پشت پرده توقیف نفتکش ایرانی در آب‌های اندونزی چیست؟
گروکشی یا نشتی دورزدن تحریم‌ها؟
نرگس رسولی
«نفتکش ایرانی در آب‌های اندونزی توقیف شد »تنها 20 روز پس از اینکه نفتکش کره‌ای در آب‌های ایران به دلیل آلوده کردن محیط زیست توقیف شده بود، حالا سی‌ان‌ان به نقل از مقامات اندونزی از توقیف دو نفتکش در آب‌های اندونزی خبر داده که یکی از این نفتکش‌ها ایرانی است.
در گزارش آژانس امنیت دریانوردی اندونزی، دلیل توقیف نفتکش ایرانی انتقال غیرقانونی نفت ذکر شده است و همین خبر کوتاه موجب شده تا گمانه‌زنی‌ها برای احتمال دور زدن تحریم‌ها از سوی ایران به این طریق مجددا بر سر زبان‌ها بیافتد.
در گزارشی که آژانس امنیت دریانوردی اندونزی از «هورس» نفتکش ایرانی که هم اکنون توسط اندونزی توقیف و خدمه آن نیز در اختیار مقامات اندونزی هستند، منتشر کرده عنوان شده که سامانه‌های ناوبری و راداری این دو نفتکش خاموش بوده‌اند و این آژانس به طور اتفاقی آنها را ردیابی کرده و همین امر ظن به این که این دو نفتکش حامل مواد نفتی ایرانی به مقصدی در آسیای جنوب شرقی بوده‌اند را تشدید کرده است. البته در نخستین اظهاراتی که «ویسنو پراماندیتا» سخنگوی سازمان امنیت دریایی اندونزی اعلام کرده موضوع توقیف و بازجویی از خدمه عنوان شده اما قید شده است که تحقیقات در مورد این دو نفتکش ادامه دارد. این مقام اندونزیایی البته در مورد علت خاموش بودن سامانه‌های ناوبری و راداری این دو نفتکش هم اطلاعاتی را عنوان و اعلام کرده که در زمان توقیف، این دو نفتکش در حال انتقال نفت از یکی به دیگری بوده‌اند.
سخنگوی سازمان امنیت دریانوردی اندونزی در مورد این جابه‌جایی گفته است: این دو نفتکش، نفت را از ام‌تی‌هورس(MT Horse)، نفتکش با پرچم ایران به ام‌تی‌فریا (MT Freya)، نفتکش با پرچم پاناما منتقل می‌کردند و با خاموش کردن سیستم شناسایی و عدم نشان دادن پرچم در حال حرکت بودند؛ بنابراین۶۱ خدمه این نفتکش بازداشت شدند.
دریافت اطلاعات ضد و نقیض
البته سعید خطیب سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نخستین واکنش به این خبر در حالی که هیچ موضوعی را تایید و یا تکذیب نکرد، تنها به این گفته بسنده کرد که«اطلاعات ضد و نقیض دریافت کرده‌ایم؛ منتظر دلیل آن هستیم و اگر به نتیجه‌ای برسیم اعلام خواهیم کرد.» وی البته سعی کرد کاملا دیپلماتیک پاسخ خبرنگارانی که در جستجوی اطلاعات بیشتر در مورد این دو نفتکش بودند، را بدهد از این رو تکرار کرد: ما منتظر اطلاعات بیشتر از طرف دولت اندونزی هستیم. این یک بحث فنی است و در بحث کشتیرانی قبلا نیز چنین اتفاقاتی وجود داشته است. سازمان بنادر و کشتیرانی و شرکت صاحب کشتی به دنبال بررسی دلایل موضوع و حل این مساله هستند و سفارت ما در اندونزی و همچنین وزارت خارجه این مساله را از نزدیک پیگیری می‌کند.
در همین راستا سوالی که توقیف نفتکش‌ها را نوعی گروکشی و تلافی توقیف نفتکش کره‌ای که برخی از خدمه آن اندونزیایی بودند، می‌خواند، بی‌پاسخ گذاشت و با بیان این که نظری در این ارتباط ندارم، بحث را بی‌پایان گذاشت.
اعلام موضع وزیر نفت
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت نیز که این روزها درگیر برگزاری نمایشگاه نفت است، در واکنش به ماجرای این نفتکش به بیان این نکته که«وضعیت این نفتکش در حال پیگیری است» بسنده کرد. آنچه توقیف این نفتکش را به خبری مهم تبدیل کرده است، دو ماجرای مهم در این روزهاست. اول ماجرای توقیف نفتکش کره‌ای که بخشی از خدمه آن اندونزیایی بودند و دوم اعلام رسمی وزیر نفت مبنی بر اینکه صادرات ایران افزایش یافته و ایران در دور زدن تحریم‌های نفتی موفق بوده است.
ادعای نشت نفت از هورس
در تازه‌ترین اطلاعاتی که گارد ساحلی اندونزی در ساعات ابتدایی شب روز دوشنبه، ۶ بهمن، اعلام کرد، مدعی شد که «توقیف نفتکش‌های ایرانی و پانامایی به دلیل نشت نفت در هنگام انجام عملیات انتقال انجام شد.»
در گزارشی که آژانس امنیت دریانوردی اندونزی از «هورس» نفتکش ایرانی که هم اکنون توسط اندونزی توقیف و خدمه آن نیز در اختیار مقامات اندونزی هستند، منتشر شده عنوان شده که سامانه‌های ناوبری و راداری این دو نفتکش خاموش بوده‌اند
هر دو نفتکش ایرانی و پانامایی که گنجایش جابه‌جا کردن دست‌کم دو میلیون بشکه نفت را دارند، آخرین بار اوایل ماه جاری میلادی (ژانویه) در آب‌های سنگاپور ردیابی و دیده شده بودند. مالک ابرنفتکش ایرانی، شرکت ملی نفتکش ایران است و به ادعای رویترز، قرار بوده دو میلیون بشکه موجود در مخزن آن در مخزن خالی نفتکش پانامایی تخلیه شود. مالک نفتکش ام‌تی‌فری یک شرکت چینی به نام شانگهای فیوچر است. تلاش برای یافتن نشانی از دفتر شرکت شانگهای فیوچر به یک شرکت دیگر به نام شانگهای چنگدا رسیده اما کسی در این دو شرکت پاسخگوی ماجرا نبوده است. ام‌تی‌هورس همان ابرنفتکشی است که چند ماه پیش ۲.۱ میلیون بشکه نفت و فرآورده‌های نفتی را از ایران تا ونزوئلا برد و سالم به مقصد رساند.
در روزهای گذشته پس از روی کار آمدن بایدن، گمانه‌زنی‌هایی در مورد برداشته شدن تحریم‌ها و بازگشت به برجام به گوش می‌رسد. حتی برخی اخبار از شروع مذاکرات در سکوت خبر می‌دهد، اما هنوز هیچ منبعی این اخبار را تایید و یا تکذیب نکرده است.
بسیاری از تحلیلگران معتقدند با تغییر سیاست بایدن در قبال ایران به زودی تحریم‌های نفتی در هم شکسته و ایران در وضعیتی تازه قرار می‌گیرد. با این حال حذف تحریم‌های نفتی در جهان مخالفانی جدی دارد. مخالفانی در میان رقبای نفتی و دشمنان استراتژیک و سیاسی ایران. هر چند زنگنه پیش از ماجرای توقیف نفتکش ایرانی در آب‌های اندونزی تاکید کرده بود زودتر از آنکه فکر کنید ایران به بازار جهانی نفت بازخواهد گشت، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد بازگشت ایران به بازار نفت در حالی پیشبینی می‌شود که مخالفان سرسخت آن یعنی اعضای اوپک و رقبای ایران در تولید نفت خام نظیر عربستان سعودی و عراق از این بازگشت وحشت زده‌اند و بازگشت ایران به بازار نفت را به معنای کاهش بیشتر قیمت‌ها در این بازار می‌دانند.
بازگشت نفت ایران به بازار در حالی اتفاق می‌افتد که لیبی نیز طی چند هفته اخیر تولید نفت خود را افزایش داده است و عراق نیز کماکان در کاهش تولید نفت خود کوتاهی می‌کند و در کنار همه این‌ها عربستان سعودی بیش از سایر تولیدکنندگان اوپک تحت فشار قرار دارد. تحلیلگران معتقدند در چنین شرایطی عربستان سعودی به یکی از سرسخت‌ترین مخالفان تغییر سیاست آمریکا در قبال ایران تبدیل شده است.
شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی، که این هفته در واشنگتن صحبت می‌کرد، اظهار داشت که فشار حداکثری در حال حاضر جوابگو بوده است و مخالفت خود را در قبال تغییر سیاست آمریکا و بازگشت این کشور به توافق سیاسی با ایران به طور واضح بیان کرد. در این شرایط توقیف نفتکش ایران از منظر برخی دست‌اندرکاران تلاشی برای پیشگیری از عادی‌سازی روابط نفتی ایران با جهان و تحت‌تاثیر قرار دادن مواضع دولت جدید آمریکاست. شمارش معکوس حالا آغاز شده است. آیا تحرکات آب‌های اندونزی با هدف تحت‌تاثیر قرار دادن مذاکرات در کاخ سفید است؟
دیدگاه تان را بنویسید