تکرار حکایت داروغة رابین‌هود!

مریم شکرانی

مجلس با رفتاری عجیب برخی نجومی‌بگیران را از پرداخت مالیات معاف کرد. بر اساس مصوبه تازه بهارستان‌نشین‌ها در قالب بررسی لایحه بودجه، اساتید دانشگاه، قضات و کارانه پزشکان از پرداخت مالیات در سال 1400 معاف شده است. این در حالی است که دولت پیشنهاد دریافت مالیات از کشاورزان را به مجلس برده است و کارگران و کارمندانی که در ماه بالاتر از 4 میلیون تومان حقوق می‌گیرند، باید مالیات بپردازند. البته باید اشاره کرد که معافیت مالیاتی اساتید دانشگاه و قضات تنها امتیاز آنها نیست و سهمیه کنکور برای آنها و فرزندانشان بارها خبرساز شده است. با این وجود و درست در شرایطی که دولت در تنگنای شدید کسری بودجه به سر می‌برد مشخص نیست که نمایندگان مجلس با چه هدفی یکی از پردرآمدترین اقشار ایران را از پرداخت مالیات معاف کرده است؟ برخی منتقدان این مصوبه به شغل پزشکی و هیات‌علمی برخی نمایندگان مجلس اشاره کرده و این مصوبه را ناشی از تضاد منافع دانسته‌اند.

چرا مصوبه مجلس عجیب است؟

درست در شرایطی که کشور گرفتار تحریم و کرونا است و کسری بودجه برای سال 1400 نگران‌کننده شده است اقشار پردرآمدی مانند هیات علمی و قضات و کارانه پزشکان از پرداخت مالیات معاف شده‌اند. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس با اعلام این خبر توضیح داده است: بندهای لایحه بودجه درباره مالیات حقوق قضات و اعضای هیأت علمی مورد بحث قرار گرفت که به حد نصاب دو سوم رأی نیاز داشت که مورد تصویب قرار گرفت و این معافیت مالیاتی همچنان به قوت خود باقی می‌ماند.

این موضوع در حالی رخ می‌دهد که قضات و اعضای هیات علمی دانشگاه جزء پردرآمدترین اقشار ایرانی هستند و البته دولت هم که آنها را به عنوان اقشار پردرآمد می‌شناسد از فهرست یارانه‌ها حذف کرده است.  این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که دولت بارها به کسری سنگین بودجه خود اشاره کرده و گفته که ناچار است در غیاب درآمدهای نفتی درآمدها خود را از محل های دیگری مانند مالیات تامین کند. هرچند که این مساله هم مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصاد بوده است. منتقدانی که می‌گویند در شرایط شیوع کرونا و تحریم، افزایش مالیات کشور اقدامی غیراصولی است.

افزایش مالیات ایرانی‌ها با وجود کرونا و تحریم

حالا با شیوع کرونا بسیاری از کشورهای جهان مالیات شهروندان خود را کمتر کرده‌اند در ایران با وجود هم زمانی کرونا و تحریم، دولت در بودجه سال 1400 درخواست افزایش مالیات را به 251 هزار میلیارد تومان را داشته است.  رویترز نوشته است که امریکا مالیات را برای کسب‌وکارهای امریکایی کاهش داده است و نشریه هندلزبلات خبر داده که بزرگترین اقتصاد منطقه یورو یعنی آلمان هم مالیات فروش را برای مصرف‌کنندگان حذف کرده است.

پایگاه اطلاع‌رسانی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران هم در گزارشی نوشته است چین مالیات مصرف‌کنندگان را برای طیف گسترده‌ای از شهروندانش حذف کرده و تخفیف‌های مالیاتی ویژه‌ای برای هتل‌ها و مشاغل گردشگری قائل شده است.

در این شرایط و در حالی که مردم ایران علاوه بر کرونا گرفتار تحریم هستند دولت در لایحه بودجه سال 1400 افزایش درآمدهای مالیاتی خود را پیش‌بینی کرده است.  دولت در سال 99 پیش‌بینی کرده بود 195 هزار میلیاد تومان مالیات دریافت کند و حالا درآمدهای مالیاتی خود را به 251 هزار میلیارد تومان برای سال آینده افزایش داده است.

در حالی قضات، اعضای هیات علمی دانشگاه‎ها و کارانه پزشکان از پرداخت مالیات در سال اینده معاف شده‌اند که دولت پیشنهاد دریافت مالیات از کشاوزران با درآمد بالا را به مجلس برده است و همین چند روز گذشته دریافت مالیات از هنرمندان و فعالان اینستاگرامی نیز به تصویب مجلس رسید

بذل و بخشش مالیاتی در سال سخت اقتصاد

کابینه حسن روحانی که بارها شرایط فعلی کشور را سخت‌تر از زمان جنگ توصیف کرده‌اند، می‌گویند که برای جبران کسری بودجه ناچار به افزایش درآمدهای مالیاتی هستند. حالا با تحریم نفت اقتصاد نفتی ایران گرفتار ارقام درشت کسری بودجه شده است. این ارقام آن‌قدر قابل توجه بوده که لایحه بودجه کشور دو سال پیاپی است که در مجلس مردود می‌شود و دولت به ناچار برای تامین درآمد مورد نیاز خود به افزایش درآمدهای مالیاتی روی آورده است.  کابینه حسن روحانی اما برای توجیه افزایش مالیات دلیل دیگری هم می‌آورد و می‌گوید پایه‌های مالیاتی جدید ایجاد کرده است تا از تعداد زیادتری از افراد مالیات بگیرد. بر همین اساس دولت پیشنهاد دریافت مالیات از کشاورزان با درآمد بالا را هم به مجلس برده است و همین چند روز گذشته دریافت مالیات از هنرمندان نیز به تصویب مجلس رسید که البته مقاومت و انتقاد تعداد زیادی از بازیگران و هنرمندان را به دنبال داشت.

در این میان اما اساتید دانشگاه و قضات مثل سال‌های گذشته از پرداخت مالیات فرار کردند. این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که بر اساس لایحه بودجه 1400 شهروندانی که ماهانه حقوق 4 میلیون تومان به بالا دریافت می‌کنند، مشمول پرداخت مالیات هستند. بر اساس اعلام رحیم زارع، سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه نحوه دریافت مالیات از کارمندان و کارگران به این شرح است: از حقوق بین ۴ تا ۸ میلیون تومان ۱۰ درصد، حقوق بین ۸ تا ۱۲ میلیون تومان ۱۵ درصد، حقوق ۱۲ تا ۱۸ میلیون تومان ۲۰ درصد، حقوق ۱۸ تا ۲۴ میلیون تومان  ۲۵ درصد، حقوق ۲۴ تا ۳۲ میلیون تومان ۳۰ درصد مالیات دریافت خواهد شد و مازاد بر ۳۲ میلیون تومان حقوق هم باید ۳۵ درصد مالیات پرداخت کند.  روشن نیست در شرایطی که مقرر است پایه‎های مالیاتی جدید شناسایی شود، نمایندگان با چه توضیح و توجیهی از قضات، اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و کارانه پزشکان اعلام معافیت مالیات کرده‌اند. بی تردید اجرای این مصوبه می‌تواند شرایط را برای درآمدهای مالیاتی افزایش دهد و از سوی دیگر فشار مالیاتی را بر گروه‌های پرداخت‎کننده مالیات افزایش دهد.

 بسیاری از کارشناسان بر این اعتقادند که این مصوبه نشانه‎ای از بی‌عدالتی مالیاتی است. در این شرایط حتی گروه‎های پرداخت‎کننده مالیت نیز نارضایتی خود را از پرداخت مالیات اعلام می‌کنند. این در حالی است که کاهش وابستگی به نفت و شفاف شدن اقتصاد ایران در گرو اصلاح ساختار مالیاتی و ایجاد شفافیت و لغو معافیت‎های مالیاتی است.