تاثیر شروع مذاکرات برجامی بر آینده اقتصاد ایران
ریزش بازارها در کوتاه‌مدت؛ ماندگاری بحران در بلندمدت
مریم شکرانی
گشایش پنجره مذاکره بین ایران و آمریکا خبر غیرمنتظره آخرین روز تعطیلات نوروزی امسال بود. نشست مجازی ایران و کشورهای اروپایی عضو برجام در سیزده‌به‌در 1400 در حالی رخ داد که شرکت‌کنندگان در این نشست از موفقیت‌آمیز بودن خبر داده وگفتند که ادامه نشست به صورت حضوری در وین و در روز سه شنبه 17 فروردین خواهد بود. این اتفاق موجب شد که بازارهای ایران اولین روز هفته را ریزشی شروع کنند.
گشایش پنجره مذاکرات
خبر نشست مجازی ایران و کشورهای اروپایی عضو برجام در حالی منتشر شد که پیش از این ایران نشست‌های جداگانه‌ای با روسیه و چین برگزار کرده و هر دو کشور خواستار بازگشت امریکا به برجام شده بودند. این اتفاق پس از آن رخ می‌دهد که ایران و چین هفته گذشته سند 25 ساله همکاری امضا کردند و جو بایدن، رئیس‌جمهوری امریکا اعلام کرد که مدت‌هاست نگران امضای این سند بوده است. برخی رسانه‌های خارجی هم نوشتند که این سند می‌تواند نشانه تغییرات مهم در منطقه خاورمیانه باشد و قدرت را از امریکا به چین منتقل کند.
این سند همکاری اما با مخالفت‌های زیادی از سوی افکار عمومی در ایران مواجه شد و مسئولان ایرانی در مواجهه با این مخالفت‌ها گفتند که سند 25 ساله تنها یک نقشه راه است و برای اجرا باید تبدیل به قرارداد شود و البته آن را ابزاری برای فشار به امریکا دانستند.
برخی چهره‌های سیاسی هم سند 25 ساله ایران و چین را عامل تغییر لحن امریکا و بازگشت آن به میز مذاکره تلقی کردند.
درنهایت اینکه خروجی این ماجرا گشایش پنجره‌ای برای مذاکره ایران و امریکاست. گرچه هم ایران و هم امریکا اعلام کرده‌اند که فعلا برنامه‌ای برای مذاکره مستقیم ندارند و ایران هم تاکید کرده است که اقدام گام به گام امریکا برای بازگشت به برجام را قبول ندارد و امریکا باید برای نشستن پای میز مذاکره و توقف اقدامات هسته‌ای ایران، تمامی تحریم‌ها را لغو کند.
ریزش بازارها با اخبار آغاز گفتگوهای برجامی
این اخبار اما بازارهای ایران را با شروع هفته ریزشی کرد. دیروز دلار که در تعطیلات نوروزی تا مرز 26 هزار تومان پیشروی کرده بود ساعاتی به کانال قیمت 24 هزار تومان برگشت. اولین قیمت معاملاتی دلار در بازار آزاد در بازه ۲۴ هزار و 500 تومان تا ۲۵ هزار تومان گزارش شد. صرافی ملی هم قیمت دلار را با کاهشی 700 تومانی نسبت به روز پنجشنبه، 24 هزار و 466 تومان برای فروش و 23 هزار و 981 تومان برای خرید اعلام کرد.
نخستین معاملات دلار در بازار متشکل ارزی نیز با حدود ۸۰ تومان کاهش قیمت نسبت به آخرین قیمت روز کاری گذشته، با نرخ ۲۴ هزار و ۹۲۲ تومان آغاز شد. نرخ اسکناس آمریکایی در سامانه سنا هم از ۲۵ هزار و ۲۹۳ تومان در پایان روز چهارشنبه به ۲۵ هزار و ۱۷۱ تومان در صبح دیروز رسید.
در بازار طلا هم قیمت‌ها ریزشی بود. دیروز طلای ۱۸ عیار به گرمی یک میلیون و 53 هزار تومان و سکه طرح جدید به ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان کاهش داشت.
این در حالی است که در بازار روز پنجشنبه هر گرم طلای ۱۸ عیار، یک میلیون و ۷۹ هزار و ۵۰۰ تومان قیمت داشت. همچنین قیمت سکه طرح جدید ۱۱ میلیون و ۲۲۰ هزار تومان بود.
در بازار سرمایه هم شاخص کل دوباره ریزش را تجربه کرد و با افت بیشتر از 11 هزار واحد به ارتفاع یک میلیون و 282 هزار واحد رسید.
بسیاری از تحلیلگران این بازارها، ریزش قیمت را ناشی از هیجان اعلام خبر مذاکره ایران و امریکا و البته این روند را موقت دانستند. آنها معتقدند حتی این کاهش نیز با انتظارات شکل گرفته در زمستان سال گذشته چندان هماهنگ نیست چرا که برخی معتقد بودند قیمت ارز به کمتر از 20 هزار تومان خواهد رسید، اما در بلند مدت چه اتفاقی می‌افتد؟
بسیاری از تحلیلگران بازارها، ریزش قیمت را ناشی از هیجان اعلام خبر مذاکره ایران و امریکا و البته موقت می‌دانند و حتی این کاهش را نیز با انتظارات شکل گرفته در زمستان سال گذشته چندان هماهنگ نمی‌بینند، چراکه برخی معتقد بودند قیمت ارز به کمتر از 20 هزار تومان خواهد رسید
شیر فلکه ارزی باز نمی‌شود!
گرچه گشایش پنجره مذاکره بین ایران و امریکا اتفاق خوبی است و علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی در یک نشست خبری در فضای مجازی از گشایش‌های بیشتر در روزهای آینده می‌گوید اما شرکت‌کنندگان اروپایی این نشست و البته مقامات امریکا ادامه این مسیر را دشوار و پیچیده می‌دانند.
به ویژه اینکه نمایندگان سنای امریکا و دیگر کشورها بر توافقی پایدارتر و کامل‌تر از برجام تاکید دارند. توافقی که سیاست‌های منطقه‌ای ایران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و طبیعی است که پذیرش آن برای ایران دشوار است.
از آن سمت تحلیلگران اقتصادی هم اعتقاد دارند که حتی در خوشبینانه‌ترین حالت یعنی بازگشت امریکا به برجام و رفع تمام تحریم‌ها اقتصاد کشور به سرعت ترمیم نمی‌شود و تغییرات شاخص‌ها دربازار کوتاه‌مدت و هیجانی خواهد بود. داوود سوری، اقتصاددان درباره چشم‌انداز آینده مذاکرات ایران و امریکا و تاثیر آن بر اقتصاد در رشته توییتی نوشته است که تا دو ماه آینده نتایجی از گفتگوهای برجامی به دست می‌آید اما شیر فلکه ارزی به اندازه قبل از تحریم باز نخواهد شد تا دولت‌های بعدی آزادی عمل بیشتری از خرید دارو و غذا داشته باشند.
این اقتصاددان همچنین تاکید کرده است که با تسهیل شرایط تحریم تقاضاهای خفته ارزی بیدار می‌شود و فشار نقدینگی و تورم همچنان بر گرده ریال سنگینی می‌کند و چه‌بسا بیشتر!
او در ادامه نوشته است که انتظار تغییر شگرف و کاهش ماندگار نرخ ارز سرابی بیش نیست.
سایر اقتصاددانان هم با اشاره به رشد هولناک نقدینگی و آثار مخرب جهش نرخ تورم و گسترش فقر و همچنین خروج سرمایه از کشور معتقدند که بازگشت احتمالی امریکا به برجام یک پروسه کوتاه‌مدت نخواهد بود و مانند برجام و حتی دشوارتر از آن زمان زیادی به مذاکره می‌گذرد.
گذشته از این ترمیم کاهش و یا ثبات قیمت نیازمند تقویت ارزش ریال است که با افزایش تولید ناخالص داخلی و رشد سرمایه‌گذاری در کشور و همچنین مهار تورم اتفاق می‌افتد که این پروسه نیز فرآیندی زمان‌بر و طولانی است و بنابراین با بازگشت احتمالی امریکا به برجام نباید منتظر معجزه در اقتصاد، آن هم حداقل در کوتاه مدت ماند.
هرچند که ادامه تحریم و وضعیت فعلی هم به شدت خطرناک است و می‌تواند کشور را در ورطه ونزوئلایی شدن بیندازد.
دیدگاه تان را بنویسید