دومینوی افزایش قیمت‌ها در اقلام سفره ایرانی‌

ایمان ربیعی

«منتظر تورمی باشید که تا به حال تجربه نکرده‌اید.» این نکته‌ای است که از سوی رئیس اتاق بازرگانی تهران اعلام شده است. استناد مسعود خوانساری البته افزایش عجیب نقدینگی است. نکته‌ای که بسیاری از کارشناسان مبنای تحلیل قرار می‌دهند و معتقدند نقدینگی کنونی در اقتصاد ایران هنوز طوفان تورمی را برپا نکرده است و روزهای سختی از این نظر در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود.

 دولت جمهوری اسلامی ایران مدت‌هاست با تخصیص ارز 4200 تومانی از یک سو و سرکوب قیمتی از سوی دیگر تلاش کرده است مایحتاج سفره مردم یا آنچه را که کالاهای اساسی می‌نامند از دستبرد تورم دور نگه دارد اما نکته اینجاست که فشار معیشتی حالا سفره خانوار ایرانی را بیش از هر زمانی دیگر تحت‌تاثیر قرار داده است.

 در روزهای اخیر اخباری در خصوص افزایش نرخ نان منتشر شد این در حالی است که نه فقط استانداری بلکه نمایندگان مجلس شورای اسلامی به این موضوع واکنش منفی نشان دادند و اعلام کردند که هنوز افزایش نرخ نان مصوبه قانونی ستاد تنظیم بازار را ندارد.

 بحث بر سر افزایش یا عدم افزایش نرخ نان در حالی ادامه دارد که بسیاری از نانوایی‌ها در اقدامی هماهنگ و خودجوش نسبت به بالا بردن نرخ‌ها اقدام کرده‌اند و حال قیمت نان در بسیاری از نانوایی‌ها، چه نانوایی‌هایی که از آرد یارانه‌ای استفاده می‌کنند و چه آنها که از آرد غیریارانه‌ای استفاده می‌کنند، بالاتر از نرخ مصوب است .

 رشد بهای نان در حالی بار دیگر فشاری معیشتی را پیش روی سفره خانوار ایرانی قرار داده است که کیفیت نان سنتی نیز در ایران چندان مطلوب نیست و بسیاری از کارشناسان اقتصادی و تغذیه توامان نسبت به این مساله هشدار می‌دهند و معتقدند لازم است کیفیت نان افزایش یابد و این اتفاق حتی اگر به قیمت بالا رفتن نرخ نان باشد، به سبب صرفه‌جویی و ممانعت از دورریز از یک سو و کاهش بیماری‌های گوارشی ناشی از مصرف نان از سوی دیگر در نهایت به سود اقتصاد خانوار خواهد بود اما داستان اینجاست که سرکوب قیمتی و مداخله دولتی سبب می‌شود افزایش قیمت‌ها هر بار در شرایطی رخ دهد که مجالی برای بالا بردن کیفیت نباشد. به عبارت دیگر فشرده شدن فنر نرخ، زمینه‌های بروز بحران مضاعف را فراهم می‌کند و همواره رشد قیمت در زمانی اتفاق می‌افتد که دیگر مجالی برای اصلاحات ساختاری وجود ندارد.

 هشدار نسبت به گرانی برنج

 در حالی که تایید و تکذیب‌ها بر سر افزایش نرخ نان ادامه دارد، خبرهای رسیده حاکی از آن است که قیمت برنج، ماده مهم غذایی در سفره ایرانی در حال افزایش است.

بیم آن می‌رود که افزیش نرخ نان و برنج، بار دیگر دومینوی افزایش قیمت را در سفره خانوار ایرانی رقم زده و قیمت کالاهای جایگزین را نیز متناسب با رشد قیمت این اقلام بالا ببرد. حبوبات، لبنیات و ماکارونی و ... اقلامی هستند که از این نظر، چسبندگی بالایی با برنج و نان دارند

 به عبارت دیگر کاهش واردات برنج در کنار کاهش تولید ناشی از خشکسالی دامنه‌دار سبب شده است که قیمت برنج در آستانه افزایشی دوباره باشد .  فرامک عزیز کریمی، مدیرکل دفتر محصولات اساسی وزارت جهادکشاورزی، اعلام کرده است: به دلیل کاهش بارندگی‌ها و وقوع خشکسالی در سال‌جاری پیش‌بینی می‌شود سطح کشت برنج و میزان تولید بجز دو استان گیلان و مازندران، در سایر استان‌ها به ترتیب حدود 24 و 22 درصد کاهش یابد.

 همین موضوع زنگ‌های خطر را به صدا درآورده است. از سوی دیگر  معاون فنی گمرک با اشاره به کاهش 69 درصدی واردات برنج به کشور از معاون وزیر صمت خواست در مورد ممنوعیت فصلی برنج به منظور کمبود برنج یا افزایش قیمت در ماه‌های آتی تجدیدنظر کند.

سال‌هاست با هدف حمایت از تولیدکنندگان برنج، واردات برنج در فاصله مرداد تا آبان ماه متوقف می‌شود، اما با استناد به همین دو نکته یعنی کاهش 69 درصدی ترخیص برنج از گمرکات و همچنین کاهش حجم تولید برنج در کشور، درخواستی برای عدم اجرای این مصوبه در سال جاری ارائه شد اما وزارت صمت بدون موافقت وزارت جهادکشاورزی این مصوبه را اجرایی کرده است.

حالا مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران، درباره آخرین وضعیت ذخایر برنج‌های وارداتی در شرایط کاهش تولید داخلی، به ایلنا گفته است: بر اساس گزارش گمرک، میزان ترخیص برنج از گمرکات در سال‌جاری هم از نظر وزنی و هم ارزشی کاهش 69 درصدی داشته است.

وی تصریح کرد: از ابتدای سال‌جاری تا نیمه تیرماه میزان ترخیص برنج از گمرکات 86 هزار و 367 تن بوده است، در حالی در سال گذشته در همین بازه زمانی 277 هزار و 691 برنج ترخیص شده بود.

کشاورز با تاکید بر اینکه در حال حاضر برنج موجود در بنادر و گمرکات کشور فقط  37 هزار و 147 تن است، افزود: 80 هزار تن دیگر ثبت سفارش شده است که احتمالا تا قبل از آغاز ممنوعیت امکان ترخیص ندارند.

همین نکات است که سبب شده بسیاری از کارشناسان و مسئولان هشدار بدهند که کاهش تولید و افت واردات احتمالا بازار برنج را با موجی از کمبود و گرانی مواجه کند.

سفره خانوار در مضیقه

در حالی که سه سالی است به واسطه شوک ارزی، اقتصاد ایران درگیر تورمی قابل توجه است، سفره خانوار بیش از پیش با بحران روبرو شده است. حالا با گرانی برنج و نان بار دیگر دومینوی افزایش قیمت به حرکت درمی‌آید به طوری که بیم آن می‌رود افزیش نرخ این دو ماده مهم غذایی بار دیگر دومینوی افزایش قیمت را در سفره خانوار ایرانی رقم زده و کالاهای جایگزین را نیز متناسب با رشد قیمت این اقلام بالا ببرد. حبوبات، لبنیات و ماکارونی و ... اقلامی هستند که قیمت آنها چسبندگی بالایی با قیمت برنج و نان و ... دارد خصوصا آن‌که بحران موجود در صنعت لبنیات در ایران مشکلات متعددی را متوجه این صنعت کرده است. از سوی دیگر اقلام پروتئینی نیز به دلیل کمبود نهاده‌های دامی با معضلات فراوانی مواجه هستند و برخی از فعالان این صنعت هشدار داده‌اند که ادامه این روند گرانی مرغ و گوشت قرمز را در کشور به دنبال خواهد داشت.

 لغو ممنوعیت واردات برنج در فصل برداشت محصول شاید بتواند تاثیری کوچک بر بازار بزرگ برنج در ایران به جا بگذارد؛ اما نکته مهم اینجاست که در شرایط فعلی افزایش واردات برنج نیز اقدامی است که باید در دستور کار قرار گیرد تا از تشدید فشار بر سفره طبقات متوسط و فقیر پیشگیری شود.