قرارداد ۲۷ میلیارد دلاری عراق با توتال چه تأثیری بر اقتصاد ایران دارد؟
بی‌نیازی تدریجی همسایه غربی از برق ایران
مریم شکرانی
قراردادهای اخیر عراق زنگ هشدار برای اقتصاد ایران است و حالا به نظر می‌رسد که همسایه غربی به دنبال بی‌نیازی از بازار ایران است. عراقی‌ها همین دو روز پیش قرارداد بزرگی به ارزش ۲۷ میلیارد دلار با توتال فرانسه به امضا رساندند و چند روز پیش از آن قرارداد دیگری را با چین بسته‌اند تا برق مورد نیاز خود را از طریق احداث نیروگاههای خورشیدی تامین کنند. این دو قرارداد بزرگ در حالی منعقد شده است که تولید گاز همراه نفت عراق از ایران پیشی گرفته و عراقی‌ها تصمیم دارند با شراکت چین و فرانسه نیاز خود را به گاز و برق ایران برطرف کنند.
پارسال همین زمان هم عراقی‌ها بدون توجه به درخواست ایران، خط آهن خود را به ریل سراسری ترکیه متصل کردند. این در حالی است که فعالان برخی بازارهای بزرگ ایران در عراق مانند فولاد و سیمان و مواد غذایی هم خبر می‌دهند که کالاهای مشابه ترکیه در حال جایگزینی کالاهای ایرانی در بازار عراق است.
قرارداد بزرگ فرانسه با عراق
گرچه عراق یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت است اما در مقابل واردکننده بزرگ انرژی از ایران به شمار می‌آید. حالا عراق چیزی حدود ۵ میلیارد دلار بابت صادرات برق و گاز به ایران بدهکار است اما به نظر می‌رسد که این کشور تصمیم گرفته است نیاز خود را به بازار انرژی ایران کاهش دهد و حالا گرچه میزان تولید گاز همراه نفت عراق از ایران بیشتر شده است اما یورونیوز گزارش داده که این کشور قرارداد کلانی با توتال فرانسه امضا کرده تا تولید نفت و گاز خود را افزایش دهد.
این چنین است که احسان عبدالجبار اسماعیل، وزیر نفت عراق روز یکشنبه از امضای قراردادی به ارزش ۲۷ میلیارد دلار با شرکت فرانسوی توتال برای سرمایه‌گذاری در بخش نفت، گاز و انرژی خورشیدی کشورش خبر داد.
وزیر نفت عراق این قرارداد را بزرگترین سرمایه‌گذاری یک شرکت غربی در عراق خواند. پاتریک پویانه،مدیرعامل «توتال انرجیز» (TotalEnergies) هم در مراسم امضای این قرارداد در بغداد حضور داشت. لازم به توضیح است غول صنعت نفت و گاز نام خود را از «توتال» به «توتال انرجیز» تغییر داده است تا بر تنوع منابع انرژی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر تاکید کند.
همچنین یورونیوز گزارش داده است که منبعی در وزارت نفت عراق گفت که قرارداد با توتال شامل چهار طرح می‌شود. یکی از این طرح‌ها در راستای استفاده از انرژی خورشیدی است تا وابستگی عراق به انرژی‌های فسیلی کاهش پیدا کند. عراق ذخایر نفت و گاز فراوانی دارد و دومین کشور صادرکننده نفت در اوپک است. با این حال شهروندان این کشور نفت‌خیز با بحران انرژی و قطع متناوب جریان برق روبرو هستند. خاموشی‌ها در عراق طی سال‌های اخیر منجر به ناآرامی‌های اجتماعی نیز شد.
عراق یک سوم گاز و برق مورد نیاز خود را از ایران تامین می‌کند. توتال یکی از پنج شرکت اصلی فعال در بخش نفت و گاز در سطح جهان است. این شرکت در نظر دارد ۲۰ درصد از سرمایه‌گذاری‌های خود در سال ۲۰۲۱ را به توسعه صنعت برق و انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص دهد.
جزئیات قرارداد برق عراق با چینی‌ها
اما عراقی‌ها فقط به همین قرارداد بزرگ اکتفا نکرده‌اند و چند روز پیش از مراسم امضای قرارداد با توتال، عرب نیوز گزارش داد که همسایه غربی قرارداد بزرگ دیگری با چینی‌ها امضا کرده تا نیروگاههای خورشیدی را در این کشور احداث کنند. این رسانه عربی نوشت قرارداد مذکور با شرکت پاور چاینا بر ساخت یک نیروگاه برق خورشیدی با ظرفیت ۲۰۰۰ مگاوات استوار است.
مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق در همین زمینه اعلام کرد این اولین پروژه در نوع خود در کشور است که یک انرژی پاک و تجدیدپذیر عرضه می‌کند.
بنا به اطلاعات منتشر شده درباره این قرارداد، ظرفیت اولین نیروگاه۷۵۰ مگاوات خواهد بود و به تدریج نیروگاههای جدیدی اضافه می‌شوند تا به ظرفیت هدف ۲۰۰۰ مگاوات برسد.
هرچند درباره زمان شروع این پروژه اطلاعاتی منتشر نشده اما مقامات عراقی به صراحت گفته‌اند که با این قرارداد قصد دارند نیاز خود را به برق ایران کاهش دهند.
احسان اسماعیل وزیر نفت عراق اعلام کرد کشورش تا ۲۰۲۵ پروژه‌های برق خورشیدی برای تولید ۱۰۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ مگاوات راه‌اندازی می‌کند. این مقدار ۲۵ درصد از کل نیاز عراق به برق است و با این حجم تولید برق در واقع عراق از برق ایران بی نیاز می‌شود
همچنین احسان اسماعیل وزیر نفت عراق اعلام کرد کشورش تا ۲۰۲۵ پروژه‌های برق خورشیدی برای تولید ۱۰۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ مگاوات راه‌اندازی می‌کند. این مقدار ۲۵ درصد از کل نیاز عراق به برق است و با این حجم تولید برق در واقع عراق از برق ایران بی نیاز می‌شود.
ترکیه شریک ترانزیت عراق شد
این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که پارسال همین موقع عراق خط راه‌آهن سراسری خود را به ترکیه متصل کرد.
در همین ارتباط پارسال وزارت حمل و نقل عراق از آغاز ساخت و تکمیل خط راه‌آهن عراق، سوریه و ترکیه خبر داد و طالب الحسینی مدیرکل شرکت راه‌آهن عراق برای مذاکره با مقامات ترک درباره اتصال شبکه راه‌آهن دو کشور به آنکارا سفر کرد. او گفته بود که ارتباط ریلی با ترکیه از موضوعات فوری برای وزارت حمل و نقل عراق است.
این در حالی است که ایران با وجود آنکه خط ریلی خود را تا مرز کرمانشاه رساند اما عراق خط ریلی خود را به ایران متصل نکرد. با این حال این کشور تلاش کرد برای گسترش خطوط راه‌آهن و ترانزیت خود شراکت با ترکیه را انتخاب کند و حالا عراق سعی دارد با بهره‌برداری از موقعیت جغرافیایی ویژه خود به عنوان گذرگاه پیونددهنده آسیا به آفریقا و مشرف بودن به خلیج فارس، ازعبور کالاهای تجاری میان شرق و غرب، به درآمد چشمگیری دستیابی پیدا کند.
علاوه بر این عراق با توجه موقعیت متمایزی که در مسیر جاده ابریشم دارد و براساس آن آسیا و اروپا را به هم وصل می‌کند، در تلاش است تا در نقل و انتقال کالاهای تجاری از این مسیر نیز نقش مؤثری ایفا کند و منبع درآمدی پایداری را برای خود دست و پا کند.
این تلاش عراق به ویژه پس از کاهش درآمدهای ارزی این کشور در نتیجه کاهش جهانی قیمت نفت دوچندان شده است و نمونه این تلاش را در اظهارات مقامات محلی عراق در زمینه اتصال خط آهن این کشور به ترکیه می‌توان مشاهده کرد.
این موضوع در حالی رخ می‌دهد که عراق دومین بازار بزرگ صادرات ایران به شمار می‌آید اما حالا حتی برای صادرات سایر کالاهای ایرانی هم، عراق در حال جایگزینی ترکیه به جای ایران است. انجمن تولیدکنندگان فولاد و فعالان صنعت سیمان از جایگزینی فولاد و سیمان ایران با ترکیه در بازار عراق خبر می‌دهند.علاوه بر این عراق برای واردات کالاهای کشاورزی و محصولات غذایی ایران نسبت به ترکیه تعرفه سنگین‌تری وضع کرده است.
همه اینها نشان می‌دهد عراق زنجیره‌ای از اقدامات را برای بی‌نیازی به ایران تدارک دیده است. آیا این اتفاقات زمینه تغییر موقعیت ژئوپلتیک ایران در قبال همسایه غربی است . بسیاری به این سئوال پاسخ مثبت می‌دهند.
دیدگاه تان را بنویسید