کوچ متخصصان صنعت فرش به چین و پاکستان

مریم شکرانی

 صادرات فرش ایران روزگار ناگواری را پشت سر می‌گذارد. فرش ایرانی که روزی صادرات آن از 2 میلیارد دلار گذشته و تبدیل به برند سرشناسی در بازار جهان شده بود حالا نه تنها میزان صادرات آن تقریبا به صفر رسیده است که غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران گفته است که بسیاری از متخصصان و فرشبافان ایران به چین و پاکستان کوچانده شده و در واقع صنعت فرش دستباف ایران را ربوده‌اند. سقوط آزاد صادرات فرش ایران در حالی اتفاق افتاده است که چین و پاکستان با کپی نقشه‌های فرش ایران، بازارهای ایران را در اختیار گرفته‌اند.

فرش هنر صنعت ویژه‌ای است که به نام ایران و با برند ایران در همه جهان شناخته شده است، اما بی‌برنامگی این برند مهم را نیز بر باد داده است.

صادرات فرش صفر شد

صادرات فرش ایران در مقاطعی از چهار دهه گذشته مانند سال‌های 73 و 74 از 2 میلیارد دلار گذشت و ارزآوری خیره کننده‌ای برای ایران به دنبال داشت. در این میان بنا به اعلام اتاق بازرگانی چیزی نزدیک به 25 درصد صادرات فرش ایران به امریکا انجام می‌شد که حالا این میزان به صفر رسیده است. محمدعلی زرینه کفش، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستبافت با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر صادرات فرش ایران بیشتر از نیم میلیارد دلار بود اما سال گذشته صادرات فرش دستباف به پایین‌ترین سطح صادرات رسید که عددی حدود ۷۰ میلیون دلار است و البته ۵۰ میلیون دلار آن از طریق گمرک بوده و حدود۲۰ میلیون دلار هم از طریق بار مسافری از کشور خارج شده است. او تاکید کرده است که به این ترتیب صادرات فرش ایران تقریبا به صفر رسیده است.رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستبافت توضیح داده است: بخش مهم مشکلات پیش پای صادرکنندگان، به دولت، مصوبه‌ها و قانون‌های که تصویب شده مربوط می‌شود به نحوی که برای تولید فرش دستبافت، باید مواد اولیه وارد شود که به آن ارز دولتی اختصاص داده نمی‌شود، اما وقتی فرش بافته شد و صادرکننده می‌خواهد آن را صادر کند شش ماه وقت دارد تا ارز آن را از طریق سامانه نیما به کشور برگرداند.زرینه‌کفش اضافه کرد: فرش کالایی نیست که بتوان آن را خیلی فوری در کشور‌های خارجی به فروش رساند، اما دولت می‌گوید شش ماه فرصت دارید تا ارز حاصل از صادرات را به کشور برگردانید و این یکی از مشکلات اساسی صادرکنندگان است و متاسفانه امروز شاهد آن هستیم که کشور‌هایی مثل هند، چین و پاکستان در حال سوء استفاده از برند ایرانی هستند و فرش‌های خود را در اروپا و امریکا به جای فرش ایرانی می‌فروشند.

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دست بافت افزود: دولت می‌تواند با برنامه ریزی، فرش ایرانی را بهتر در دنیا معرفی کند و متاسفانه سازمان ملی فرش هم هرسال ضعیف‌تر از سال گذشته عمل می‌کند و وضعیت فرش ایرانی بسیار بد است.زرینه کفش توضیح داد: در حال حاضر در کشور یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر بافنده فرش داریم که در پنج سال گذشته حدود ۵۰۰ هزار نفر از آن‌ها بیمه شده اند که این در زمان خودش خبر خوبی بود، اما حالا با رها شدن این پشتیبانی از سمت دولت، فقط ۲۰۰ هزار نفر تحت پوشش بیمه هستند و این باعث شده تا هنرمندان فرش ایرانی بی انگیزه و تقریبا نیمی از آن‌ها بیکار شوند و یا به سراغ کار‌های دیگر غیر از فرشبافی رفته‌اند.

اشتغال فرشبافان در معرض خطر

امسال هم اوضاع صادرات فرش چنگی به دل نمی‌زند و میری، عضو هیات مدیره اتحادیه تولید کنندگان و صادرکنندگان توضیح داده است که در سه ماهه نخست امسال براساس آمار گمرک ارزش صادرات فرش دستباف 8 میلیون و 900 میلیون دلار بوده است.

او تاکید کرد: وقتی مسئولان عالی رتبه کشور با این ارقام ناچیز در حوزه صادرات فرش مواجه می‌شوند، تصور می‌کنند که نباید به این حوزه اهمیت دهند در حالی که اهمیت ارزآوری فرش باید در درجه دوم باشد و در درجه اول موضوع اشتغال در این صنعت مورد اهمیت قرار گیرد. عضو هیات مدیره اتحادیه تولید کنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف بیان داشت: البته اشتغال در صنعت فرش نیز مستلزم آن است که نگاه درستی به موضوع صادرات فرش دستباف داشته باشیم که این اتفاق متاسفانه تاکنون نیفتاده است و حتی در برنامه‌های پیشنهادی وزیر صمت برای معرفی خود به مجلس نیز موضوع فرش مطلقا دیده نشد و کلمه‌ای از فرش در برنامه‌های وزیر جدید صمت ذکر نشده است. البته با توجه به برنامه وزیر صمت به نظر می‌رسد دغدغه وی بیشتر حوزه صنعت است زیرا در حوزه تجارت خارجی و صادرات نیز برنامه خاصی ارائه نکرده‌اند.

صنعت فرش دستباف ایران را ربودند

در این میان غلامحسین شافعی، رییس اتاق بازرگانی ایران هم به روزگار ناخوش فرش از دریچه دیگری نگاه کرده و گفته است: با کمال تاسف در طول ۳۰ یا ۴۰ سال گذشته، بسیاری از فرشبافان و متخصصین ما را به برخی از کشورها از جمله چین و پاکستان بردند و می‌توان گفت صنعت فرش دستباف ایران را ربودند.او به ایلنا توضیح داد: از آنجا که عوامل تولید فرش دستباف در چین و پاکستان بسیار کمتر از ایران و قیمت تمام‌ شده آن پایین‌تر از ایران است؛ ما در میدان رقابت با مشکل مواجه می‌شویم.

صادرات فرش ایران در مقاطعی از چهار دهه گذشته مانند سال‌های 73 و 74 از 2 میلیارد دلار گذشت و ارزآوری خیره‌کننده‌ای برای ایران به دنبال داشت. در این میان بنا به اعلام اتاق بازرگانی چیزی نزدیک به 25 درصد صادرات فرش ایران به امریکا انجام می‌شد که حالا این میزان به صفر رسیده است

رییس اتاق بازرگانی ایران همچنین گفت: صنعت فرش ماشینی ما ارتقای قابل توجهی پیدا کرده و به لحاظ کیفیت می‌تواند در هر بازار رقابتی توفیق پیدا کند. آنچه که همه صنایع از جمله صنعت فرش به عنوان مشکل با آن مواجه است؛ اینکه مسائل داخلی کشور مثل پیش‌بینی‌ناپذیرآینده صنعت، قیمت‌گذاری کالا، تامین مواد اولیه با مشکلات زیاد و... است.شافعی ادامه داد: این مسائل مشکلات اساسی در مورد همه صنایع به خصوص صنایع فرش مطرح است و تولیدکنندگان را از ابداعات و ابتکارات جدید باز می‌دارد. اگر موانع برداشته شود و تامین مواد اولیه صنعت فرش بتواند به سادگی انجام شود، ما قدرت رقابت را در کلیه بازارهاهای جهانی داریم.او افزود: خوشبختانه به حدی از نظر کیفیت صنعت فرش ماشینی رشد کرده که تنها کارشناسان می‌توانند فرق آن را فرش دستی تشخیص می‌دهد. ما به کشورهایی که خودشان تولیدکننده فرش هستند صادرات داریم. چین، هندوستان و پاکستان جزو کشورهایی هستند که در برخی بازه‌های زمانی رقیب ما در این صنعت بودند ولی امروز به این کشورها هم صادرات فرش داریم. این موضوع یک توفیق بزرگ است که سیاست‌گذاران و مسئولین باید آن را به عنوان یک موقعیت ممتاز در کشور مورد توجه قرار داده و موانع را از پیش روی تولیدکنندگان واقعی که می‌توانند پایه و اساس توسعه کشور باشند بردارند تا بتوانند آینده روشنی پیش روی خود داشته باشند.شافعی در پاسخ به پرسشی در مورد تاثیر تحریم‌ها بر این موضوع گفت: تحریم‌ها روی صادرات همه کالاهای ما اثر داشته است و یکی از مشکلات اساسی ما است، روابط بانکی با مشکل مواجه است اما نباید همه مسائل را به تحریم متصل کرد. تحریم قطعا اثر داشته و قطعا یکی از مشکلات اساسی ما بوده ولی همه مشکل ما تحریم نیست.مشکل داخلی ما در سیاست‌گذاری‌ها درصد بیشتری از تحریم را به خود اختصاص داده است.

به نظر می‌رسد بازار جهانی فرش حالا برند شناخته‌شده خود یعنی فرش ایرانی را فراموش کرده و کپی فرش‌های ایرانی، که در چین و پاکستان و حتی افغانستان تولید می‌شوند، در حال گرفتن بازار هستند. به نظر می‎رسد هنوز برخی دولتمردان صدای زنگ‌های خطر را نشنیده‌اند.