دنده معکوس عربستان در بازارهای نفت

امین قلعه‌ای

عربستان تولید روزانه نفت خود را در ماه دسامبر  به میزان 500 هزار بشکه کاهش می دهد. این خبری است که خالد فالح وزیر انرژی عربستان سعودی در حاشیه نشست مشترک وزارتی نظارت بر توافق کاهش عرضه اوپک و غیراوپک (JMMC) در جمع خبرنگاران در ابوظبی بیان کرد. او در این‌باره گفت:«شرکت دولتی نفت سعودی آرامکو عربستان به دلیل کاهش تقاضای فصلی، در ماه دسامبر روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام کمتر نسبت به ماه نوامبر به مشتریانش عرضه می‌کند.» اعلام این خبر از سوی وزیر انرژی عربستان در حالی بود که تا یش از برگزاری نشست کمیته وزارتی، اینگونه به نظر می‌رسید که این کشور از کاهش شدید بهای نفت پس از اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران خشنود است. عربستان امسال و در پی فشارهای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، روزانه حدود یک‌میلیون بشکه به تولید خود افزوده بود.

 بازار نفت اسیر سیاست 

به دنبال خروج آمریکا از برجام و اعلام خبر از سرگیری تحریم‌های آمریکا علیه ایران، عربستان سعودی، روسیه و عراق به بهانه جلوگیری از تنش در بازارهای نفت اقدام به افزایش بی سابقه تولید نفت خود کردند . این همه در حالی اتفاق افتاد که بر اساس توافق کاهش عرضه نفت میان اوپک و سایر تولید کنندگان نفت، کشورهای عضو اوپک باید همچنان به سهمیه‌های توافق شده برای خود  به منظور تولید نفت وفادار باقی می‌‌ماندند. عربستان سعودی چند ماه پیش و در پی تهدید‌های مکرر دونالد ترامپ طی بیانیه‌ای که با امضای خالد فالح انتشار یافته بود، اعلام کرد که این کشور به منظور عمل به تعهدات خود در چارچوب  توافق کاهش عرضه، به سهمیه در نظر گرفته شده برای این کشور وفادار نخواهد بود. این روند اما هر گز به منجر به کاهش بهای نفت نشد. چرا که  ادعای آمریکا  در مورد حذف کامل نفت ایران، همچون سایه‌ای از وحشت  این بازارها را در برگرفته بود. در این بین با اعلام معافیت هشت کشور از تحریم نفت ایران و خاطرجمعی بازارهای نفت از تویلید یک میلیون بشکه ای نفت ایران  بازارها  با با مازاد شدید عرضه مواجه گردید امری که به سقوط بهای جهانی نفت منجر شد. 

 از قضا سرکنگبین صفرا فزود 

 خبرگزاری رویترز چند روز پیش در واکنش به کاهش شدید بهای  نفت نوشت:« آمریکا در ماجرای تحریم ایران، عربستان را بازی داد» در متن خبر رویترز آمده:«تغییراتی که در وضعیت بازار نفت در طی یک ماهه گذشته ایجاد شده باورکردنی نیست. بازار به یکباره از وضعیت نگرانی در مورد وجود عرضه کافی نفت به وضعیت سقوط قیمت ها به دلیل مازاد عرضه تغییر کرده است.» خبر خبرگزاری رویترز به خوبی نشان می‌دهد که خوش خیالی عربستانی‌ها در مورد به صفر رسیدن صادارت نفت ایران کار دست آنها داده است. یک ماه پیش، قیمت هر بشکه نفت برنت به 86 دلار و بالاترین رقم در چهار سال اخیر رسید. نگرانی فعالان بازار در مورد پیامدهای تحریم ایران و کاهش عرضه، مهمترین دلیل این افزایش بود. از آن زمان و پس از ارزیابی مجدد شرایط، قیمت‌ها ۱۵ درصد کاهش یافته است. از سوی دیگر  رشد تولید نفت آمریکا فراتر از انتظارات بوده و عربستان سعودی به عنوان بزرگترین صادرکننده دنیا به نزدیکی رکورد تاریخ تولید خود نزدیک شده بودند .  دولت روسیه و چند تولیدکننده دیگر نیز بر تولید خود افزودند. رهبران آمریکا برای جلوگیری از ایجاد شوک قیمتی در بازار، معافیت‌هایی برای چند کشور مشتری نفت ایران در نظر گرفتند تا به این ترتیب آثار وخیم افزایش تولید با اهداف سیاسی به تولیدکنندگان بی تدبیر بازگردد. 

 تدبیر بار جلوگیری از بحران 

 سقوط ناگهانی بهای نفت کشورهای عضو توافق کاهش تولید را به صرافت تشکیل جلسه برای بررسی راهکارهای مقابله با این روند انداخت. جلسه ای دیرهنگام که البته با نامه اعتراضی وزیر نفت ایران به دبیرکل اوپک همراه بود. وزیر نفت هفته گذشته با ارسال نامه‌ای به دبیرکل اوپک، با تاکید بر اینکه کمیته JMMC و JTC در ماه‌های اخیر، از اهداف اولیه تشکیل خود فاصله گرفته، گفت: کار این دو کمیته نمی‌تواند حافظ منافع جمعی اوپک باشد. بیژن زنگنه در این نامه تاکید کرد: متاسفانه، در طول ماه‌های گذشته عملکرد کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق اوپک – غیراوپک (JMMC) و کمیته فنی مشترک (JTC) بر مبنای تفسیر غلط از تصمیم‌های کنفرانس اوپک بوده است و اینجانب در مکاتبات خود در این دوره، این موارد را بارها یادآوری کردم.تفاسیر حقوقی دبیرخانه اوپک از تصمیمات اوپک که در بیستمین جلسهJTC در الجزیره ارائه شد، ضمن تایید نگرانی‌های اینجانب، موید این نکته بود که JMMC و JTC برداشت صحیحی از حدود وظایف و ماموریت خود ندارند.  وی در بخشی از این نامه تصریح کرد: عملکرد JMMC و JTC در ماه‌های اخیر، نشان می‌دهد که این دو کمیته از اهداف اولیه تشکیل خود فاصله گرفته‌اند و برخی اعضای اوپک عضو این دو کمیته ضمن اعلام آشکار همراهی با آمریکا در اعمال تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی آن کشور علیه ایران در تلاش برای استفاده ابزاری و سیاسی از این دو کمیته در حمایت از سیاست‌های آمریکا علیه ایران هستند.  

وزیر نفت تاکید کرد: کار این دو کمیته نمی‌تواند حافظ منافع جمعی اوپک باشد و مادامی که شرح وظایف و اختیارات این دو کمیته به‌طور کامل تعریف نشده و به تصویب کنفرانس اوپک نرسیده فعالیت آنها قابل توجیه نیست از این رو بلافاصله باید کار خود را متوقف کنند. بنابراین دبیرخانه اوپک از ارائه هرگونه خدمات و هزینه برای آنها اجتناب کند. بدیهی است هرگونه گزارش یا پیشنهادی از سوی این دو کمیته قابل پذیرش نیست.

 اوپک پلاس چه تصمیمی گرفت؟

 با وجود اعتراض شدید ایران به رفتارهای غیراصولی اوپک پلاس، جلسه کمیته وزارتی نظارت بر توافق کاهش تولید در ابوظبی امارات تشکیل شد. نتیجه این نشست اما چیزی فراتر از پیش بینی کارشناسان نبود. در بیانیه پایانی اوپک پلاس آمده : «کمیته شرایط کنونی عرضه و تقاضا در بازارهای جهانی نفت خام را بررسی و اشاره کرد که در سال ۲۰۱۹ رشد عرضه بیش از تقاضای جهانی سبب ایجاد تردیدهایی در بازار می‌شود.کمیته تاکید کرد که تعدیل چشم انداز رشد اقتصادی جهان در کنار این تردیدها، می‌توان سبب کاهش تقاضا برای نفت خام در سال ۲۰۱۹ میلادی شود و سرانجام به افزایش شکاف بین عرضه و تقاضا بینجامد.کمیته وزارتی همچنین از کمیته فنی خواست شرایط بازار را به‌طور مداوم رصد و سناریو‌های تحلیلی مبنی بر داده‌های جدید را با توجه به گزینه‌های مربوط به ارقام تولید در سال ۲۰۱۹، بررسی کند، زیرا امکان به‌کارگیری راهبردهای جدید برای ثبات بازار وجود دارد.» این  بیانیه به خوبی نشان داد که راهبرد افزایش سرسام‌اور تولید نفت توسط عربستان سعودی و هم‌پیمانانش، سیاستی شکست خورده در بازارهای جهانی نفت است. به همین دلیل خالد فالح بلافاصله پس از برگزاری این نشست در جمع خبرنگاران از تصمیم عربستان به کاهش تولیدنفت به میزان 500 هزار بشکه در روز خبر داد. دو منبع مطلع از مذاکرات درباره کاهش تولید روز یکشنبه به رویترز گفتند: عربستان در حال گفت‌وگو درباره پیشنهادی برای کاهش روزانه یک میلیون بشکه‌ای نفت خام توسط تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک است.یک منبع مطلع دیگر گفت: بحث‌های عمومی درباره کاهش تولید نفت وجود دارد، اما بحث بر سر این است که چه مقدار باید عرضه کاهش یابد.این منبع ادامه داد: هیچ‌کس انتظار اعطای معافیت از تحریم‌های آمریکا به خریداران نفت خام ایران را نداشت، عربستان سعودی به دنبال جلوگیری از کاهش قیمت‌هاست، کسی خواهان کاهش شدید قیمت‌ها نیست‌‌.الفالح ضمن این‌که احتمال کاهش تولید نفت در سال ۲۰۱۹ را رد نکرد، گفت: قصد داریم با حداقل مداخله به استقبال سال ۲۰۱۹ میلادی برویم.وی افزود: من فکر می‌کنم در شرایط ایده‌آل ما خواهان کاهش تولید نیستیم،  ایده‌ال ما حفظ شرایط بازار نفت، یعنی عرضه آزادنه و مناسب است.وزیر انرژی عربستان گفت: ما زمانی کاهش تولید می‌دهیم که شاهد تداوم مازاد عرضه نفت باشیم و اکنون ما نشانه‌هایی از افزایش تولید نفت آمریکا را مشاهده می‌کنیم، در عین حال شاهد نشانه‌های مازاد عرضه جهانی نبوده‌ایم.الفالح ماه گذشته میلادی اعلام کرد که عربستان در ماه نوامبر ۱۱ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند که نسبت به رقم روزانه ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه‌ای ماه اکتبر روزانه ۳۰۰ هزار بشکه افزایش نشان می‌دهد.وی همچنین گفت: نیاز به کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام داریم زیرا در ماه‌های اخیر بالا رفته است.

اوپک باقی می ماند

 از دیگر تحولات مهم روزهای اخیر در بازارهای جهانی نفت انتشار شایعاتی مبنی بر تمایل عربستان سعودی به کنار کشیدن از اوپک بود. خبری که انتشار آن به خودی خود میتوانست بازارهای جهانی نفت را با افت شدید قیمت مواجه کند. در روزهای اخیر برخی خبرگزاری‌ها از جمله وال استریت ژورنال مدعی شده بودند که اتاق فکر سعودی در پی «بررسی انحلال کوتاه مدت یا میان مدت اوپک» است. تحلیلگران دو سناریو را مطرح می کنند. اول این که تمامی تولید کنندگان بزرگ نفت در دنیا بر سر کسب بازار جهانی نفت بعد از انحلال اوپک به رقابت بر می خیزند. و دوم این که عربستان سعودی از اهرم تولید نفت خود استفاده نماید و به عنوان یک اوپک مستقل ظهور کند. ایده دنیای بدون اوپک ایده جدیدی نیست. اما از زمانی که دونالد ترامپ در ایالات متحده بر سر کار آمده این ایده شدت و توان مضاعفی یافته است.آمریکایی ها همیشه گفته اند که اوپک با ایجاد انحصار در بازار تولید نفت، قیمت‌ها را به نفع خود بالا نگه داشته است و فشار اقتصادی بسیاری به مصرف کنندگان بنزین در ایالات متحده وارد می کند.از این رو نمایندگان کنگره ایالات متحده بارها لایحه ای را به عنوان «قانون ضد انحصار در تولید و صادرات نفت، نوپک،«NOPEC» برای رای‌گیری به مجلس برده اند. در همین حال واکنش‌های گسترده به این خبر دیروز وزیر انرژی عربستان را مجبور به موضع گیری در این باره کرد. الفالح در این باره گفت:« من به شما اطمینان می‌دهم هیچ برنامه‌ای برای انحلال اوپک وجود ندارد.» فالح  در همین حال ضمن استقبال از تمایل ایران به حضور در کمیته نظارتی کاهش تولید  گفت:«ما مشخصا از حضور ایران و همچنین هر کشور دیگری که بخواهد به طور سازنده در چارچوب طرحی که همه ۲۵ کشور توافق‌نامه انتخاب کرده‌اند، کار کند، خوشحال خواهیم شد.»