«عوارض» کاهش شفافیت بودجه!

مریم شکرانی

 کاهش شفافیت بودجه سبب شده است سازمان برنامه و بودجه در اطلاعیه‌ای صریحا رسانه‌ها را از قیاس بودجه با سال گذشته برحذر بدارد و تهدید کند از این پس قیاس بودجه با سال گذشته اشتباه غیرعمدی نیست. شاید بتوان یکی از اصلی‌ترین عارضه‌های کاهش شفافیت را در ماجرای پرابهام تعیین عوارض خروج از کشور بررسی کرد.

خبر افزایش عوارض خروج از کشور به پنج میلیون  و 200هزار تومان بسیاری از ایرانی‌ها را شوکه کرد و بسیاری از مردم در شبکه‌های اجتماعی نسبت به آن واکنش نشان دادند. خبری که البته به سرعت تکذیب شد اما ابهام بزرگی برای کاربران ایرانی ایجاد کرد. کاربرانی که یک‌بار دیگر در سال 99 از سمت دولت وقت غافلگیر شده و صعود یک‌باره نرخ عوارض خروج از کشور به 400 هزار تومان را تجربه کردند.

حالا بسیاری از آنها معتقد هستند که دولت با این رفتار تلاش کرده است تا واکنش افکار عمومی را بسنجد و در حرکت غافلگیرانه بعدی نرخ عوارض را با جهش بزرگی بالا می‌برد اما نه در حد 5 میلیون تومان! پیش‌بینی که برخی از کاربران آن را با یک ضرب المثل قدیمی ایرانی توضیح داده و گفته اند : «دولت به مرگ می‌گیرد تا به تب راضی شویم!» با این حال دولت توضیح دیگری دارد.

یک بند پرحاشیه بودجه

دولت سیزدهم سرانجام اولین بودجه خود را به ساختمان بهارستان برد. بودجه‌ای که درست به اندازه بودجه سال 1400 حواشی زیادی به یدک کشید و بند بند آن در فضای مجازی واکنش‌برانگیز شد. این موضوع در حالی رخ می‌داد که کابینه ابراهیم رییسی پیش از این گفته بود که لایحه بودجه 1401 را با دقت تمام بسته‌اند و تلاش کرده‌اند که بودجه انقباضی باشد اما ناگهان بندی از بودجه صدای بسیاری از مردم را درآورد. بندی عجیب که در ظاهر ماجرا درآمد گزافی برای دولت تعریف کرده بود آن هم از محل عوارض سفرهای خارجی مردم.

در این بند دولت پیش‌بینی کرده بود که از محل عوارض سفرهای خارجی حدود 1500 میلیارد تومان در سال آینده درآمد داشته باشد. یک رسانه با مقایسه این عدد با پیش‌‌بینی درآمد عوارض سفر خارجی در بودجه سال 1400 تخمین زده بود که عوارض خروج از کشور 5 میلیون تومان تمام می‌شود.

این عدد عجیب واکنش بسیاری از مردم را در فضای مجازی برانگیخت. اتفاقی که برای آنها مسبوق به سابقه بود و دولت در سال 99 عوارض خروج از کشور را یکباره از 220 هزار تومان به 400 هزار تومان رسانده بود اما این عدد کجا و آن عدد کجا؟  اما این عدد عجیب از کجا آمد؟

این موضوع در حالی است که در بودجه امسال درآمد دولت از عوارض خروج از کشور فقط حدود ۱۱۰ میلیارد تومان بوده است.

مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه که مطابق رسم هرساله یک روز بعد از ارائه بودجه در مجلس با خبرنگاران کنفرانس مطبوعاتی برگزار می‌کرد، در نشست خبری خود اعلام کرده و توضیح داده است که پیشنهادهایی برای افزایش عوارض خروج از کشور مطرح شده اما هنوز در این زمینه تصمیم‌گیری نشده است.

او در نشست خبری خود به خبرنگاران توضیح داد که این موضوع صحت ندارد و اعدادی که در این زمینه عنوان شده نادرست است و هنوز در این زمینه تصمیمی گرفته نشده است و پیشنهاداتی مبنی بر افزایش عوارض خروج از کشور به صورت درصدی از بلیت مطرح شد که هنوز وارد دولت نشده است. اما این ارقام مطرح شده صحت ندارد و هنوز تصمیمی در این باره نگرفتیم.

تکلیف نرخ عوارض خروج از کشور چه می‌شود؟

با این حال بسیاری از کاربران با اشاره به تجربه ۴۰۰ هزار تومانی شدن عوارض خروج از کشور می‌گویند که دولت در افزایش تصاعدی عوارض خروج از کشور سابقه دارد و ممکن است امسال هم یک رقم شوکه کننده به عنوان عوارض خروج از کشور اعلام کند.

آنها می‌گویند که اگر بنا نیست دولت نرخ عوارض خروج از کشور را افزایش دهد پس قرار است که چگونه این درآمد 1500 میلیارد تومانی را تامین کند و باید منتظر ماند و دید در شرایطی که دولت تلاش کرده است کسری بودجه خود را با افزایش قابل توجه مالیات و عوارض جبران کند، چه رقمی برای عوارض خروج از کشور در نظر می‌گیرد؟

علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت توضیح دیگری درباره این پرسش مردم به ایلنا داده است. او درباره حواشی ایجاد شده درخصوص شایعه افزایش عوارض خروج از کشور توضیح داد و هرگونه افزایش قیمتی در این رابطه را رد کرد.او گفت: در این خصوص تنها پیش‌بینی کل درآمد ناشی از عوارض خروج بیشتر شده که آن هم به خاطر کاهش محدودیت‌های کرونایی است.

پس‌لرزه‌های ناشی از ماجرای عوارض را می‌توان ناشی از مبهم شدن بودجه و روشن نبودن شرایط و کاهش شفافیت دانست.

 به نظر می‌رسد دولت سیزدهم با هدف پیشگیری از قیاس با بودجه‌های پیشین دست به ابتکاری زده و با حذف جزئیاتی از بودجه، ان را غیر قابل قیاس با گذشته کرده است .

مسعود میرکاظمی: افزایش رقم عوارض خروج از کشور و اعدادی که در این زمینه عنوان شده نادرست است و هنوز در این زمینه تصمیمی گرفته نشده است و پیشنهاداتی مبنی بر افزایش عوارض خروج از کشور به صورت درصدی از بلیت مطرح شد که هنوز وارد دولت نشده است

 به این ترتیب حتی تکذیب ماجرای افزایش نجومی عوارض نشان‌دهنده حل مشکل نیست چرا که دولت روشن نکرده است نرخ عوارض خروج از کشور چه میزان است .  دولت با پیش‌بینی کلی رقم، دست خود را برای افزایش عوارض باز گذاشته است و بی‌تردید در ماه‌های آتی از اختیارات خود برای اعلام این رقم استفاده خواهد کرد .

 کاهش شفافیت بودجه تا بدان جا تاثیرگذار است که امروز حتی سازمان برنامه و بودجه نیز در اطلاعیه‌ای  اعلام کرده است بودجه سال 1401 با بودجه سال 1400 غیر قابل قیاس است. این مساله در خصوص استناد برخی از رسانه‌ها به بودجه نهاد ریاست‎جمهوری نیز قابل رصد است. وقتی محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای اصولگرا از افزایش قابل توجه بودجه نهاد ریاست جمهوری و رسیدن آن به رقم 1483 میلیارد تومان سخن گفت، برخی اعلام کردند این رقم نهاد ریاست جمهوری و دستگاه‌های تابعه را شامل می‌شود. این نکته در خصوص بودجه سازمان تبلیغات اسلامی نیز وجود دارد.

در این اطلاعیه آمده است: با توجه به ساماندهی بودجه دستگاه‌های مشابه در یک دستگاه مادر در لایحه بودجه سال 1401، مقایسه بودجه این دستگاه‌ها با ردیف مشابه در سال‌های قبل نادرست است.دولت در راستای تمرکززدایی از روند بودجه‌ریزی و تخصیص بودجه و کاهش اثرگذاری چانه‌زنی‌ها در این زمینه، در لایحه بودجه سال 1401 اقدام به تجمیع بودجه دستگاه‌های مشابه در یک دستگاه بزرگ‌تر کرده است.

رقم درج‌شده در لایحه بودجه 1401 به عنوان اعتبارات هزینه‌ای و عمرانی سازمان تبلیغات اسلامی، صرفاً مختص به این سازمان نبوده و شامل مجموع اعتبارات نهادهای تجمیعی در ردیف بودجه سازمان تبلیغات بوده است.

 در این اطلاعیه تاکید شده است: بدین وسیله به اطلاع مردم می‌رساند که جداول و آمار و ارقامی که مطمئناً تا روزهای آینده همچنان درباره مقایسه بودجه نهادهای مختلف با اعتبارات سال‌های قبل منتشر می‌شود و حاکی از رشدهای عجیب این نهادها است، به علت این اشتباه برخی رسانه‌ها است که با توجه به توضیحات فوق، از این پس نمی‌توان این اشتباهات را غیرعمدی دانست.

به این ترتیب دولت با این اقدام تلاش کرده است امکان قیاس را از میان ببرد . پس‌لرزه‌های این عدم شفافیت درروزهای آتی افزایش خواهد یافت. باید منتظر ماند و دید .