رکورد نرخ رسمی دلار شکست

مریم شکرانی

دلار در صرافی ملی دیروز بالاترین نرخ رسمی را به ثبت رساند و به مرز ۳۰ هزار تومان نزدیک شد. این اتفاق در شرایطی رخ داد که قیمت اسکناس امریکایی در صرافی بانک مرکزی چند بار جابه‌جا شد تا درنهایت به رقم 29 هزار و 950 تومان رضایت داد. در بازار  آزاد هم نرخ معاملات فراتر از 30 هزار تومان بود.

بازار ارز تهران در حالی این هفته را توفانی شروع کرد که هفته گذشته روند معاملات را با ریزش بها شروع کرده و بسیاری را به تداوم ریزش‌ها در بازار امیدوار کرده بود؛ اما این فرآیند دوام چندانی نداشت و عصر پنجشنبه هفته گذشته امریکا اعلام کرد که دسترسی ایران را به شبکه مالی جهان به طور کامل قطع

می‌کند. فعالان بازار ارز می‌گویند که بازار از همان ابتدای اعلام خبر واکنش منفی داشت و با شروع رسمی معاملات در بازار هفته جاری اسکناس امریکایی دوباره از سطح مقاومتی ۳۰ هزار تومان عبور کرد.

تبعات تحریم تازه امریکا چیست؟

امریکا بار دیگر تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع کرد. بر اساس تحریم جدید دسترسی ۱۸ بانک و موسسه مالی و اعتباری به طور کامل از شبکه مالی جهان قطع می‌شود. واشنگتن پست گزارش داده است که تحریم جدید توسط برخی نمایندگان کنگره امریکا و بنیاد دفاع از دموکراسی تدوین شده است. بنیادی که به زعم این منابع از لابی‌ قدرتمند اسراییل برخوردار است. بلومبرگ هم نوشته است که این طرح نه تنها امکان دور زدن تحریم را برای ایران دشوار می‌کند که حتی در صورت مذاکره احتمالی ایران و جو بایدن در آینده، بازگشت ایران به شبکه مالی جهان و دسترسی به سوییفت را سخت‌تر و زمان‌بر خواهد کرد.

بر اساس اطلاعاتی که این منابع منتشر کرده‌اند مخالفان تحریم جدید نگران دسترسی ایران به اقلام بشردوستانه مانند غذا و دارو هستند، اما دولت ترامپ اعلام کرده که فقط دسترسی یک بانک را به سوییفت حفظ می‌کند تا غذا و دارو به ایران ارسال شود.

بازار ارز در بیم و امید ترامپ و بایدن

حالا این خبر بار دیگر بازار ارز ایران را به تنش انداخته است. بهای دلار صرافی ملی که هفته گذشته تا کانال ۲۶ هزار تومان هم عقب‌نشینی کرده بود حالا دوباره تا مرز ۳۰ هزار تومان پیشروی کرده و بالاترین نرخ دلار صرافی ملی را به ثبت رسانده است. این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که پیش‌بینی برخی بانک‌های جهان حاکی از آن است که در صورت پیروزی جو بایدن، نامزد دموکرات ریاست‌جمهوری امریکا فروش نفت ایران حتی تا ۲.۵ میلیون بشکه در روز برسد. حالا بازار ایران گرفتار این اخبار متناقض شده است و درست در همین بیم و امید بازار ارز، دولت اعلام کرده است که ۹ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی بین واردکنندگان کالاهای اساسی توزیع می‌کند. این ریخت و پاش ارزی در شرایطی است که نه فقط مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش داد که ارز ۴۲۰۰ هیچ تاثیری در کاهش قیمت کالاهای اساسی برای مصرف‌کنندگان نداشته و رانت سنگینی ایجاد کرده است که حتی اعضای کابینه و از جمله محمدباقر نوبخت هم به این مساله معترف بوده‌اند. حالا پرسش این است که در این وضعیت قیمت دلار قرار است تا کجا خبرسازی کند؟

دلار تا کجا پیشروی می‌کند؟

میثم رادپور، کارشناس بازارهای مالی درباره جهش دوباره قیمت دلار به تجارت نیوز گفته است: اعلام خبر تحریم جدید ایران بازار را به هم ریخت و این که در عمل با این تحریم چه محدودیت‌هایی قرار است اعمال شود جای سوال دارد؛ اما این که در پی این خبر انتظاری ایجاد شده و این انتظار اثرش در قیمت‌ها منعکس می‌شود، ماجرای دیگری است.

بهالدین هاشمی، کارشناس بانکی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: با تحریم جدید معدود بانک‌های خصوصی که معاملاتی به روبل و یوآن داشتند، دیگر قادر نیستند این معاملات را انجام دهند. به علاوه اینکه نپیوستن ایران به اف.ای.تی.اف هم موجب شده که کشورهایی که با ایران پیمان پولی دو جانبه و چند جانبه دارند، نتوانند با ایران معامله کنند و وضعیت مبادلات پولی بسیار دشوار شده است

به گفته او این که آمریکا بخواهد با این تحریم‌ها کار را حتی برای صرافی‌های ایران، که درحال‌حاضر تنها مجرای نقل و انتقالات کشور هستند، نیز سخت کند مشکل را برای ما پیچیده‌تر می‌کند. البته به نظر می‌رسد تشخیص این صرافی‌ها، برای آمریکا کار سختی باشد اما با توجه به فناوری‌های تازه در این زمینه، دور از انتظار هم نیست. ضمن اینکه جرایم سنگین دور زدن تحریم‌ها، افراد و نهادهای خارجی را از مبادله مالی با ایران می‌ترساند و همین مساله موجب شده است که در حال حاضر هزینه نقل و انتقال پول برای ایرانی‌ها به شدت بالا برود. بهالدین هاشمی، کارشناس بانکی هم به «توسعه ایرانی» می‌گوید که با تحریم جدید معدود بانک‌های خصوصی که معاملاتی به روبل و یوآن داشتند، دیگر قادر نیستند این معاملات را انجام دهند. به علاوه اینکه نپیوستن ایران به اف.ای.تی.اف هم موجب شده که کشورهایی که با ایران پیمان پولی دو جانبه و چند جانبه دارند، نتوانند با ایران معامله کنند و وضعیت مبادلات پولی بسیار دشوار شده است.

او درباره اینکه انتخاب جو بایدن و مذاکره با امریکا چقدر می‌تواند در قیمت ارز تاثیرگذار باشد، اعتقاد دارد که این اتفاق تا حدی تاثیرگذار است اما مذاکره نمی‌تواند به سرعت روی شاخص‌های اقتصادی کشور تاثیر بگذارد و وضعیت را به حالت عادی درآورد. ضمن اینکه اتصال شبکه بانکی ایران به سوییفت بسیار زمان‌بر خواهد بود.

پیمان مولوی، اقتصاددان هم در گفت و گویی که با اقتصاد ۲۴ داشته، تاکید کرده است که تنگنای ایران از نظر ذخایر ارزی علت جهش قیمت دلار است.

او اعتقاد ندارد که دلار حباب قیمت دارد و در این باره توضیح می دهد که سال‌ها قیمت دلار به پشتوانه فروش نفت ثابت نگه داشته شده بود و نرخ دلار متناسب با تورم بالا نرفت و حالا با سقوط چشمگیر ارزش ریال این اتفاق افتاده است.

مولوی تاکید دارد که ایران در سال‌های گذشته با فروش نفت و پرداخت یارانه به دلار مانع از سقوط ارزش ریال شده بود و حالا تنها با افزایش تولید ناخالص داخلی می‌تواند ارزش ریال را در برابر دلار تقویت کند.

اتفاقی که به باور او در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست.  با این تحلیل‌ها شاید بتوان گفت که مذاکرات احتمالی در آینده و افزایش فروش نفت شاید در نهایت بتواند فقط به ثبات قیمت‌ها کمک کند و بدون افزایش تولید ناخالص داخلی به راحتی نمی‌توان ارزش از دست رفته ریال در برابر دلار را جبران کرد. ضمن اینکه با ریخت و پاش ارزی دولت با دلار ۴۲۰۰ تومانی مشخص نیست که در صورت پیروزی مجدد ترامپ در انتخابات آینده امریکا، وضعیت ذخایر ارزی کشور به چه شرایطی می‌رسد و قیمت دلار را تا کجا بالا می‌برد؟