همتی باز هم وعده کاهش قیمت و دلار ۲۰ هزار تومانی داد؛
فاصله کوتاه کابوس تا رویا
ایمان ربیعی
عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی حالا برای چندمین بار متوالی در ماه‌های اخیر اعلام کرده است که قیمت دلار به کمتر از 20 هزار تومان می‌رسد.
نگاهی به فراز و فرود دلار در ماه پایانی تابستان تا اولین ماه زمستان نشان می‌دهد دلار از اوج 32 هزار تومانی قیمت، در بازار آزاد به کانال 21 هزار تومان ورود کرده و با خیزی دوباره بار دیگر تا 26 هزار تومان پیشروی کرده است. برای دومین بار نیز دلار ریزشی را پس از حضور بایدن در کاخ سفید در ایران پذیرا شد و سپس بار دیگر قیمت‌ها تا مرز 24 هزار تومان پیش رفت .
در چنین شرایطی صحبت درباره دلار 20 هزار تومانی در فضای اقتصادی و سیاسی ایران بالا گرفته است. دور نیست زمانی که کاربران شبکه‌های اجتماعی از هشتگ دلار 20 هزار تومانی برای نشان دادن حجم وحشتشان از فضای اقتصادی بهره می‌بردند. درست در تیرماه بود که هشتگ دلار 20 هزار تومانی در شبکه‌های اجتماعی داغ شد و فضای اقتصاد تحت‌تاثیر قیمت بالای دلار قرار گرفت. همان روزها همتی و همکارانش در بانک مرکزی در کنار سایر مقامات اقتصادی قیمت دلار را غیرواقعی می‌خواندند و وعده کاهش قیمت‌ها را می‌دادند. با این حال هنوز خریداران دلار 20 هزار تومانی در تیرماه ضرر که نکرده‌اند هیچ، در جیب خود سودی قابل توجه را حمل می‌کنند، به ازای هر دلار چیزی بیش از سه هزار تومان. این چنین دلار 20 هزار تومانی تنها در شش ماه فاصله‌ای کوتاه را پیموده است و از کابوس اقتصاد ایران به رویای مقامات و افکار عمومی تبدیل شده است.
اما همچنان عبارت «قیمت غیرواقعی دلار» در ادبیات اقتصادی و سیاسی مسئولان به وفور به گوش می‌رسد. از روزی که دلار برای تجربه بحران تکراری ارزی در ماه‌های پایانی سال 96 خیز برداشت، تا امروز همه صحبت‌های مقامات اقتصادی حول این محور چرخیده است که قیمت‌ها به زودی کاهش می‌یابد و بازار ارز جای مناسبی برای سرمایه گذاری نیست اما قیمت دلار امروز در قیاس با ماه‌های پایانی سال 1396 قیمتی 5 برابر را تجربه کرده است چرا که آن روزها در بدبینانه‌ترین حالت بسیاری از کارشناسان می‌گفتند دلار می‌تواند در مرز 5 تا 6 هزار تومان بایستد.
جرقه جهش ارزی
تحریم نفتی ایران از سوی ترامپ و خروج وی از برجام جرقه بحران ارزی را در ایران زد اما قرارگیری ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف ، تاثیر خروج ایران از بازارهای جهانی نفت را چند برابر کرد چرا که ایران دسترسی چندانی به منابع حاصل از صادرات نفت و کالاهای غیرنفتی خود در خارج از کشور نداشت .
پیگیری پول‌های بلوکه شده ایران در کشورهایی مانند کره جنوبی، عراق و ... نشان از آن دارد که اقتصاد ایران درگیر بحرانی بسیار جدی در حوزه ارزی شده است. کرونا نیز در این میان چون یار کمکی تحریم، وارد میدان شد و اقتصاد خسته و بیمار ایران را تحت فشار قرار داد اما آیا سخنان همتی مبنایی واقعی را داراست و ایران می‌تواند بار دیگر دلار را با قیمتی کمتر از 20 هزار تومان تجربه کند؟
اغلب کارشناسان به این سئوال پاسخ مثبت می‌دهند .
برخی کارشناسان به استناد این نکته که با توجه به میزان افزایش حجم نقدیگی دلار در بدبینانه‌ترین حالت باید 18 هزار تومان باشد، رسیدن دلار به قیمتی کمتر از 20 هزار تومان را محتمل می‌دانند و معتقدند فضای سیاسی اضافه شدن قیمت دلار را به همراه داشته است .
با این حال کارشناسانی چون صادق الحسینی و ایمانی‌راد در آن دسته قرار دارند که معتقدند قیمت دلار می‌تواند کمتر از 20 هزار تومان شود اما دوام‌آوری دلار در این محدوده قیمتی چندان محتمل نیست .
مرتضی ایمانی راد، کارشناس برجسته اقتصادی معتقد است سه عامل حضور بایدن در کاخ سفید، بررسی دوباره اف‌ای‌تی‌اف و خروج ایران از لیست سیاه این کنواسیون در کنار احتمال افزایش فروش نفت سه عاملی هستند که زمینه را برای کاهش قیمت دلار فراهم می‌کند. او البته تاکید دارد:«اگر سیاست‌های پولی و ارزی ساماندهی نشود و مساله افزایش صادرات نفت و خروج ایران از لیست سیاه حل نشود، دوباره دلار گران می‌شود».وی اعلام کرده است «با توجه به پیچیدگی‌های مساله ایران در نظام جهانی منحنی تغییرات دلار تا انتهای سال آینده یو شکل باشد و بسیار نامحتمل است که یک منحنی کاهنده و باثبات داشته باشد.»
صادق الحسینی نیز معتقد است قیمت دلار نمی‌تواند برای مدت طولانی حتی به رغم فروش نفت بیشتر در محدوده کمتر از 20 هزار تومان دوام بیاورد .
برخی این عدم دوام را به موضوع اقتصاد رفتاری مرتبط می انند و معتقدند تجربه تورم بالای ارزی سبب می‌شود به محض اینکه جامعه حس می‌کند قیمت به کف رسیده است دست به خرید بزند و در نتیجه افزایش تقاضا در کنار عرضه محدود،خود زمینه را برای رشد دوباره قیمت تا رسیدن به نقطه تعادلی عرضه و تقاضا فراهم می‌کند .
جدال انتخاباتی بر سر اقتصاد
در عین حال باید جدال سیاسی مجلس و تلاش برای ماهیگیری از موقعیت کنونی برای پیروزی در انتخابات 1400 را نیز مد نظر داشت. این چنین است که بسیاری از تغییرات اعمال شده در لایحه بودحه از جمله افزایش نرخ تعادلی و برنامه برای حذف ارز 4200 تومانی همگی سبب شده‌اند که چشم‌انداز تورمی چندان روشن نباشد. بودجه اصلاحی در کمیسیون تلفیق در شرایط کنونی بودجه‌ای به شدت تورم‌زاست و با توجه به دو برابر شدن میزان کسری بودجه در این لایحه می‌توان انتظار اجرای بودجه‌ای تورمی در صورت تصویب مجلس را داشت. به این ترتیب در چنین شرایطی رشد تورم بازار ارز را نیز متاثر می‌کند و این بار این تورم است که زمینه را برای افزایش قیمت ارز فراهم خواهد نمود .
به نظر می‌رسد پیش‌بینی همتی در خصوص کاهش قیمت دلار پیش‌بینی درستی باشد؛ اما نکته مهم تشکیک بسیاری از اقتصاددانان در ماندگاری این روند است
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد پیش از این ارز محرک افزایش نرخ تورم در ایران بود. به عبارت دیگر در رفتن لنگر نرخ ارز سبب شد تورم در کشور رشدی فزاینده را در سال‌های 1397 تا 1399 تجربه کند به طوری که تاثیر افزایش نرخ ارز بر سایر بازارها نظیر بازار خودرو و مسکن و طلا و سکه نیز به سرعت نمایان گردید.
همتی چه می‌گوید؟
همتی اتفاقا از پیش شرط خاصی برای کاهش نرخ دلار نام نمی‌برد در حالی که اقتصاددانان کاهش قیمت و شکسته شدن سد 20 هزار تومان را در گرو بهبود شرایط اقتصاد و رفع موانع تحریم می‌دانند .
همتی گفته است : «واردکنندگان پیش‌بینی کاهش نرخ ارز را دارند لذا عرضه افزایش یافته و نرخ ارز کاهشی شده است. همچنین بانک مرکزی به دنبال تعدیل نرخ ارز است و با توجه به این نکته دلار به زیر۲۰ هزار تومان می‌رسد».
به نظر می‌رسد پیش‌بینی همتی در خصوص کاهش قیمت دلار پیش‌بینی درستی باشد اما نکته مهم تشکیک بسیاری از اقتصاددانان در ماندگاری این روند است . نکته‌ای که از نظر بسیاری از فعالان اقتصادی اهمیت بیشتری نسبت به افزایش یا کاهش قیمت دارد.
دیدگاه تان را بنویسید