‌رود و همچنین خط لوله باکو، تفلیس و بند جیحان در ترکیه که آن هم از مسیر گرجستان به ترکیه رفته است.

 خاقانی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: نباید این واقعیت مهم را نادیده بگیریم که ترکیه به دلیل عضویت در ناتو از حمایت دولت‌های غربی برخوردار است و به سبب سیاست و دیپلماسی خارجی انرژی روسیه نمی‌خواهد رقیبی مانند ایران در بازار غرب وارد شود

از دست رفتن فرصت‌های حضور در بازار انرژی از دولت نهم تاکنون

خاقانی بیان کرد: در مقابل ما برای رقابت در ایران عملیات معاوضه انرژی با انرژی را تعریف کردیم که معاوضه نفت با نفت، معاوضه گاز با گاز، معاوضه گاز با برق به طوری به ارمنستان گاز دادیم و برق گرفتیم و به نخجوان گاز دادیم و از آستارا و آذربایجان گاز گرفتیم و همین طور از ترکمنستان. بندر نفتی نکا را ساختیم. این در حالی است که به گفته شرکت‌های چند ملیتی در واقع ایران از نظر محیط زیستی و اقتصادی بهترین مسیر برای صادرات انرژی بود. در دولت هفتم و هشتم حتی شبکه‌های برق به یکدیگر متصل شد متاسفانه در دولت‌های نهم و دهم این روند آهسته شد و در دولت یازدهم و دوازدهم همه توجه‌ها به برجام معطوف شد و سپس در دولت دوازدهم، دونالد ترامپ از برجام خارج شد و تحریم‌های سنگین علیه ایران اعمال شد و تمام این موارد سبب شد تا فرصت‌ها از دست ایران برود .

وی ادامه داد: طبیعی است که قطر توسعه میدان عظیم گازی پارس جنوبی را در اختیار بگیرد و از آن‌سو عراق توانست در صادرات نفت فرصت‌ها را از ایران بگیرد به طوری‌که اکنون صادرات روزانه نفت این کشور به چهار تا چهار و نیم میلیون بشکه در روز رسیده که حجم زیادی است. همچنین عربستان ، قطر و ترکیه به عراق پیشنهاد داده‌اند که به جای ایران به این کشور برق و گاز صادر کنند . خاقانی با اشاره به اینکه غرب و شرق علیه صادرات انرژی از ایران متحد است، گفت: چرایی همراهی غرب و شرق در این مساله را باید در این دانست که کشورهای غربی در حوزه دریای خزر در یعنی ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

وی در توضیح این مطلب ادامه داد: گفته می‌شود در میدان نفتی کشگان در شمال دریای خزر ، امکان تولید همپای کویت وجود دارد. آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها حدود 70-80 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده‌اند و باید گفت مطالعات آن زمان نشان می‌داد که ایران بهترین مسیر برای صادرات نفت این میدان است که تحریم‌ها اجازه نداد و اکنون روسیه در نظر دارد که این صادرات از مسیر روسیه و ترکیه انجام شود. وی تصریح کرد: هماهنگی پشت پرده وجود دارد که حتی پس از تحریم‌ها ایران نتواند در صادرات انرژی قد علم کند لذا باید دانشگاهیان و کارشناسان دلسوز وارد صحنه شوند اما متاسفانه شاهد هستیم که حاکمیت دولت سیزدهم و مجلس یازدهم بر این مسیر استوار نیست و بسیاری از کارشناسان در حال ناامید شدن هستند.

وی اضافه کرد: در این شرایط مهم که باید نفت و گاز را آزادانه بفروشیم و پول آن را دریافت کرده و در هر بازاری به راحتی نسبت به خرید هرگونه کالا و خدماتی که نیاز داریم، آزادانه اقدام کنیم؛ نمایندگان محترم مجلس  طرح تهاتر نفت با مواد خوراکی و یا سایر کالاها را ارائه می‌دهند که طرحی بسیار فاجعه‌آمیز است.