تکرار «مصیبت» چاپ پول برای تامین بودجه!

مریم شکرانی

 در شرایطی که عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی علت رشد نقدینگی را فشارهای دولت برای چاپ پول دانسته است، فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد در جمع خبرنگاران اعلام کرد که سال گذشته حتی یک ریال هم پول چاپ نشده است! این موضوع در شرایطی رخ می‌دهد که نرخ تورم رکورد دهه‌های گذشته را جابه‌جا کرده و در ماه‌هایی از سال نرخ تورم تا ۵۰ درصد هم رسیده است. البته مساله به همین جا ختم نمی‌شود و نگرانی‌های جدی برای تداوم رشد نقدینگی و رشد تورم وجود دارد. نکته مهم اینجاست که چاپ پول بی‌پشتوانه حالا به یکی از نقاط مانور در انتخابات نیز بدل شده است. شاید یکی از عجیب‌ترین اتفاقات اخیر این باشد که بانک مرکزی سخنان رئیس کل کنونی بانک مرکزی، یعنی عبدالناصر همتی که حالا کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری نیز هست را تکذیب کرد. همتی اعلام کرد که در ماه‌های پایانی سال 1398 نزدیک به 80 هزار میلیارد تومان پول بی‌پشتوانه منتشر شد.

به نظر می‌رسد در روزهای آتی جنگ لفظی بر سر چرایی تورم بیش از پیش بالا بگیرد.

پول چاپ کردیم!

این تایید و تکذیب‌ها البته مساله جدیدی نیست. مروری بر اخبار نشان می‎دهد محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری در ادعایی عجیب گفت که قیمت دلار ۲۵ هزار تومان نیست و دولت به دلیل تحریم و کسری بودجه ناچار به افزایش قیمت دلار شده است.

هرچند که واعظی پس از واکنش گسترده به این خبر ادعای خود را پس گرفت اما مدت کوتاهی بعد عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی در مصاحبه‌ای تلویزیونی اعلام کرد که در سال ۹۸ و ۹۹ برای تامین بودجه دولت مجبور به چاپ پول شده‌اند.

او درباره علل رشد تورم به صراحت گفت: بگذارید با مردم شفاف باشیم برای مثال در سال ۹۸ و ۹۹ بخش‌هایی از بودجه دولت از طریق درآمدهای تسعیر صندوق توسعه ملی تأمین شد که به زبان ساده‌تر به معنای چاپ پول است که نتیجه‌اش تورم خواهد بود، اما در بانک مرکزی با توجه به کسری‌های بودجه کاری غیر از این نمی‌توانستیم انجام دهیم.

ماجرا به همین جا ختم نشد و او در یک مصاحبه دیگر از ماجرای بی‌سابقه‌ای پرده برداشت و گفت که دولت به بانک مرکزی فشار آورده است و به ازای ارزهای بلوکه شده پول چاپ شده است. این اتفاق به معنای پیش‌خور شدن پول‌های بلوکه شده ایران است، در این فضا حتی آزادسازی پول‌های بلوکه شده نیز نمی‌تواند قفل اقتصاد ایران را باز کند. این اما تنها یک سوی ماجراست.

پول چاپ نکردیم!

این در حالی است که فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد ادعای رئیس بانک مرکزی را رد کرد و گفت که دولت کسری بودجه خود را حتی یک ریال از بانک مرکزی استقراض نکرده و پول چاپ نکرده است!

او اعلام کرد دولت کسری بودجه خود را با استقراض از مردم و انتشار اوراق قرضه تامین کرده است.

البته این ادعای وزیر اقتصاد با واکنش کاربران توییتر مواجه شد و بسیاری این موضوع را به تامین کسری بودجه از بورس تعبیر کردند.

البته وزارت امور اقتصادی و دارایی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که منظور وزیر اقتصاد از عبارت استقراض از مردم برای تامین مالی در سال ۹۹، تأمین مالی از طریق بازار بدهی بوده نه بازار سهام.

با این حال داوود سوری، اقتصاددان در واکنش به این ادعای وزیر اقتصاد در توییتی نوشت که نتیجه چه فرقی دارد؟ و دولت اصل پول و سود مردم را چگونه و با چه منابعی می‌تواند برگرداند جز با تورم و تامین از جیب مردم؟!

در ورای این تایید و تکذیب‎ها در باره چاپ پول،‌ آنچه مسلم است کوچک شدن سفره مردم و آب رفتن قدرت خرید در اثر قدرت‌نمایی تورم است و جنگ لفظی و تایید و تکذیب‌ها نمی‌تواند تاثیری بر اصل ماجرا به جا بگذارد

رشد نگران‌کننده نقدینگی

درستی این ادعای داوود سوری را می‌توان در شاخص‌های کلان اقتصادی محک زد و حالا رشد نقدینگی هم رکورد تاریخی خود را شکسته است و در حالی که در سال‌های گذشته میانگین رشد نقدینگی بین ۲۲ تا ۲۳ درصد بوده حالا رشد نقدینگی به بالای ۴۰ درصد رسیده است.

طبق آخرین گزارش منتشر شده، بانک مرکزی از رشد بیش از ۴۰ درصدی نقدینگی در سال گذشته خبر می‌دهد. طبق این گزارش میزان نقدینگی در سال ۹۹، معادل ۴۰٫۶ درصد یعنی بالغ بر هزار هزار میلیارد تومان افزایش داشته است. این یعنی در سال گذشته روزانه ۲٫۷ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید در اقتصاد ایران خلق شده است. بانک مرکزی علت رشد نقدینگی در سال ۹۹ را تشدید تحریم‌ها، کاهش درآمدهای ارزی و مسدودی بخشی از منابع ارزی خوانده که بنا به قوانین بودجه سالانه، بانک مرکزی مکلف به خرید آنها یا به عبارت بهتر چاپ پول به پشتوانه این منابع غیر قابل دسترس بوده است. طبق پایه پولی سال گذشته این بانک روزانه ۲۸۲ میلیارد تومان پول چاپ کرده است.

این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که حالا نرخ تورم رکورد ۴ دهه گذشته را شکسته است و در برخی ماه‌های سال به ۵۰ درصد هم رسیده است.

در همین زمینه کارشناسان اقتصاد بارها نسبت به رشد افسارگسیخته نقدینگی هشدار داده‌اند و حتی در صورت احیای برجام رشد نقدینگی چالش اصلی برای مهار نرخ تورم است.

 علی دینی‌ترکمانی، اقتصاددان در همین زمینه به تجارت نیوز گفته است که رشد نقدینگی چالش اصلی مهار تورم حتی در صورت احیای برجام است و اگر بانک مرکزی موفق به مهار آن نشود احتمال دارد که تورم به بالای ۶۰ درصد هم برسد.

داوود سوری، دیگر اقتصاددان هم در توییتی نوشت که احیای برجام تاثیر کوتاه مدت و هیجانی بر بازارهای مختلف دارد و در حال حاضر مهمترین نگرانی برای رشد تورم رشد افسارگسیخته نقدینگی است.

و در نهایت اینکه محل تامین کسری بودجه دولت هرچه که بوده است حالا با آثار وحشتناک تورمی خود را نشان داده است و کارشناسان را برای تداوم این وضعیت نگران کرده است.  هر چه هست، انتشار پول یا استقراض از مردم از طریق فروش اوراق بدهی یا حتی هدایت نقدینگی به بورس، همگی تورم بالا و زیان جمع کثیری از مردم را به همراه داشته است. در ورای این تایید و تکذیب‎ها آنچه مسلم است کوچک شدن سفره مردم و آب رفتن قدرت خرید در اثر قدرت‌نمایی تورم است و جنگ لفظی و تایید و تکذیب‌ها نمی‌تواند تاثیری بر اصل ماجرا به جا بگذارد.