هند همسو با چین، بنادر خود را به روی ایران بست
دست رد شرقی‌ها به سینه ایران
مریم شکرانی
بلوک شرق دست رد به سینه ایران زد. حالا پس از آنکه مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی از ممنوعیت ورود کشتی‌های ایرانی به بنادر بزرگ چین خبر داد، گزارش‌های دیگری منتشر شده است که نشان می‌دهد هند هم برخی بنادر خود را به روی ایران بسته است. نکته مهم این است که هند پروژه مهمی در بندر چابهار در دست اجرا دارد، اما تغییر معادلات سیاسی در افغانستان، اهمیت این پروژه را برای هند کاهش داده است. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که آخرین خبرها حاکی از آن است که هندی‌ها علاوه بر بستن بنادر خود روی کشتی‌های ایرانی، وارد یک مناقشه گازی با ایران هم شده‌اند.
مناقشه گازی جدید میان ایران و هند
روزنامه هندی اکونومیک تایمز از قول مقامات این کشور از مناقشه گازی جدید بین ایران و هند خبر داده و ادعا کرده است که حتی اگر شرکتهای ایرانی عملیات توسعه میدان گازی «فرزاد بی» را اجرا کنند، کنسرسیوم شرکتهای هندی حق دریافت ۳۰ درصد از سود این پروژه دارد.
یک مقام هندی به این روزنامه گفته ایران هند را در شرایط قراردادهای توسعه این میدان قرار نمی‌دهد ولی مجوز توسعه این پروژه در اختیار کنسرسیوم هندی است و باید سهم داشته باشد. کنسرسیوم هندی در سال ۲۰۰۲ عملیات اکتشاف در آب‌های جنوبی ایران، در نزدیکی عربستان را آغاز کرد و بعد از شش سال فعالیت لرزه‌نگاری و حفاری چاه‌ها، همچنین صرف ۸۵ میلیون دلار هزینه، موفق به کشف بلوک فارسی شد که میدان گازی «فرزاد بی» نیز بخشی از آن است.
طبق قرارداد اکتشاف، کل هزینه‌های عملیات بر عهده کنسرسیوم هندی بوده، اما ایران متعهد شده است در عملیات توسعه میادینی که کشف می‌شود، شرکتهای هندی ۳۰ درصد سهم داشته باشند. از سال ۲۰۰۸ تاکنون شرکت «او.ان.جی.سی» مذاکراتی با ایران برای توسعه این میدان و گرفتن سهم ۳۰ درصدی شرکتهای هندی داشته، اما تحریم‌های بین‌المللی باعث شد که این شرکت نتواند قرارداد توسعه میدان با ایران را امضا کند. مقامات ایران پیش از این از اختلاف با شرکت هندی بر سر قیمت گاز نیز خبر داده بودند. نهایتا اردیبهشت سال گذشته شرکت ملی نفت ایران بدون کسب اجازه از کنسرسیوم هندی، کل قرارداد توسعه میدان «فرزاد بی» به ارزش ۱.۷۸ میلیارد دلار را به شرکت پتروپارس ایران حواله کرد.
مقامات هندی ادعا می‌کنند به غیر از سهم ۳۰ درصدی در پروژه، کنسرسیوم هندی ۸۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری که برای کشف میدان یاد شده انجام داده را به همراه سود آن از ایران خواهد گرفت. درخواست غرامت و سود از ایران به خاطر لغو یک‌طرفه قرارداد و واگذاری پروژه به شرکت داخلی بدون جلب رضایت شریک خارجی در حالی است که ایران به خاطر قرارداد صادرات گاز به امارات از میدان سلمان، ۶ مهرماه امسال به ۶۰۷ میلیون دلار جریمه محکوم شد و این تنها بخشی از خسارت مطالبه شده است. ایران طی سال‌های گذشته در دو پرونده دیگر مناقشه گازی در دادگاه‌های بین‌المللی جریمه شده است که یکی از آنها جریمه ۱.۹ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۷ به خاطر گران‌فروشی گاز به ترکیه و دیگری جریمه ۲ میلیارد دلاری پارسال علیه ایران به خاطر تأخیر در پرداخت پول گاز وارداتی از ترکمنستان بوده است.
وقتی هند با چین همسو می‌شود
این موضوع در حالی رخ می‌دهد که هندی‌ها به تازگی اعلام کرده‌اند که کشتی‌های ایرانی را به برخی بنادر خود راه نمی‌دهند. ملک‌رضا ملک‌پور، عضو هیئت مدیره انجمن توسعه دریامحور به اقتصاد آنلاین گفته است که نه تنها هیچ یک از بنادر بزرگ چین اجازه نمی‌دهند که کشتی‌های ایرانی در آنجا پهلوگیری کنند که حالا مهمترین بندر کانتینری هند هم روی کشتی‌های ایرانی بسته شده است.
او توضیح داده است: «آدانی» که بزرگترین اپراتور بندری هند به شمار می‌آید، به تازگی در اطلاعیه‌‌ای اعلام کرده که ورود محموله‌های کانتینری ایران، افغانستان و پاکستان به بنادر زیر مجموعه این اپراتور از 15 نوامبر ممنوع شده است. ملک‌پور ادامه داد: تحریم هزینه‌های حمل و نقل دریایی را به شدت بالا برده است و این موضوع روی قیمت تمام شده انواع محصولات و کالاهای بازار ایران تاثیر قابل ملاحظه داشته است و حالا با این اطلاعیه پایانه‌های مهم کانتینری هند هم روی کشتی‌های ایرانی بسته شده است.
رویترز در زمینه اطلاعیه گروه آدانی هند نوشته است که آنها برای این تصمیم خود هیچ توضیحی نداده‌اند اما این تصمیم چند هفته پس از آن گرفته شد که مقامات هندی نزدیک به سه تن هروئین از افغانستان به ارزش 200 میلیارد روپیه از دو کانتینر در بندر موندرا کشف کردند.
چرا بندر چابهار دیگر برای هند و چین مهم نیست؟
لازم به توضیح است که چندی پیش هم محمدرضا مدرس خیابانی، مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی از ممنوعیت ورود کشتی‌های ایرانی به بنادر چین به دلیل اعمال محدودیت از سوی این کشور خبر داد. او گفته بود که کشتی های ایرانی در حال حاضر با گرفتاری‌های زیادی مواجه هستند و نه تنها امکان نوسازی ندارند که مشکل بیمه‌ای دارند و همچنین امکان تامین سوخت در خارج از کشور برایشان مهیا نیست.
ملک‌رضا ملک‌پور، عضو هیأت مدیره انجمن توسعه دریامحور: هیچ یک از بنادر بزرگ چین اجازه نمی‌دهند که کشتی‌های ایرانی در آنجا پهلوگیری کنند و حالا مهمترین بندر کانتینری هند هم روی کشتی‌های ایرانی بسته شده است
او تاکید کرده بود که گرچه پالایشگاه شازند سال گذشته ۹۰ درصد سوخت مورد نیاز کشتی‌های ایران را تامین کرده است اما هزینه تامین سوخت از داخل بیشتر از نرم جهانی است چون هم مالیات بر ارزش افزوده به آن تعلق می‌گیرد هم هزینه حمل آن از شمال به جنوب کشور را تامین می‌کنیم. او در ادامه گفته است: بنادر چنین ممنوعیت ورود شناورهای این شرکت را اعمال می‌کنند. سال گذشته، ۴ ماه شناورهای ما در بنادر چنین متوقف ماند، کماکان این محدودیت ها ادامه دارد. البته باید به این نکته اشاره کرد که کشتی‌های ایرانی تقریبا دیگر در هیچ بندر بزرگ جهان پذیرفته نمی‌شوند و از آن سمت هیچ کشتی خارجی حاضر به پهلوگیری در بنادر ایران نیست. عضو هیئت مدیره انجمن توسعه دریامحور درباره ممنوعیت پذیرش کشتی‌های ایرانی در بنادر چین هم توضیح می‌دهد: تا زمان حضور امریکا در افغانستان، ایران و بندر چابهار برای چین و هند اهمیت زیادی داشت. چین از این جهت که به دلیل حضور امریکا، پایگاه قدرتمندی در افغانستان نداشت و ترجیح می‌داد که کریدور چین-هند-ایران را از طریق بندر چابهار فعال کند و بندر چابهار و ایران از آن جهت برای هند اهمیت داشت که متحد استراتژیک هند یعنی امریکا در افغانستان حضور داشت و بازار این کشور برای هند بسیار مهم بود اما به دلیل اختلافات سیاسی با پاکستان تصمیم گرفته بود، بندر چابهار ایران را به عنوان مسیر جایگزین دسترسی به افغانستان تعریف کند.
ملک‌پور ادامه می‌دهد: با تسلط طالبان به افغانستان ایران اهمیت سابق خود را برای چین و هند از دست داده است. چین از آن جهت که حضور مستقیم در افغانستان دارد و دیگر نیازی به بندر چابهار و مسیر ایران ندارد و هند از آن جهت که طالبان به عنوان شریک سیاسی پاکستان، بازار خود را روی هند بسته است. بنابراین آنها دیگر لزومی نمی‌بینند که از طریق بنادر خود به ایران امتیاز بدهند و ریسک تحریم را بپذیرند.
به نظر می‌رسد تحریم ایران و ظهور طالبان در افغانستان دست به دست یکدیگر داده تا اهمیت استراتژیک بندر چابهار، تنها بندری که از تحریم‌های آمریکا معاف شد، کاهش یابد. در این فضا، وقتی کشتی‌های ایرانی در بنادر بزرگ جهانی پذیرفته نمی‌شوند و ایران با تحریم‌های بانکی روبروست؛ چشم‌انداز پیش‌رو تاریک است که برای بهبود وضعیت اقتصاد ایران چاره‌ای جز روشن کردن آن وجود ندارد.
دیدگاه تان را بنویسید