بازی‌ روسیه را خوردیم

مریم شکرانی

روسیه بازار گاز جهان را در مشت گرفته و ایران را از این بازار بزرگ پس زده است. آنقدر که حالا صدای رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم هم درآمده است. او در توییتی پرسیده است: «چه شد که روسیه جای ایران را در طرح انتقال گاز به اروپا گرفت؟»

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، نوشته است: «روسیه ما را در تنش دائم با اروپا حفظ کرد تا طرح انتقال گاز به اروپا نیز هم‌چون صدها فرصت دیگر از ایران ربوده شود. روسیه خط لوله انتقال گاز به اروپا را تکمیل کرد، طرحی که قرار بود از دهه ۹۰ توسط ایران اجرایی شود.»

مالک بزرگ گاز جهان واردکننده شد

ایران بعد از روسیه، دومین ذخایر گاز جهان را دارد. ذخایر اثبات شده گاز طبیعی ایران چیزی معادل ۱۱۹۳ تریلیون فوت مکعب (Tcf) برآورد شده است که پس از روسیه، ۱۷ درصد از ذخایر کل جهان و بیش از یک سوم ذخایر اوپک را به خود اختصاص می‌دهد. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که هم‌زمان با آنکه روسیه یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز جهان به شمار می‌آید و قطر در این بازار بازیگر مهمی شده، ایران حتی برای واردات گاز دچار مشکل است.

حالا جواد اوجی، وزیر نفت ایران از کمبود ۲۰۰ میلیون مترمکعبی گاز در زمستان امسال خبر داده و گفته است که احتمال بروز مشکل برای  نیروگاه‌های گازی برق هم وجود دارد و بحران زمستان گذشته تکرار می‌شود. زمستان سال گذشته کمبود گاز موجب قطع برق شد و بسیاری از صنایع هم مجبور به استفاده از سوخت آلاینده مازوت به جای گاز شدند تا حدی که رکورد آلودگی هوای تهران جهانی شد.

در این بین رفع کسری گاز با واردات از ترکمنستان هم در سال‌های گذشته مشکلات عدیدهای داشته است و این کشور در گذشته و در سرمای شدید ایران، ناگهان صادرات گاز به ایران را قطع کرد و در حالی که در شمال کشور برف سنگینی باریده بود، گاز خانگی بسیاری از شهروندان این مناطق قطع شد و حالا صحبتها بر این است که ترکمنستان برای صادرات گاز به ایران تحریم را بهانه کرده است.

حذف ایران از بازار گاز جهان

از آن سمت سایر رقبای ایران معاملات دیگری در بازار گاز جهان از سر گرفته‌اند.

 قطر که پس از ایران سومین ذخایر گاز جهان را دارد، اکنون بزرگترین صادر کننده گاز طبیعی مایع یا LNG در جهان است. این درحالی است که ایران سال‌ها با صادرات گاز طبیعی مایع که تاسیسات خاصی را لازم دارد، فاصله دارد.

دیگر مالک بزرگ ذخایر گاز جهان یعنی روسیه اما در حال تسخیر بسیاری از بازارهای بزرگ جهان و دور زدن ایران است. روسیه که همیشه نگران بوده، گاز ایران به اروپا سرازیر نشود و در نتیجه روسیه را تضعیف نکند، حالا پروژه‌های بسیار مهمی را به سرانجام رسانده است.

روسیه در سال ۲۰۲۰ حدود ۲۵ میلیارد دلار صادرات گاز داشته است که این عدد با توجه به کاهش قیمت گاز در سال گذشته، عدد بسیار قابل توجهی است. در سال ۲۰۰۸ و با اوج‌گیری قیمت نفت صادرات گاز روسیه به نزدیکی ۷۰ میلیارد دلار رسیده بود، پیش‌بینی می‌شود با رشد قیمت گاز و نفت در سال ۲۰۲۱، رقم صادرات گاز نیز رشد چشمگیری داشته باشد.

در این میان روسیه که به تازگی خبر داده است خط انتقال گاز به اروپا را تکمیل کرده، به سادگی بازار ایران در منطقه قفقاز را کساد کرده است و جالب است بدانید با عبور خط لوله گاز خود به ترکیه در این مسیر حتی ایران را حذف کرده است. از آن سو برای انتقال گاز به شرق دریای خزر و به چین هم تلاش های وسیعی انجام داده و در مسیر شمال به جنوب نیز با امضای قراردادی  خط لوله صلح ایران را واگذاشت و تبدیل به بازیگر مهم صادرات گاز به پاکستان شد.

روسیه که به تازگی خبر داده است خط انتقال گاز به اروپا را تکمیل کرده، به سادگی بازار ایران در منطقه قفقاز را کساد کرده است و جالب است بدانید با عبور خط لوله گاز خود به ترکیه در این مسیر حتی ایران را حذف کرده است

حذف ایران از بازار گاز ترکیه و اروپا

در حالی که قرار بود ایران صادرکننده گاز به ترکیه باشد، تعلل مسئولان جمهوری اسلامی موجب شد که روسیه به سرعت دست به کار شده و ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان، روسای جمهوری روسیه و ترکیه در مراسمی خط لوله دوازده میلیارد دلاری انتقال گاز روسیه به اروپا را افتتاح کنند.

این خط لوله با نام «ترک استریم» که نزدیک به هزار کیلومتر طول دارد از زیر دریای سیاه می‌گذرد و با حذف ایران از مسیر صادرات گاز، روسیه نه تنها گاز ترکیه که گاز اروپا را از این مسیر تامین می‌کند.

ظرفیت این خط انتقال ۳۱.۵ میلیارد مترمکعب گاز روسیه به ترکیه و اروپا است و در دو مسیر جداگانه ساخته شده است که یکی گاز را برای ترکیه و دیگری برای کشورهای اروپایی انتقال می‌دهد.  حالا خبرگزاری فرانسه خبر داده است که روسیه ساخت خط لوله «نورد استریم۲» بین این کشور و آلمان را به پایان رسانده و در واقع مسیر صادرات گاز به اروپا را تکمیل کرده است. این پروژه درعین حال موجب نگرانی واشنگتن و برخی از کشورهای اروپایی شده است. منتقدان می‌گویند این خط لوله وابستگی اروپا به گاز صادراتی روسیه را افزایش می‌دهد.

صادرات  گاز روسیه  به چین و پاکستان

روسیه نیم نگاهی به شرق دریای خزر و بازار بزرگ چین داشته در عین حال که بازار بزرگ هند و پاکستان را فراموش نکرده است.

در سال ۲۰۱۹ بود که خط انتقال گاز روسیه به چین با نام قدرت سیبری گشایش یافت. این خط لوله که قرارداد آن در سال ۲۰۱۴ میان گازپروم و شرکت ملی نفت چین امضا شد، ارزشی بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار دارد و تنها هزینه احداث این خط لوله ۵۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود. بر اساس این طرح پیش‌بینی می‌شود از سال ۲۰۲۲ یا ۲۰۲۳ سالانه ۳۸ میلیارد مترمکعب گاز از این طریق به چین صادر شود که معادل نزدیک به ۱۰ درصد از مصرف کل چین است و البته روسیه همین چند وقت پیش قرارداد بزرگ ۲۵ میلیارد دلاری را برای احداث خط لوله گاز از روسیه به پاکستان بست. این در حالی است که ایران سالیان سال بود خط لوله انتقال گاز به نام خط لوله صلح را راه‌اندازی کرده و حتی آن را تا مرز پاکستان پیش برده بود اما پاکستانی‌ها حاضر به همکاری با ایران نشدند و از ادامه خط لوله گاز صلح در خاک خود خودداری کردند. هر چه هست ایران در حال حذف از معادلات گازی جهان در شرایطی است که بزرگترین تحریم نفتی را متحمل شده است . آیا آینده ایران بدون انرژی رقم خواهد خورد؟